Tarım Kütüphanesi

SÜT İNEKLERİNİN BAKIM VE BESLENMESİ

Süt sığırcılığı işletmelerinde süt üretim maliyetinin %70’ini yem giderleri oluşturmaktadır. Bu nedenle, karlı bir süt işletmeciliği için ucuz ve kaliteli yem temini önemlidir. Yetiştiricilerin ineklerin sindirim sistemlerini bilmeleri ve buna göre yemleme yapmaları gereklidir. Laktasyonun değişik devrelerinde, gebelikte ve kuru dönemde hayvanların nasıl beslenmeleri gerektiği, günlük besin madde ihtiyaçları ve rasyonda kullanılacak yem maddeleri de yetiştiriciler tarafından bilinmelidir.

7.1.SIĞIRLARDA SİNDİRİM

Sığırlarda sindirim sistemi; yemek borusu, mide, ince barsak ve kalın bağırsaktan oluşur. Sığırların midesi 4 bölmelidir. Midenin ilk 3 bölümü olan işkembe (rumen), börkenek (retikulum) ve kırkbayır (omasum) ön mide olarak adlandırılır, 4. bölme ise şirden (abomasum) dir.

7.1.1.ön Mide (işkembe, börkenek ve kırkbayır):

İşkembe ön mide bölmelerin en büyüğüdür. Ergin bir hayvanda 150-200 litre hacmindedir. İşkembe ve börkenekte milyonlarca mikroorganizma yaşar. Bu mikroorganizmalar salgıladıkları enzimler ile yemleri parçalayıp daha küçük kısımlara ayrıştırdıktan sonra kendi bünyelerine uygun besinlere dönüştürürler.

Mikroorganizmalar uygun şartlarda, 39-40 oC sıcaklık, oksijensiz ortam ve belli asitlik derecesinde çoğalırlar. Bu mikroorganizmaların salgıladıkları enzimler sayesinde sığırlar lifli yemleri değerlendirirler. Mikroorganizmalar salgıladıkları enzimlerle yemlerdeki protein yapısında olmayan azotlu maddeleri (üre, biüre gibi) kullanıp protein yapısına çevirebilirler. Mikroorganizmalar B, C ve K vitaminlerini sentezleyebildikleri için, sığırlar bu vitaminleri dışarıdan almaya gerek duymadan yaşabilirler.

Bu mikroorganizmalar ani rasyon değişikliklerine karşı hassastırlar. Bu nedenle ani rasyon değişikliklerinden kaçınmak gerekir. Zira mikroorganizmalar kaba yem değişikliğine 2 haftada, konsantre yem değişikliğine 4-6 haftada uyum sağlayabilmektedirler.

7.1.2.Şirden:

Sindirim enzimleri ve asit salgılayan, tek mideli hayvanların midesinin benzeri olan esas midedir.

7.1.3.Sindirim kanalının fonksiyonu

Geğirme: İşkembede yemler, mikroorganizmalar tarafından parçalanırken karbondioksit ve metan gazları üretilir. Normal olarak bu gazları dışarı atmak için hayvan geğirir. Aksi halde hayvan şişer.

Geviş getirme: Geviş getirme, işkembe ve börkeneğe gönderilmiş yemlerin ağza getirilip tekrar çiğnenmesidir. Dane yemler ve ince öğütülmüş rasyonlar geviş getirme süresini azaltırken kuru otlarla besleme geviş getirme süresini artırır.

İşkembe hareketi: İşkembe devamlı bir şekilde kasılır ve hareket eder. Sağlıklı bir inekte işkembe 1 dakikada 3-5 kez kasılır. Bu kasılmalar, mikroorganizmaların işkembeye gelen yem maddeleri ile karışmasını sağlar. İşkembedeki katı maddelerin sıvı üzerinde yüzmesini önler ve yem materyalinin işkembeden kırkbayır ve şirdene geçişini kolaylaştırır. İşkembe hareketlerinin durması veya yavaşlaması ineğin hasta olduğunun bir işaretidir.

