TARLANIN SULAMAYA HAZIRLANMASI
Önceki dersimizde sulamanın ne olduğunu, ne kadar önemli olduğunu gördük.
Dersimizi suyun temin edilerek ihtiyaç mahallerine sevk edilmesiyle işin bitmediğini, asıl önemli olanın suyun uygun bir şekilde kullanılması ile toprağın daimi olarak verimli kalmasını sağlamak olduğunu vurgulayarak bitirdik.
Burada bir kere daha tekrar etmenin yararı var; su geliş; güzel kullanılırsa yarar yerine zarar verir. Tarımsal sulamanın genel prensiplerini bilmeden yapılan sulama, araziyi tarım yapılamaz hale getirir.
Sulama yapılmadan önce uygun sulama yönteminin seçilmesi gerekir. Seçilen sulama sisteminin tarım arazilerine başarı ile uygulanması ve randıman alınabilmesi için gerekli olan tarla içi geliştirme hizmetlerinin başarı ile uygulanarak arazinin sulamaya hazırlanmasına bağlıdır.
İşte bu dersimizde tarlanın sulamaya hazırlanmasında yapılacak işlemlerden ve nelere dikkat etmemiz gerektiğinden söz edeceğiz.
SULAMA YÖNTEMİ NEDİR, ÇEŞİTLERİ NELERDİR?
Sulama Yöntemi, sulama suyunun toprakta bitki kök bölgesine veriliş biçimini ifade eder.
Resim 1. Başarılı sulama için sulama suyunun kirlilik, tuzluluk gibi sorunları olmamalıdır.
Sulama yöntemleri üçe ayrılır;
1 . Yüzey (Karık ve tava) sulama yöntemi
2. Yağmurlama sulama yöntemi
3. Damla sulama ve alttan sızdırma sulama yöntemi
SULAMA YÖNTEMİNİN TESBİTİNDE NELER ETKİLİ OLUR
Tarım arazilerinde uygulanacak sulama yönteminin tesbitinde:
a) Toprak şartları
b) Arazinin şekli
c) Su kaynağı
d) Yetiştirilen bitki
e) İklim durumu
f) Drenaj durumu
g) Ekonomik etmenler
h) Çiftçi alışkanlıkları etkili olmaktadır.
TARLA İÇİ GELİŞTİRME HİZMETLERİ NELERDİR
Tarla içi geliştirme hizmetleri, arazinin sulamaya hazırlanması özellikle arazi tesviyesi, gerekli görülürse drenajın sağlanmasına ilişkin çalışmalardır.
Resim 2. Sulamanın tarım arazilerine başarılı ve randımanlı uygulanabilmesi için tarla içi hizmetlerinin iyi yapılması gerekir.
ARAZİ TESVİYESİ NEDEN ÖNEMLİDİR
Yüzey sulama yöntemlerinde sulama suyu toprağa, toprak yüzeyi üzerinden akıtılarak verilir. Sulama suyu bitkilerin tamamının kök bölgesine eşit ve kayıpsız olarak aynı zamanda toprak aşınımını (erozyon) neden olmadan verilebilmelidir. Buda ancak toprak yüzeyinin belli bir eğim derecesinde, düzgün bir yüzeye sahip olmasına bağlıdır. Böyle bir yüzeyin sağlanması da ancak arazinin tesviye edilmesiyle sağlanabilir.
Toprak yüzeyi düzgün olmayan arazilerde su çukur noktalarda fazla, yüksek noktalarda daha az birikir. Yüksek noktalar bazen hiç su almazlar. Eğimi fazla olan araziler ise sulama ile toprak kaybına (erozyona) uğrarlar. Her iki durumda verim azalmasına neden olur. Drenajı olmayan alanlarda çukur noktalarda fazla suyun toplanması sonucunda arazide taban suyu yükselmesi ve dolayısıyla tuzluluk sorunu ortaya çıkar.
Resim 3. Tesviyeli arazide bütün bitkiler sudan eşit yararlanacağından verim artar.
