Tarım Kütüphanesi

TOPRAK SU MUHAFAZASI

TOPRAK VE SU MUHAFAZASI NEDÄ°R?

Tarımda üzerinde önemle durulması gereken konulardan birisi toprak ve su kaynaklarının korunmasıdır. Toprak ve su kaybını önlemek ve birim alandan en yüksek verimi alabilmek için gerekli olan tüm iÅŸlemlere toprak ve su muhafazası denir. 

Toprak ve su muhafazasının amacı esaslı tedbirler alarak, toprak-bitki ve su iliÅŸkisini düzenlemek ve geliÅŸtirmek, erozyona mani olmak, meydana gelen erozyonun zararlarını gidermeye çalışmak ve böylece amaçlanan en iyi verimi elde etmektir. Toprak su muhafazası denilince: arazi kullanımı, arazi ıslahı, erozyona karşı alınan önlemler, su muhafazası, tarımsal drenaj, sulama, verimlilik artırma gibi tarımsal iÅŸlemler anlaşılmaktadır. 

Toprak ve su muhafazası tarımsal toprakların korunmasında olduğu kadar; orman ve diğer tarım dışı arazilerin korunmasında da önemle üzerinde durulması gereken bir konudur.

TOPRAK VE SU MUHAFAZASI NEDEN öNEMLİDİR?

Toprak ve su insanların hizmetine sunulmuÅŸ en önemli kaynaklardır. İçerisinde geniÅŸ bir canlılar âlemi barındıran toprak ve canlılara hayat veren su, insanların vazgeçemeyeceÄŸi temel kaynaklardır. Ä°nsanların gıda ihtiyaçlarının karşılanmasında rol oynayan bu kaynaklar oldukça sınırlıdır ve geniÅŸletme veya arttırma imkânı da yoktur.

Resim 1. Tarıma elverişli olmayan arazilerin ağaçlandırılması.

Dünya nüfusu çoğaldıkça besin maddelerine olan ihtiyaçta artmaktadır. Beslenmede kullanılan besin maddeleri, bitkisel ve hayvansal yağlar, giyeceklerin üretiminde kullanılan lifler ve deriler ya doğrudan veya dolaylı olarak topraktan gelmektedir.

Dünya üzerindeki tarım ve tarım dışı araziler, ormanlar ile içme, sulama ve endüstride kullanılan su kaynakları artırılamayacağına göre yapılması gereken şey; bu kaynakları verimli ve sürdürülebilir bir şekilde kullanmaktır.

Kaynakların sürdürülebilir kullanımı bu kaynaklardan gelecek nesillerinde yararlanmasını sağlayacak şekilde kullanılması demektir. Şu anda kullandığımız toprak ve su kaynaklarında gelecek nesillerin de hakkı bulunmaktadır.

Bize düşen toprak ve su varlığımızı randımanlı bir şekilde kullanmak, bizden sonra gelecek olanlara temiz güvenilir, verimli kaynaklar bırakmaktır.

 Resim 2. Sel suları tarım arazilerini tahrip eder.

Ülkemizde her yıl binlerce dönüm tarım arazisi, yanlış toprak işleme ve hatalı sulama gibi tarımsal uygulamalardan dolayı kullanılamaz hale gelmektedir. Orman yangınları ile de, orman varlığımız yok olmakta, toprak ve meralar zarar görmektedir.

Su kaynakları ise bilinçsiz sulama nedeni ile israf olmakta, topraklar tuzlulaşmakta, erozyon meydana gelmekte ve drenaj sorunu ortaya çıkmaktadır. Tarımsal, endüstriyel ve evsel atıklar nedeni ile hem içme hem de sulama suyu kirletilmekte, büyük bir çevre sorunu ile yüz yüze gelinmektedir.

Bütün bu sorunlara yol açmamak, meydana gelebilecek olumsuzlukları ortadan kaldırmak, toprak ve su kaynaklarını verimli bir şekilde kullanarak gelecek nesillere de ulaşmasını sağlamak ancak toprak ve su kaynaklarının muhafazası ile mümkündür.

TOPRAK VE SU MUHAFAZASI ÃœLKEMÄ°ZDE NE ZAMAN BAÅžLAMIÅžTIR, NELER YAPILMIÅžTIR?

Türkiye'de erozyon ile mücadele konusuna ilk defa 1937 yılında kabul edilen "Orman Kanunu"nda yer verilmiÅŸtir. Kanun, Devlet Ormanları sınırları içindeki ırmak ve çay kenarlarını ve bunların kaynaklarını tanzim etmeyi, sellerin oluÅŸumunu ve heyelanları önleyerek her türlü tedbiri almayı kapsamaktadır; ancak 1937–1950 yıllarında erozyonu önleyici bir çalışma yoktur. Bu tarihlerde erozyonla mücadelede ülke genelinde herhangi bir çalışmaya rastlanmıyor. Ancak bölgesel bazı çalışmalara rastlanmaktadır. Mesela, 1955 yılında Tokat ilini yağıştan sonra tehdit eden "Behzat" deresinin ıslahı için bazı çalışmalar yapılmıştır.

1956 yılında D.S.İ. Genel Müdürlüğü bünyesinde, akarsuların ıslahını yapmak, taşkınları önlemek, sedimantasyon (tortu, çöküntü) ve erozyon sorununu en az düzeye indirmek amacı ile Erozyon ve Rüsubat Kontrolü Fen Heyeti Müdürlüğü oluşturulmuştur.

Tarla ve havzalarda erozyon kontrolü çalışmalarına Tarım Bakanlığı bünyesinde, 1952 yılında "Sulama ve Kurutma İşleri Şubesi" olarak kurulan 1957 yılında "Toprak Muhafaza ve Zirai Sulama İşleri Genel Müdürlüğüne dönüştürülen kuruluşla ağırlıklı olarak başlanmıştır.