Tükürük üretimi: Tükürük bezleri tarafından her gün 50-80 litre tükürük üretilir ve işkembeye gönderilir. öğütülmüş yemler daha az tükürük üretilmesine neden olurken, kıyılmamış kuru otlar tükürük salgısını artırırlar.

Kusma: Sığırlar nadiren kusarlar. İçinde alkaloidler bulunan otlar kusmaya neden olabilirler.

7.2. SÜT İNEKLERİNİN BESİN MADDE İHTİYAÇLARI

Süt ineklerinin besin madde ihtiyaçları, enerji, protein, lif, mineral ve vitamin  olmak üzere 5 grup altında toplanır.

Bir ineğin günlük alması gereken bütün besin maddelerini, hayvanın bir günde tüketebileceği miktarda kuru madde ile sağlayan ve değişik yemlerden oluşan bir günlük istihkakı belirlemeye rasyon hazırlama denir.

Süt ineklerinin günlük tüketebilecekleri kuru madde miktarları canlı ağırlıklarına ve süt verimlerine göre değişir. Bu miktarlar tablo 7.1. de gösterilmiştir. Günlük kuru madde tüketimi, kurudaki inekler için canlı ağırlığının %1.5-2.5’i, düşük ve orta süt verimli inekler için % 2.5-3.0’ü, yüksek süt verimli inekler için % 3.0-4.0’ü alınabilir. İneğin tüketebileceği kuru madde miktarı ineğin kendisinden, çevresinden ve yemin yapısından etkilenir.

Tablo 7.1. Süt ineklerinin günlük kuru madde ihtiyaçları

Kaynak: NRC: Nutrient Requirements of Dairy Cattle 1989

7.2.1. Enerji ihtiyacı

Süt ineklerinin enerji ihtiyaçları laktasyonun farklı dönemlerine, süt verimine ve canlı ağırlıklarına göre değişir. Günlük enerji ihtiyacı rasyondaki karbonhidratlar, yağlar ve proteinlerden sağlanır.

Bir süt ineğinin günlük enerji ihtiyacı, yaşama payı ve günlük süt verimi göz önüne alınarak hesaplanan verim payının toplamıdır. İneklerin günlük enerji ihtiyaçları tablo 7.4’de gösterilmiştir. Henüz büyümesini tamamlamamış genç ineklerde,  enerji ihtiyacı 1. laktasyonda % 20, 2. laktasyonda % 10 artırılır. Gebe ineklerde gebeliğin 7. ayına kadar yaşama payı enerji ihtiyacı değişmez. Fakat, gebeliğin son iki ayında yavrunun gelişmesi için yaşama payı enerji ihtiyacı % 25-30 artırılır. Verim payı enerji ihtiyacı hesaplanırken sütteki yağ oranı dikkate alınır. Enerji birimi olarak Metabolize olabilir enerji (ME Kcal veya ME Mcal) kullanılır.

7.2.2 Protein ihtiyacı

Süt ineklerinin günlük protein ihtiyaçları Ham Protein (HP) birimi ile ifade edilir ve gram (g) olarak gösterilir. Süt ineklerinin günlük protein ihtiyacı, yaşama payı ve verim payının toplamıdır. Henüz büyümesini tamamlamamış genç ineklerde, protein ihtiyacı 1. laktasyonda % 20, 2. laktasyonda % 10 artırılır. Gebe ineklerin yaşama payı protein ihtiyacı gebeliğin son iki ayında % 90 düzeyinde artar. Verim payı protein ihtiyacı süt verimine ve yağ oranına göre değişir. Süt ineklerinin yaşama ve verim payı protein ihtiyaçları tablo 7.4’de gösterilmiştir.

7.2.3 Lif ihtiyacı

Lif yemin yavaş sindirilen (selüloz, hemiselüloz) ve sindirilemeyen (lignin) kısmıdır. Lif büyük oranda işkembedeki mikroorganizmalar tarafından sindirilir.

