Bu dersimizde tarımsal amaçlı kooperatiflerde vergi konusu ele alınacaktır.
Kooperatifler, kâr amacı güden kuruluşlar olmamakla birlikte ortaklarının ihtiyaçlarını karşılayabilmek için iktisadi faaliyette bulunmaları gerekmektedir. Bu sebeple vergileme tekniği ve vergi adaleti yönünden kooperatifler de vergi kapsamına alınmıştır.
KOOPERATİFLERİN TABİ OLDUĞU VERGİLER NELERDİR?
Kooperatifler, vergilendirmede 5422 Sayılı kanunla Kurumlar Vergisi'ne tabidirler. Ancak, Kurumlar Vergisi Kanununun 7/16 nci maddesindeki şartların anasözleşmelerinde yer alması ve fiilen bu şartlara uymaları halinde kurumlar vergisinden muaf tutulurlar. Aynı kanunun 8. maddesindeki şartlara uyulması halinde ise kurumlar vergisinden istisna olunmaktadır.
KURUMLAR VERGİSİ KANUNUNDA BELİRTİLEN KOOPERATİFLER HANGİLERİDİR?
Kanunun tanımında belirtilen kooperatifler; 1163 Sayılı İstihsal (Üretim), kredi, satış ve yapı kooperatifleridir.
KURUMLAR VERGİSİ MUAFİYETİ İÇİN ŞARTLAR NELERDİR?
Kooperatifler ana sözleşmelerinin de aşağıda belirtilen şartların yer alması ve fiilen bu şartlara uymaları halinde kurumlar vergisinden muaf tutulurlar 5Mad 7/16).
- Sermaye üzerinden kazanç dağıtılmaması,
- Yönetim kurulu başkan ve üyelerine kazanç üzerinden hisse verilmemesi,
- Yedek akçelerinin ortaklara dağıtılmaması,
- Filen ortakları ile iş yapması,
- Kurulmuş bulunan birliğe ortak olması.
KURUMLAR VERGİSİ İSTİSNASI NASIL İŞLEMEKTEDİR?
Kooperatif ortaklarının ürettikleri ve kooperatife sattıkları veya kooperatiften satın aldıkları mal ve hizmetlerin kıymetine göre hesaplanan risturnlar ile ortakların idare giderleri karşılığı olarak ödedikleri paralardan sarf olunmayarak iade edilen kısımlar Kurumlar Vergisinin dışında tutulur.
Bu risturnların nakden veya aynî olarak (mal ile) ödenmesi istisnanın uygulanmasına mani değildir.
5422 sayılı kanunun 3946 sayılı kanunla değişik 8 inci maddesine göre; Dar mükellefiyete tabi kurumlar dahil bu madde da yazılı kurum kazançları, kurumlar vergisinden müstesnadır.
Bu istisnalar;
a) İstihlâk (Tüketim) Kooperatiflerinde; ortakların şahsi ve ailevi gıda ve giyecek ihtiyaçlarını karşılamak için satın aldıkları malların kıymetlerine göre hesaplanan risturnlar,
b) İstihsal (Üretim) Kooperatiflerinde; ortakların istihsal ederek kooperatife sattıkları veya kooperatiften istihsal faaliyetlerinde kullanmak üzere satın aldıkları malların kıymetine göre hesaplanan risturnlar,
c) Kredi kooperatiflerinde; ortakların kullandıkları kredilere göre hesaplanan risturnlar,
d) Ortakların idare gideri karşılığı olarak ödedikleri paralardan sarf olunmayarak iade edilen kısımlardır.
Bu risturnlar, Gelir Vergisi Kanununun 94. ncü maddesine göre tevkifata tabi tutulur. Ortaklara dağıtımı kâr dağıtımı sayılmaz.
KURUMLAR VERGİSİ MATRAHI NEDİR?
Kooperatiflerin bir yıl içinde elde ettikleri net kurum kazançları, Kurumlar Vergisi Matrahını oluşturur.
MATRAHTAN İNDİRİLECEK GİDERLER NELERDİR?
Kurumlar Vergisi Matrahından İndirilecek giderler şunlardır;
- İlk kuruluş giderleri,
- Genel kurul toplantıları için yapılan giderler, kooperatiflerin birleşme, fesih ve tasfiye giderleri,
- Hisse ve tahsil senetlerinin ihraç giderleri,
- Bilançolarda her yılın zararları ayrı ayrı gösterilmek şartıyla 3 yılı aşmayan zararlar.
Bunların yanında kurumlar vergisi matrahından indirilmeyen giderlerde vardır.
- öz sermaye üzerinden ödenen veya hesaplanan faizler,
- Yedek akçeler,
- Her türlü vergi ve para cezaları ile gecikme zam ve faizleri matrahtan indirilemez.
KURUMLAR VERGİSİNİN ORANI NEDİR? NASIL, NEREYE VE NE ZAMAN öDENİR?