Bütün bu sorunlara yol açmamak için tarım arazilerinin yüzeyinin düzgün ve uygun bir eğimle sulamaya uygun hale getirilmesi yani tesviye edilmesi gerekir.
ARAZİ TESVİYESİ NEDİR
Sulama suyunun tarlanın her tarafına yeknesak uygulanabilmesi için doğal eğimi bozmamak, toprak verimliliğini azaltmamak şartıyla çukurları doldurmak, tümsekleri ortadan kaldırmak, tarımsal alet makinaların izlerini kaybederek araziye uygun bir eğim ve düzgün bir yüz kazandırmak işine arazi tesviyesi denir.
Tarlanın düzgün bir biçimde sulanabilmesi için yapılan tüm düzeltme işlemleri bu tarifin içine girer.
Arazinin sulamaya hazırlanmasında temel ilke, düzgün bir yüzey elde etmek amacıyla, yüksek kısımlardaki toprağın kazılarak çukur yerlere doldurulmasıdır.
Resim 4. Su kaynağının kıt olması, tesviye ile sorun olmaktan çıkar.
Sulu tarım, arazi tesviyesiyle başlar. Başarılı ve kolay bir yüzey sulamanın yapılabilmesi için, sulama yapılacak alanın uygun bir meyile sahip olması ve bu meyilin akış uzunluğu boyunca değişmemesi gerekir. Bütün bunlar arazi tesviyesiyle sağlanır.
TESVİYE EDİLMİŞ ARAZİDE YAPILACAK SULU TARIMIN YARARLARI NELERDİR
1. Tesviyeli arazide su her bitkiye eşit olarak uygulanacağından, bitkilerin hepsi sudan eşit şekilde yararlanır. Verim artar.
2. Az meyilli yerlerdeki sulamalarda suyun derine sızması ve çok meyilli yerlerdeki sulamalarda yüzey akışı ile suyun kaybolması azalır.
3. Fazla meyilli yerlerde yapılan sulamalardan doğan toprak kayıpları tesviye ile ortadan kalkar.
4. Tarlaya verilen gübreden daha fazla faydalanılır. Tarlada çukur ve yüksek olmayacağından bütün bitkiler verilen gübreden eşit olarak yararlanırlar.
5. Tesviyeli arazilerin her tarafı sulamadan sonra aynı zaman da tav'a gelir, dolayısıyla çapa ve bakım işleri kolaylaşır. (Tav, toprak neminin bitkinin kolaylıkla yararlanabildiği ve toprağın işlenebilir hale geldiği durumdur.)
6. Tesviyeli arazinin her tarafı aynı zamanda tav'a geldiğinden , ekim zamanında olan bitki gelişiminin hep bir örnek olması mümkün olur.
7. Tesviyeli arazide sulama kolay olur, işçilik azalır dolayısıyla sulama maliyeti düşer.
8. Su kaynağının kıt olduğu yerlerde tesviye, az su ile çok yer sulamayı sağlar.
9. Sulanmayan alanlar, tesviye ile sulanabilir duruma getirilir ve verim artar.
10. Tesviye suyun alta sızmasını sağlayıp su birikimini engellediğinden, çoraklık sorunu ortadan kalkar.
TESVİYELİ SINIRLAYAN ETMENLER NELERDİR
1 . Arazinin şeklinin çok karışık olması maliyeti artıracağından,
2. Toprak bünyesinin kumlu ve çakıllı olması, yahut organik madde bulunması suyun sızmasına neden olduğundan
3. Taban suyu düzeyinin yüksek olması,
4. Doğal eğimin fazla olması, akış uzunluğu boyunca toprak aşınması sorununun olması, tesviyeyi sınırlayan etmenlerdir.
Resim 5. Sulama kanal ve kanaletleri temiz tutulmalıdır.
TESVİYENİN DEVAMLI OLABİLMESİ İÇİN NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR
Tesviye edilmiş arazilerin tesviyelerinin bozulmamaları için toprak işlemesine dikkat edilmelidir. Bunun için toprağı tek taraflı işleyen ve ölü karık bırakmayan tarım aletleri kullanılmalıdır. Bu aletler döner kulaklı pulluk, graham pulluğu, çizel, rötovatör gibi aletlerdir. Tesviye edilmiş araziler zaman zaman hafif tesviye aletleri ile yeniden düzeltilerek tesviyenin devamlılığı sağlanmalıdır.
