Tarım Kütüphanesi

TÜRKİYE ZİRAAT ODALARI BİRLİĞİ (TZOB) ve ZİRAAT ODALARI

1. GİRİŞ

Bugün gelişmiş ülkelerin ulaştıkları sosyal ve ekonomik refahın temelinde, tarımdaki gelişme yatmaktadır. Tarım, zenginlik üreten bir sektör olarak ülkelerin sanayileşmesinde büyük rol oynamıştır. Tarım sektörünün oynadığı bu roldeki en büyük pay, üretici örgütlerinindir. Üretimden pazarlamaya kadar örgütlü olarak hareket eden üreticiler, gerek kendileri ve gerekse ülkeleri için yararlar sağlamışlardır. Güçlü üretici örgütleri sayesinde, tarım-sanayii entegrasyonunu başarı ile kurmuşlardır. Kurdukları pazarlama yapısı ile pazardan daha fazla pay almışlar, ürettikleri ürünlerden daha fazla gelir elde etme imkânına kavuşmuşlardır. Bugün, AB ülkelerinde tarıma dayalı sanayiinin yaklaşık % 50’si üretici örgütlerine aittir.

Üretici örgütleri, üreticinin refahının artmasına hizmet ettiği gibi demokrasinin de sigortasıdır. özetle, üreticilerin örgütlerine sahip çıkmaları ve örgütlerini desteklemeleri, kendilerinin olduğu kadar ülkenin geleceğinin de en büyük güvencesi olacaktır. Ziraat odaları üreticinin meslekî örgütü olarak üyelerinden aldığı güç ölçüsünde görevlerini yerine getirmektedir.

2. TÜRKİYE ZİRAAT ODALARI BİRLİĞİ ve ZİRAAT ODALARININ TARİHÇESİ

İlk Ziraat Odası 1881 yılında kurulmuştur. 1881-1897 döneminde ziraat odalarının sayısı 99’a yükselmiştir. Genellikle bir danışma kurulu niteliğinde olan ziraat odalarının hizmetleri yeterli görülmemiştir. 1912 yılında ziraat odalarının ilçe düzeyinde kurulması sağlanmıştır. Yeterince malî kaynak temin edilemediğinden, beklenen görevleri yerine getirememişlerdir. Cumhuriyet döneminde, 1937 yılında yürürlüğe giren kanuna göre, ziraat odalarının yeniden canlanması için, 1940 yılında birçok ziraat odasının seçimleri yapılarak yeniden kurulmasına çalışılmıştır. Ancak, başarılı bir sonuç alınamamıştır. Odaların, aktif olması için özel bir kanun gerektiği anlaşıldığından, kanunun çıkarılması yönünde çalışmalar yapılmıştır.

Ziraat Odaları ve Ziraat Odaları Birliği Kanunu, 1957 yılında yürürlüğe girmiştir. Ancak, tüzüğün zamanında çıkarılmaması nedeniyle, ziraat odalarının faaliyeti 1963 yılından itibaren başlamıştır. Aradan geçen süre içerisinde, bu kanun değişikliklere uğramıştır. Çiftçilik ile uğraşanların yasal kuruluşu olan ziraat odaları da diğer meslek kuruluşları gibi hukukî dayanağını anayasadan alan kamu kurumu niteliğinde meslekî kuruluşlardır. Nitekim, Anayasanın 135. maddesine göre, “kamu kurumu niteliğindeki meslekî kuruluşlar” ancak kanunla kurulabilmektedir. Kanun’a göre, her ilin merkez ilçesi ile bağlı ilçeler, ziraat odasının faaliyet alanı sayılmaktadır.

3. ZİRAAT ODALARININ DÜNYADAKİ DURUMU

öncelikle, üreticilerin tümü kayıt altında yer alarak odalarını desteklemekte ve Devlet de odaların çalışmalarına önem vermekte ve desteklemektedir. Ziraat odaları, batıda tarım politikalarında etkin rol oynamakta, hükûmetler, ziraat odalarının görüşlerini önplâna almaktadır. Devlet, tarımsal bazı hizmetleri odalara devretmekte, bu konuda finansman desteği sağlamaktadır.

Almanya ve Hollanda’da, üretici eğitiminde ziraat odaları etkin rol oynamakta, tarımda danışmanlık sistemini uygulamakta ve buna karşılık Devlet desteklemektedir.

Ülkemizde ziraat odaları kurulurken, Fransız ziraat odaları model olarak alınmıştır. Bugün Fransa’da ziraat odaları, üreticinin kayıtlarının tutulması yanında, tarım arazilerinin emlâk kayıtlarını da tutmaktadır. Ayrıca, üreticiye yönelik yayım hizmetlerini üstlenmiştir.