Kurumlar vergisi oranı 1994 yılı için %25 tir.
* Kurumlar vergisi muafiyetinden faydalanan (yani vergi vermeyecek olan koop.) kooperatifler boş bir beyanname,
* İstisnadan yararlanıp ta bu vergiyi ödeyecek olan kooperatifler ise hesap dönemine ait kurum kazancını ihtiva eden beyannameyi, aynı döneme ait bilançoyu, gelir-gider cetveli ile birlikte hesap döneminin kapandığı 31 Aralık tarihini takip eden 4. ncü ay (Nisan) için de,
Bağlı oldukları vergi dairesine vermek durumundadır.
Kurumlar Vergisi Nisan, Temmuz ve Ekim aylarında olmak üzere üç eşit taksitte ödenir.
KOOPERATİFLER KANUNUYLA TANINAN VERGİ MUAFİYETLERİ NELERDİR?
1163 Sayılı Kooperatifler Kanunun 93. maddesinde; kooperatiflerin, kooperatif birliklerinin, kooperatifler merkez birlikleri ile Türkiye Milli Kooperatifler Birliğinin ekonomik fonksiyonlarını daha kolay, daha etkin ve teşvik edici olarak sağlamak amacıyla çeşitli konularda vergi muafiyeti ve istisna hükümlerine yer verilmiştir.
KOOPERATİFLERİN GELİR VERGİSI İLE İLİŞKİSİ NEDİR?
193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu'nda gerçek kişilerin gelirleri "Gelir Vergisi" ne tabi tutulmuştur. Bu bakımdan tüzel kişiliği olan kooperatiflerin elde ettikleri gelirlerin gelir vergisi ile ilişkisi bulunmamaktadır. Ancak, kooperatiflerin kiraya verdikleri gayri menkullerin aldıkları kira ücretlerinin %25'i oranında stopaj vergisi keserek ilgili vergi dairesine ödemesi gerekir.
Kooperatifler, çiftçilerden veya ortaklardan satın aldıkları;
a) Hayvanlar ve bunların mahsulleri ile kara ve su avcılığı mahsulleri bedellerinin ödenmesinde %2,
b) Diğer zirai mahsullerin bedelinin ödenmesinde de %4 oranında gelir vergisi kaynakta tevfikatı yapmaları gerekmektedir.
Kooperatifler yönetici ve denetçilere ödenen aylık ücret ve huzur hakkı ile istihdam ettikleri personele ödedikleri ücretlerden, gelir vergisi kanununda yazılı gelir dilimlerinde belirtilen nispetlerde gelir vergisi kesilmesi gerekmektedir.
Ayrıca S.S.K. na kesilen primler ilgili kurumlara yatırılır.
KOOPERATİFLERİN KATMA DEĞER VERGİSİYLE İLİŞKİSİ VE ORANI NEDİR?
3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanununa göre, mal ve hizmet üreten kooperatifler katma değer vergisi kapsamında yer almaktadır.
Konumuz gereği tarımsal faaliyetler için uygulanan katma değer vergisi oranlarının bir kısmını örnek olarak dersimize dahil edelim.
Bakanlar kurulunun 1993/4932 sayılı kararı ile 1 Kasım 1993 tarihinden itibaren tarımsal ürün ve malların tesliminde kesilmesi gereken KDV oranları;
II. Sayılı listede yer alan ve aşağıda belirtilen hayvansal Ürünlerden teslimler için % 8,
1- Küçük ve büyükbaş hayvanlar (Kümes hayvanları dahil) balıklar ve unların etleri (herhangi bir katkı maddesi kullanılarak imal edilen et ürünleri hariç),
2- Hayvan yemi olarak veya hayvan yemi imalatında kullanılan; küspe, kepek, razmol, balık unu, et unu, kemik unu, kan unu, her türlü fenni karma yemler,
3- Süt, yoğurt, yumurta, beyaz peynir, zeytin, paketlenmiş kuru çay, şeker pancarının işlenmesi ile elde edilen toz, kristal ve kesme şeker,
4- Buğday, bulgur, arpa, mısır, soya, yulaf, çavdar, çeltik, pirinç unu, ekmekler, irmik ve makarna,
5- Yemeklik katı veya sıvı bitkisel yağlar ile yemeklik katı veya bitkisel yağların üretiminde kullanılan ham yağlar tereyağı, pamuk ve pamuk tohumu,
6- Taze sebze ve meyveler, patates, kuru soğan ve sarımsak,
* Katma Değer Vergisinde vergilendirme dönemi bir aydır.Buna göre kooperatiflerin tahakkuk ettirdikleri katma değer vergilerini KDV Beyannamesi ile vergilendirme dönemi olan ayı takip eden ertesi ayın 25. gününe kadar ilgili vergi dairesine ödemeleri gerekir.
Facebook'ta Yayınla>