1. TANIMI VE YAŞAYIŞI
Hastalık Xyloporosis olarak da isimlendirilmektedir. Exocortis (Cüceleşme) viroi-dinin bulunduğu her yerde rastlanabilmektedir. Hastalık, her türlü aşı materyali ile taşınabilir. Ayrıca, budama aletleri ve aşı bıçağı ile mekanik olarak da taşınır.
2. BELİRTİLERİ, EKONOMİK öNEMİ VE YAYILIŞI
Hastalık ağacın yaprak ve gövdesinde değişik belirtiler gösterir.
Yapraktaki belirtileri: Genellikle aşı-lamadan 2-3 yıl, bazen de 8-10 yıl sonra yapraklarda sararma, bazı hallerde yaprağın damar aralarında çinko eksikliği belirtisini andıran, sarı küçük benekler meydana gelir. Bu yapraklar sağlıklı ağaçlara göre daha küçüktür. Hastalığın ilerlemesi halinde yaprakların bir kısmı dökülür.
Gövdedeki belirtileri: Hastalıklı fidanlar 8-10 yaşını geçtikten sonra hastalık belirtilerini göstermeye başlarlar. Çok hassas olan Orlando tangelo ve Citrus macrophylla gibi çeşitlerde belirtilerin ortaya çıkışı 18-48 ay gibi uzun zaman gerektirir. Satsuma mandarini 8 yıldan önce belirti göstermez. İlk belirti, aşının anaçla birleştiği noktadaki kabukta 2-3 mm kalınlığında kahverengi küçük lekeler halinde görülür. Bu lekeler ağaç yaşlandıkça, aşının kabuk kısmından yukarıya doğru ilerler ve kabuk kısmının içi tamamen kahverengileşerek kalınlaşır. Bu kabuğun iç kısmında testere veya balık dişi şeklinde çıkıntılar ve gövde kısmında da bu çıkıntıların karşıtı olan çöküntüler vardır Kabuk bıçakla kesilirse kabuk içinde zamklı noktaların görülmesi tipiktir.
Hastalanan ağaçların gelişmesi yavaşlar, ağaçlar bodurlaşır ve taç büyüklükleri yaklaşık olarak sağlamların yarısı veya 1/3 kadar olurlar. Klemantinlerde hastalığın %62 oranında ürün azalmasına neden olduğu saptanmıştır. Hastalığın turunç ve üç yapraklı anaç üzerine aşılanmış portakal, altıntop ve limonlarda belirti gös-
termemesine rağmen, verim kaybına neden olur. Mandarinlerde ise eğer bulaşık aşı gözü kullanılırsa ya da mekanik olarak taşınırsa şiddetli reaksiyonlar görülebilir.
Ülkemizde yapılan kontrollerde, aşı kısmı üstündeki gövdede kabuğun mantar
laşmış bir hal alıp kalınlaşması ve küçük pul şeklinde kabuk kavlamalarının meydana gelmesi, yerli ve klemantin mandarinlerinin çoğunda görülmüştür. Bu belirtiler aşı yerinin 10-15 cm yukarısına kadar yayılabilir.
Hastalık, ülkemizde yerli klemantin, rize mandarini ve ayrıca belirti göstermeksizin yafa, trablus, Washington, şeker, thomson, kan ve yerli portakallar ile altıntop ve tatlı limonlarda saptanmıştır. Akdeniz ve Ege Bölgesindeki mandarinler ve mandarin melezlerinde (fremont, kara, dancy, minneola, nova, robinson vd.) çok yaygındır. Akdeniz Bölgesi mandarinlerinde hastalık, belirti oluşturmadan bulunur ve ürün kaybına neden olur. Hastalığın yerli, klemantin ve Rize mandarin bahçelerinde yapılan incelemelerinde yerli çeşitlerinde %20-83, rize çeşitlerinde %4-60 ve klemantin çeşitlerinde
%55-100 oranında mevcut olduğu saptanmıştır.
3. KONUKÇULARI
Hassas konukçuları; Citrus macrophyiia, mandarinler, klemantin, satsuma, kumquat, rangpur lime, tatlı lime ve tangelolar'dır.
Dayanıklı konukçuları; portakal, grapefruit, limon, ekşi lime'dır.
Tolerant anaçları; üç yapraklı, citrange'lar, citrumelo'lar, kaba limon ve turunçtur.
4. MÜCADELESİ
- Hastalık etmenlerinden arî sertifikalı fidan kullanılmalıdır.
- Ekonomik özelliği olmayan hasta ağaçlar sökülmelidir.
- Hastalık etmeni, budama alet ve ekipmanları ile aşı bıçağı üzerinde taşı-nabildiğinden bu aletler bir ağaçtan diğerine geçerken "%2'lik sodyum hipoklorit" veya "%2'lik sodyum hidroksit + %2"lik formalin" solüsyonlarına batırılarak dezenfekte edilmelidir.
Facebook'ta Yayınla>