HANGİ TİP ARAZİLERDE HANGİ SULAMA YöNTEMLERİ UYGULANIR
Sulama sistemlerinin seçiminde arazinin tesviyeli olup olmadığı, meyil durumu, toprak yapısı ve ekilen bitkinin özellikleri büyük rol oynar.
a) Tesviyeli arazilerde bütün sulama sistemleri uygulanabilir.
Resim 6. Sulu tarımda tarım alet ve makinalarının bilinçli kullanılması başarı için gereklidir.
Resim 7. Meyilli arazilerde arazi meyline dik açılan kontur karıklarla sulama yapılır.
b) Tesviyesiz arazilerde yağmurlama sulama uygun yöntemdir
c) Meyilli arazilerde ise kontur karık sulama sistemi uygundur. Yani arazi meyline dik olarak açılan derin karıklarla sulama yapılır. Aynı zamanda yağmurlama sistemide uygulanabilir.
SULU TARIMDA TOPRAK İŞLEME NASIL OMLMALIDIR
Sulu tarım yapılan arazilerde ekim nöbeti (münavebe) uygulanarak her yıl ekim yapılır. Bu arazileri işlerken tesviyeyi bozmamaya özen gösterilir. Bunun için toprağı, tek taraflı işleyen aletlerden döner kulaklı pulluk, graham pulluğu gibi ölü karık bırakmayan aletler kullanılır. Bunlarla yapılan sürümden sonra ikinci sürümde diskaro kullanılır. Küçük tesviye bozuklukları da giderecek alet geçirilerek, ekim yapılır. Toprağın alt katlarında varsa sert tabakanın kırılması, bütün işlemlerden önce toprağın kuru olduğu bir dönemde dip kazan çekilerek yapılır.
Resim 8. Döner kulaklıklı pulluk toprağı tek taraflı işleyen tesviyeyi bozmayan aletlerden olduğu için sulu tarımda tercih edilir.
TAV SUYU NEDİR
Bazı hallerde ekim zamanı toprakta, tohumun çimlenip çıkmasına yetecek seviyede nem bulunmayabilir.
Bu gibi durumlarda tohumu ektikten sonra sulama yapılabildiği gibi, tohumu ekmeden sulama yapılıp toprak ekim tavına geldiği zaman ekim yapılır ki buna Tav Suyu denir. Bu şekilde yapılan sulama daha ziyade kaymak tabakası bağlayan topraklarda uygulanır. Kaymak tabakası bağlayan topraklarda ekimden sonra sulama yapıldığı takdirde, toprak kaymak bağlar, tohumun çıkması güçleşir hatta çıkmadığı bile olur. Böyle yerlerde ekim öncesi tav suyu uygulanır.
Resim 9. Teknolojik gelişmelere paralel olarak artık sulamada modern sulama makinaları kullanılmaktadır.
SULU TARIMDA KULLANILAN ALET VE EKİPMANLAR NELERDİR
1. Lister Çapası (Pulluğu):
Karık sulama yönteminin uygulanacağı tarlalarda sulama kanallarını açmada kullanılır. Ayrıca çapa bitkilerinde ot mücadelesinde, çapaları sıra aralarına göre ayarlamada da kullanılır.
2. Border Disk (Sedde Aleti):
Tava sulama yönteminin uygulanacağı tarlalarda sulamada borderlerin yapımında kullanılır. Yapılacak seddenin genişliğine göre diskler arasındaki mesafe ayarlanabilir.
Resim 10. Lister çapası çok amaçlı kullanılabilen bir tarım aletidir.
Resim 11. Sedde aleti (Border disk) tava yapımı için uygundur.
3. Kanal Pulluğu:
Büyük, küçük olmak üzere muhtelif tipleri vardır. Büyükleri ile daha çok tersiyer, küçükleri ile de tarla başı kanalları açılır.