4. ZİRAAT ODALARININ AMACI

Kanun’da belirtildiği üzere; “Ziraat odaları, meslek hizmetleri görmek, tarım sektörünün her alanının genel menfaatlere uygun olarak gelişmesine ve devletin tarımsal plân ve programlarının gerçekleşmesine yardımcı olmak, çiftçilerin müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, meslek faaliyetlerini kolaylaştırmak, tarımda iş, meslekî disiplin ve ahlâkı ile birliğini korumak, çiftçilerin birbirleri ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü, güveni sağlamak amacıyla kurulan, tüzel kişiliğe sahip kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşlarıdır” şeklindedir.

5. ZİRAAT ODASININ GöREVİ ve FAALİYETLERİ, ÇİFTÇİYE SAĞLAYACAĞI FAYDALAR

Ziraat odalarının görevleri Kanun’da ayrıntılı olarak belirtilmiştir. Bir yörede ziraat odası kurulması ve çiftçilerin ziraat odasına kayıt olmaları hâlinde, aşağıdaki faaliyetleri gerçekleştirir:

*Tarım ve çiftçiyi ilgilendiren her türlü bilgi ve haberleri toplayacak; bu mevzuda her türlü inceleme, endeks, kendi çevrelerine ait istatistikleri yapacak ve yayımlayacak; bilgi ve kayıtları ilgililere verecektir.

*İlgili kurum ve kuruluşlara faaliyet konularına uygun tekliflerde bulunacak, ticaret ve sanayii odaları, borsalar, hal ve mezbahalara, umumî sergi ve gerekli gördüğü yerlere temsilci gönderecektir.

*Mevzuat değişikliği yapılabilmesi ve yeni mevzuat çıkarılması maksadı ile Türkiye Ziraat Odaları Birliği’ne teklifte bulunacaktır.

*Köylerin sosyal ve ekonomik yönden kalkınmasına ait plân ve programların hazırlanmasında ilgili idare ve teşekküllerle işbirliği yapacak ve yardımcı olacaktır.

*Çiftçilere pratik bilgiler vermek üzere eğitici ziraat kursları, kış dershaneleri tesis ve konferanslar tertipleyecektir. Tarımsal eğitimi teşvik edecek, tarımsal öğretim ve eğitim sistemi hakkında görüşleri ve önerileri ilgililere bildirecektir.

*Ormanların korunması ve ağaçlıkların kurulması hususlarında halkı teşvik edecek ve telkinlerde bulunacak, ağaç ve orman sevgisini yayacaktır.

*Çiftçi kütüklerini tutacak, çiftçilere açılacak kredilere ve verilecek tohumluklara esas olmak üzere gerekli bilgiyi, kredi ve tohumluğu verecek kuruluşa bildirecek ve bunların yerlerinde sarf edilip edilmediğini yerinde inceleyecek ve takip edecek, sonuçlarını ilgili kuruluşlara bildirecektir.

*Modern tarım işletmesi kurmak isteyene yol gösterecek, bunların plân ve hesaplarını yaptıracak, kredi imkânını hazırlayacak, çiftçilerin her türlü tarımsal ihtiyaçlarının giderilmesini ve odaca temin edilecek uzman ve ustalardan üreticilerin parasız faydalanmasını eldeki imkânlar nisbetinde sağlayacaktır.

*Sergi ve panayırlar açacak, yarışmalar düzenleyecek, ürünlerin standartlaşmasına çalışacaktır.

*İlgililerin ve resmî makamların talebi üzerine meslek ihtilâflarında hakem olacak ve mahkemelere bilirkişi gönderecektir.

*Diğer meslek odaları ve kuruluşlarla tarımsal konularda işbirliği yapacaktır.

Ziraat odasının maddî imkânları yeterli olduğu takdirde:

*Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ile işbirliği yaparak laboratuar, müze, kulüp, kitaplık, seyyar sinema, ilâçlama ve tohum satış yeri, bitki ve hayvan hastalıkları ile mücadele tesisi, her çeşit ziraî ve sınaî tesis, fidanlık ve ağaçlık, damızlık ve numûne ahır ve ağılı, aşım durağı, örnek ziraat işletmeleri açacak ve işletecek; sulama, kurutma, ağaçlandırma, toprak koruma ve verimliliğini muhafaza için tatbikat grupları kuracak ve işletecektir.

*Tarımsal amaçlı kooperatif kuracak veya ortak olacaktır.

*Yetenekli ve muhtaç çiftçi çocuklarını, ülke içi ve dışında ziraat okullarında oda hesabına okutacak, ihtisas ve staj için gönderecektir.

*Çiftçiyi aydınlatmak için meslekî yayınlar yapacaktır.

Bu görevler yanında, ziraat odaları şu faaliyetleri de yürütmektedir:

-Desteklemelerden gerçek çiftçilerin yararlanmasını sağlamak üzere, üyelerle ilgili belgeler düzenlenmekte ve üyelerin faaliyetleri takip edilmektedir.