Lifli yemler işkembede daha fazla yer işgal ederek dolgunluğunu sağlarlar. Bu dolgunluk hissi yem tüketimini sınırlar. Süt ineklerinin rasyonlarında, yeterli düzeyde lif bulunmak zorundadır. Lifli yemler hayvanın çiğneme işlemini sağlayarak tükürük üretimini artırır ve süt yağının düşmesini önler. Lif oranı belli bir düzeyin üzerine çıktığında, yem tüketimi ve rasyonun sindirilebilirliği düşer. Buda süt verimini düşürür. Rasyonda bulunması gereken Lif miktarı Tablo 7.2’de gösterilmiştir.

Tablo 7.2. Rasyonlarda bulunması gereken lif oranı

Kaynak: NRC: Nutrient Requirements of Dairy Cattle 1989

Süt ineği rasyonlarındaki lif Ham Lif (HL), Asit Deterjan Lif (ADF) ve Nötr Deterjan Lif (NDF) olarak üç şekilde belirtilebilir. Süt ineği rasyonlarındaki lif; % 17 HL, % 18-19 ADF, % 26-27’ NDF nin altına düşmemelidir.

İneklerin lif ihtiyacı karşılanırken rasyonun lif oranı kadar aynı zamanda lifin partikül büyüklüğü de önemlidir. Bir yemin ham lif oranı ile lif partikül büyüklüğü birlikte o yemin kaba yem değerini verir. Lif oranı yüksek olmasına rağmen partikül büyüklüğü küçük olan yemlerin kaba yem değeri küçüktür.

7.2.4. Mineral ihtiyacı

Mineraller hayvanın sağlığı ve verim için gerekli olan elementlerdir. Süt ineklerinin rasyonlarında bulunması gereken mineraller, kalsiyum (Ca), fosfor (P), mağnezyum (Mg), sodyum (Na), klor (Cl), kükürt (S) ve potasyum (K) dur. Sodyum ve klor rasyonlara tuz olarak katılır.

Süt ineklerinin çok az miktarlarda ihtiyaç duyduğu mineraller ise, demir (Fe), bakır (Cu), mangan (Mn), çinko (Zn), iyot (I), kobalt (Co) ve selenyum (Se) dur. Süt ineklerinin kalsiyum ve fosfor ihtiyaçları Tablo 7.4’de verilmiştir. İşletmede hazırlanan karma yemlere mineral karışımlarını eklemek gereklidir.

Süt ineklerinin rasyonlarında kalsiyum ve fosforun belli bir oranlarda bulunması şarttır. Bu oranın Ca/P; 1/1 ile 2/1 arasında olması gerekir. Gebeliğin son 10 gününde rasyondaki Ca/P oranının 1/1’i geçmeyecek şekilde ayarlanması gerekir. Kalsiyum ve fosfor eksikliğinde veya iki mineral arasındaki dengenin bozulmasıyla, danalarda raşitizm ve büyümede yavaşlama, ineklerde kemiklerin kolay kırılması, süt veriminde düşme ve süt humması görülür. Kanda fosfor düzeyi normalin altına düştüğünde pika denilen odun, toprak, kıl gibi şeyleri yeme durumu ortaya çıkar. Fosfor eksikliğine bağlı olarak inekler kızgınlık göstermeyebilir. Döl tutmamama gibi üreme bozuklukları da görülebilir. Yetiştiricilerin özellikle bu iki mineralin rasyonlarda yeterli ve dengeli bulunup bulunmadığını kontrol etmeleri, ineklerde ortaya çıkabilecek ve büyük ekonomik kayıplara neden olabilecek rahatsızlıkları önlemek için şarttır.

Yonca ve üçgül gibi baklagiller, öğütülmüş kireçtaşı ve dikalsiyum fosfat zengin kalsiyum kaynaklarıdır. Yağlı tohum küspeleri, hububatlar ve kepekleri,  monosodyum, monoamonyum ve dikalsiyum fosfatlar da fosfor bakımından zengin kaynaklardır.

7.2.5 Vitamin ihtiyacı

Vitaminler, büyüme, sağlık, üreme ve süt verimi için gereklidirler. Daha önceden belirtildiği gibi B, C ve K vitaminleri sığırların ön midesinde sentezlenebilmektedir. Bunun dışındaki A, D ve E vitaminlerinin rasyona katılması gerekmektedir. İşletmede hazırlanan karma yemlere vitamin katılmalıdır.