Resim 12. Çizel çok yönlü ve yararlı bir sulu tarım aracıdır.
4. Çizel Pulluğu:
Tarla tesviyesini bozmadan çizi metodu sulamada, çizilerin açılmasında kullanılır. Derin sürüm aletidir. Sert ve geçirimsiz tabakaları kırarak, toprak içindeki su hareketinin düzenlenmesini ve köklerin derine inmesini sağlar.
5. Sabsyoyler:
Bazı iklim ve toprak şartlarında her yıl sürülüp işlenen toprak katının hemen altında 15-20 cm. ye kadar varan su geçirmez sert bir tabaka oluşur. Bu tabaka bitki köklerinin serbestçe gelişmesine, yağmur ve kar sularının alt katlara süzülmesine engel olur. Dolayısıyla yüzey akışları artırır ve erozyona neden olur.
Çizel her yıl, sabsoyler 5 yılda bir kullanılmalıdır.
SULAMA YAPILACAK ALANLARDA, TARLANIN SULAMAYA HAZIRLANMASINDA YAPILACAK İŞLEMLER NELERDİR:
1 . Toprak ölü karık bırakmayan sürüm aletleri ile sürülmelidir. Bunlar döner kulaklı pulluk ve graham pulluğudur. Bu aletlerle yapılan işleme tekleme denir.
2. Diskaro, çizel, kazayağı gibi aletlerle ikinci işlem yapılır ki buna ikileme denir.
Resim 13. Diskaro ikilemde yararlıdır.
3. Tesviye edilmiş tarla zaman zaman hafif tesviye aletleri ile tesviye edilerek, tesviyenin devamlılığı sağlanmalıdır.
4. Ekim mibzer ile yapılmalıdır.
5. Ekimi yapılan bitki tahıl, yonca gibi sık ekilen bitki ise ve yüzey sulama uygulanacaksa, ekimden hemen sonra, sedde aletiyle ve uygun aralıklarla seddeler çekilmelidir.
6. Seddeleri çekilmiş araziye tavlarına uygun akış uzunluğu verilerek, kanal pulluğu ile tarla içi kanalları açılmalıdır.
7. Mısır, ayçiçeği, pamuk gibi sıra arası geniş bitkiler ekilmiş ise, bitkiler 15-20 cm. boylandıktan sonra lister çapası ile hem ilk çapası yapılmalı, hem de sulama karıkları açılmalıdır.
8. Lister çapası geçirilen arazi, karıklara uygun akış uzunluğu verilerek, kanal pulluğu ile tarla içi sulama kanalları açılmalıdır.
Resim 14. Sulu tarım aletlerinden birisi de “filot”tur.
SULAMADA KULLANILAN EKİPMANLAR NELERDİR
Sulama yapılmadan önce sulamada kullanılacak ve hazır bulundurulması gereken ekipmanlar şunlardır.
1. Rutubet Kontrol Çubuğu
Sulama suyunun işleme derinliğini tespit etmek için kullanılır.
2. Sifonlar
Aliminyum ve sert plastikten yapılmış eğri borulardır.
Sulama kanallarından su almada ve suyu uzun tava ve karıklara vermede kullanılır.
3. Tüpler
Bir tarafı kapaklı, çeşitli çapta saç veya çinkodan yapılmış borulardır. Suyu karıklara ve uzun tavalara vermede kullanılırlar. Sabit yerleştirilirler. Sulama esnasında kapakları açılarak su verilir. Sulama bitince kapatılır.
4. Muşamba Savaklar
Kanallarda suyun önünü kapatmada kullanılırlar. İhtiyaca göre büyüklükleri ayarlanarak ağaçlara muşamba çakılmak suretiyle yapılır.
5. Su ölçme Savakları
Sulama suyunun miktarını ölçmede kullanılırlar. Sabit ve taşınabilir tipleri vardır.
İşte tüm bu toprak ve malzeme hazırlığı tamamlandıktan sonra, tarla sulamaya hazır demektir. Artık sulamaya geçebiliriz.
Facebook'ta Yayınla>