-Başta biçerdöver tescili olmak üzere, üreticinin alet makine varlığına ait kayıtlar tutulmaktadır.

-Üreticilerin ihtiyacı olan gübre, tohumluk, ziraî ilâç, tarım alet makineleri ihtiyacı, odalara ait olan satış yerlerinde karşılanmakta ve yörede bu girdilerde bir fiyat dengesi sağlanmaktadır.

6. ZİRAAT ODALARININ MEVCUT YAPISI

Kanun’a göre, her ilin merkez ilçe ve bağlı ilçelerinde ziraat odasının kurulması gerekmektedir. Ülkemizde halen 654 ziraat odasında 3.800.000 çiftçi kayıtlıdır. Ziraat odalarının her köyde bir delegesi vardır. Ülke genelinde köy delegelerinin sayısı 35.000'den fazladır. 2.500'den fazla personeli bulunmaktadır

Ziraat Odasının Kuruluşu

Ziraat odası, umumî heyetin teşekkülü ve faaliyete geçmesi üzerine kurulur. Çalışma sahası, ilçe sınırlarıdır. Türkiye Ziraat Odaları Birliği’nin gerekçeli kararıyla; odası kurulamamış, 14’ten daha az muhtarlığı olan ilçe, en yakın ilçe ziraat odası ile birleştirilebilir.

Odanın bulunduğu ilçe ve merkez ilçede her yıl Eylül ayında köy muhtarlarınca, köydeki üreticiler hakkında ziraat odasına beyannameler teslim edilmekte, dört yılda bir Aralık ayında köy delege seçimleri yapılmakta, seçilen delegeler ile iki yılda bir Şubat ayında ziraat odası seçimleri yapılmakta, Mart ayında da ildeki ziraat odaları aralarında genel kurul delege seçimi yapmakta ve yine iki yılda bir Mayıs ayında da birlik genel kurulu seçilmektedir.

Ayrıca, ülke genelinde 80 adet İl Koordinasyon Kurulu bulunmakta (Tunceli’de ziraat odası kurulmamıştır); ziraat odaları arasındaki koordinasyon çalışmalarını yürütmektedir. İllerin tarımsal bölgeleri dikkate alınarak oluşturulan 9 bölge başkanlığı vardır.

7. TÜRKİYE ZİRAAT ODALARI BİRLİĞİ’NİN MEVCUT YAPISI

Merkezdeki idarî yapılaşma; başta 10 kişilik yönetim kurulu olmak üzere, bir genel sekreter, teknik ve idarî iki genel sekreter yardımcısı ile bunlara bağlı birimlerden oluşmaktadır. Ayrıca, doğrudan yönetim kurulu başkanına bağlı başkanlık danışmanları bulunmaktadır. Birlik merkezinde 58 personel bulunmaktadır.

Türkiye Ziraat Odaları Birliği’nin Kuruluşu

Türkiye Ziraat Odaları Birliği, ziraat odalarının bağlı bulunduğu örgüt merkezini oluşturmaktadır ve Ankara’dadır. İl genel kurullarında, illerden Birlik Genel Kurulu’na delegeler seçilir. Bu delegeler, Ankara’da toplanacak Birlik Genel Kurulu’nu oluşturur.

Her iki yılda bir, Mayıs ayında Birlik Genel Kurulu yapılmakta ve on kişiden oluşan Birlik Yönetim Kurulu üyeleri seçilmektedir. Yönetim kurulu da kendi içinden başkanı seçmektedir.

Birliğin görevleri ise:

-Ziraat odaları arasındaki ihtilâfları çözmek,

-Ziraat odaları arasında işbirliği ve uyumu sağlamak,

-Hükûmetin tarım politikası ve programının uygulanmasına çalışmak, sonuçları hakkında ziraat odalarının düşüncelerini hükûmete bildirmek,

-Tarım ve üretici ile ilgili mevzuatı incelemek ve bunlar hakkındaki düşüncelerini ilgili makamlara bildirmek,

-Genel raporlar düzenlemek, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'na vermek ve yayımlamak,

-Yurt dışındaki ziraat odalarının hizmet ve faaliyetlerini izlemek, tarımsal yayın ve yeniliklerden Türk çiftçisini haberdar etmek ve Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'na rapor vermek,

-Sergi ve fuarlar düzenlemek,

-Uluslararası benzer kuruluşlara üye olmak veya bu kuruluşların fahrî temsilciliğini yapmak,

-Ziraat odalarını teftiş etmek ve denetlemek.