7.3. YEMLER

7.3.1 Kaba yemler

Lif içeriği bakımından zengin olan yemlere “kaba yemler” denir. Kaba yemler rasyonda belli oranda sağlanmadığı takdirde ineklerin işkembesindeki sindirim aksar, süt yağı düşer ve asidosis ortaya çıkar. Kaba yemlerin enerji ve protein oranı artıp sindirebilirliği yükseldikçe kalitesi artar. Süt ineklerinin beslenmesinde kaliteli kaba yemi ucuza temin etmek ve rasyonda kullanımını artırmak esastır. Hiç kesif yem kullanmadan veya sadece eksik olan besinleri karşılamak için çok az kesif yem kullanarak (1 kg kadar) yaşama payının yanında 10-14 kg kadar süt verimini kaba yemlerden karşılamak mümkündür. Ülkemizde, kaliteli kaba yem üretimine yeteri kadar önem verilmediğinden, fazla miktarda kesif yem kullanarak pahalı bir üretim yapmaktadırlar. Hayvanın kaba yem ihtiyacını karşılamak içinse saman kullanımı yaygındır. Saman lifinin büyük bir kısmı hiç sindirilemeyen lignin’den oluşmaktadır. Samanın kullanımı zorunlu ise diğer otlarla birlikte verilmesi sindirime olumlu etki yapar.

Kaba yemin rasyondaki oranı veya günlük kaba yem tüketimi hayvanın verim devresine göre değişmektedir. Laktasyonun başında, süt veriminin yüksek olduğu dönemlerde rasyonda kaba yem/kesif yem oranı 40/60, diğer devrelerde ise 50/50, hatta süt verimi düşük ineklerde bu oran 60/40 olabilir. Kurudaki ineklerde, kısır ineklerde ve düvelerde rasyonun kaba yem oranı % 80-90, hatta kaba yem kaliteli ise % 100’e çıkarılabilir, ancak tuz, mineral ve vitamin ilave edilmelidir. Kuru madde olarak, bir ineğin canlı ağırlığının % 1.5’i kadar kaba yem verilmesi günlük ihtiyacını karşılar. Yeşil yemler, kuru otlar, hasıllar, silajlar, hasat artıkları ve sanayi yan ürünleri süt ineklerine verilen kaba yemlerdir. Süt ineği rasyonlarında kullanılan bazı kaba yemlerin lif oranı tablo 7.3’de verilmiştir.

Tablo 7.3. Bazı kaba yemlerin lif oranı

>

Kaynak: NRC: Nutrient Requirements of Dairy Cattle 1989

Yeşil yemler: Soldurularak hayvana verilen yonca, korunga, baklagil ve hububat karışımı yeşil otlar ile yeşil çayır ve mera otları bu gruba girer.

Resim 7.1.Kaba yem yiyen hayvanlar

Kuru otlar ve hasıllar: Yonca, korunga, çayır otları gibi kurutulmuş otlar ile dane gelişiminden önce hasat edilerek kurutulan buğday, yulaf, arpa, fiğ, tritikale gibi hasıllardır. Bitki fazla olgunlaşmadan hasat edilen ve kurutma esnasında yaprakları fazla dökülmeden kurutulan otlar besin maddelerini fazla kaybetmezler. Hasadı geciktirilen ve fazla olgunlaşan otlarda protein, enerji, kalsiyum, fosfor ve kuru madde sindirilebilirliği düşer. Süt ineklerine günde 8-10 kg’dan  fazla  kuru ot verilmemelidir. Kaliteli kuru otların süt verimi yüksek olan ve laktasyonun başlangıç döneminde olan ineklere verilmesi gerekir.

Samanlar: Buğday, arpa, yulaf, çavdar, pirinç, baklagil samanlarını kapsar.

Silajlar: Su oranı yüksek bitkilerin belli büyüklüklerde kıyılıp sıkıştırılarak havasız bir ortamda belli sürede kontrollü olarak fermente edilmesine silaj denir. Silaj yemin lezzetini artırdığı gibi depolamadan doğan besin kayıplarını da asgariye indirir. Aynı zamanda sulu yemlerin, bakteri, küf ve mayalar üremeden, yani bozulmadan uzun süre saklanmalarını sağlar.