8. TÜRKİYE ZİRAAT ODALARI BİRLİĞİ’NİN FAALİYETLERİ

TZOB, Kanun’da belirtilen görevleri ile ilgili olarak tarım politikasının gerçekleştirilmesine yardımcı olmak ve uygulanan tarım politikasının sonuçlarını değerlendirmek için raporlar hazırlamaktadır. Bunlar, çiftçilerin uygulanan politikalar hakkındaki düşüncelerinden yararlanarak hazırlanmaktadır. Böylece, tarım sektörünün ülke ekonomisine yaptığı katkının arttırılmasına ve çiftçilerin ekonomik ve sosyal yönden gelişmesine çalışılmaktadır. Ayrıca, tarımla ilgili toplantılara iştirak edilmekte veya bu tür toplantıların düzenlenmesi konusunda çalışmalar yapılmaktadır. Yeni kanun teklifleri hazırlanmakta ve kanun teklifleri ile ilgili görüş bildirilmektedir.

TZOB’nin bir diğer işlevi de hükûmet yetkilileri ile görüşmeler yaparak, çiftçilerin sorunlarını ve bunların çözümüne ilişkin önerileri iletmesidir. Bölgesel toplantılarla, çiftçilerin tarım politikaları ile ilgili görüşleri belirlenmektedir.

Diğer taraftan, ulusal olduğu gibi uluslararası platformlarda da ülkemizi temsil etmektedir. Üreticilerimizin ve ülkemizin menfaatlerini korumaktadır. Birliğin üyesi bulunduğu uluslararası kuruluşlar; Dünya Çiftçiler Birliği (İFAP), Avrupa Tarım Federasyonu (CEA)’dır.

Ayrıca, çiftçi eğitimi konusunda faaliyet yürütmektedir. Bu amaçla, önder Çiftçi Danışmanlık Projesi kapsamında önder Çiftçi Danışmanlık Dernekleri kurdurulmuş olup bu dernekler aracılığı ile üreticilerin eğitimi sağlanmaktadır.

9. BİRLİK ve ODALARIN GELİRLERİ

Ziraat Odalarının Gelirleri: Giriş ücreti, yıllık aidat, yayın geliri, bağış ve yardımlar, tesis ve iştiraklerden elde edilecek kârlar; T.C. Ziraat Bankası, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ve Ticaret Borsaları’nın gelirlerinden düşen pay ve TZOB'den yapılacak yardımlardan oluşmaktadır

Türkiye Ziraat Odaları Birliği’nin Gelirleri: Odalardan alınan paylar ile yukarıda bahsi geçen gelirlerden oluşmaktadır.

10. ZİRAAT ODALARININ YAPTIĞI öRNEK ÇALIŞMALAR

a. önder Çiftçi Projesi

Amacı, kendi sorumluluklarıyla çalışan çiftçilerin, ortaklaşa ve birbirine yardımcı olarak çalıştıkları bir organizasyon modelinin ortaya çıkarılması ve dolayısıyla, üretimde kalite ve verimi aynı anda arttırmak olan “önder Çiftçi Projesi”; Türkiye Ziraat Odaları Birliği ve Alman Tarım Birliği’nin işbirliği ile 1986 yılında pilot bölge olarak seçilen Tekirdağ İli’nde faaliyete başlamıştır.

2002 yılında Alman Tarım Birliği’nin projeye olan katkılarının devamı konusunda işbirliği anlaşması yapılmıştır. Bu proje sonucu oluşan bu 11 adet Danışmanlık Derneği, Birliğin ve üye çiftçilerin katkılarıyla faaliyetlerini başarıyla sürdürmektedirler. Tekirdağ’ın Merkez, Muratlı, Malkara ve Çorlu İlçeleri’nde kurulan dernekler haricinde Polatlı, Bafra, Silivri, Ceylanpınar, Osmaniye, Yüreğir ve Şanlı Urfa Merkez’de de danışmanlık hizmeti vermektedirler.

b. Yayın Çalışmaları

1985 yılından bu tarafa düzenli olarak yayınlanan, eğitici ve güncel içeriği ile tarım kesimindeki haberleşme ve eğitim yetersizliği konularında büyük bir boşluğu dolduran Çiftçi ve Köy Dünyası adlı dergi, ilgili kişi, kurum ve kuruluşlara kadar ulaştırılmaktadır.

Dergi, her türlü tarımsal gelişme, Avrupa Birliği-Türkiye ilişkileri, iç ve dış tarımsal haberler, çiftçi sorunları, odaların etkinlikleri, okuyucuların istek ve soruları, Resmî Gazete’de yayınlanan tarımla ilgili kanun, karar, yönetmelik ve tebliğler, özellikle çiftçi mitinglerine yer vermekte ve ayrıca ilgili uzman, araştırmacı ve ziraat fakültesi öğretim üyelerinin araştırma ve makalelerine yer verip 250’yi aşkın kitap basımı gerçekleştirerek tarımsal gelişmelerin çiftçilere ulaştırılmasına katkıda bulunmaktadır.