Mısır, baklagil ve buğdaygil otları, çayır otları, saman, şeker pancar yaprakları, şeker pancarı posası, biracılık artıkları ve meyve suyu fabrikaları gibi sanayi yan ürünleri ve artıkları ile silaj yapılabilir. Mısır silajı süt sığırları için vazgeçilmez bir enerji ve kaba yem kaynağıdır. İyi bir şekilde hazırlanmış mısır silajının 3 kg’ı enerji içeriği bakımından 1 kg süt yemine eşdeğer kabul edilebilir.

Hasat ve harman artıkları: Buğday kavuzu, mısır koçanı ve sapı, ayçiçeği sapı ve çanağı, şeker pancarı yaprakları ve pancar başı bu gruba girer.

Sanayi yan ürünleri ve artıkları: Yaş, suyu alınmış, kurutulmuş veya peletlenmiş şeker pancarı posası, malt posası (biracılık yan ürünleri), meyve suyu fabrikaları yan ürünleri olan meyve kabukları ve posaları, salça fabrikası yan ürünleri (domates posası) bu gruba girer.

7.3.2. Kesif yemler

Kesif yemler (konsantre yemler) enerji ve protein içeriği bakımından zengin, lif içeriği bakımından fakir olan yemlerdir. Fabrikalarda hazırlanmış tescilli süt yemleri, işletmede hazırlanan karma süt yemleri ile enerji ve protein içeriği yüksek kesif yem maddeleri bu gruba girer.

Resim 7.2.Kesif yem yiyen hayvanlar

Enerji içeriği yüksek kesif yem maddeleri: Mısır, arpa, buğday, yulaf, çavdar, sorgum gibi dane tahıllar, kepekler, kırık buğday, değirmen artıkları gibi tahıl yan ürünleri ile şeker pancarı posası, melas gibi fabrikasyon artıkları enerji içeriği yüksek yemlerdir.

Mısır, enerji değeri en yüksek olan yemdir. Protein oranı ve protein kalitesi düşüktür.

Arpa, enerji içeriği yüksek, protein kalitesi düşüktür. Süt sığırı rasyonlarına yüksek oranda katılacaksa yavaş yavaş alıştırılması gerekir.

Buğday, enerji içeriği yüksek, protein kalitesi diğer tahıllara göre daha iyidir. Süt sığırı rasyonlarında % 25’i geçmemelidir. Buğday işkembede hızla parçalandığı için fazla yedirilirse süt yağı düşer ve asidosis’e yol açar.

Yulaf, enerji içeriği yüksektir. Dane yem karmasının lif değerini yükselterek işkembe fonksiyonlarını düzenler.

Çavdar, dane yemlerin içinde en iştahsız tüketilenidir.

Sorgum, karoten (vitamin A) içeriği düşüktür. Sorgumla hazırlanmış yem verilen hayvanların rasyonları kurutulmuş otlarla desteklenmelidir.

Buğday kepeği, lif içeriği yüksek, ham protein oranı % 12-16 arasındadır. Zengin bir fosfor kaynağıdır. Laksatif bir yem olduğu için sığır rasyonlarında tercih edilir.

Bütün dane yemler bir yaşına kadar olan sığırlara tüm olarak verilebilir, bir yaşından sonra kabaca öğütülmeli veya kırılmalıdır. Aksi takdirde, tükettikleri danenin % 30’unu sindirmeden yine tüm olarak gübre ile çıkartırlar.

Protein içeriği yüksek kesif yem maddeleri: Soya küspesi, pamuk tohumu küspesi, ayçiçeği tohumu küspesi ve keten tohumu küspesi gibi yağlı tohum küspeleri protein içeriği yüksek olan kesif yem maddeleridir.

Soya küspesi, protein oranı ve protein kalitesi çok yüksektir. Pahalı olması nedeniyle sınırlı kullanılan soya küspesinin özellikle, çok yüksek süt verimli ve laktasyonun başlangıcındaki ineklerin beslenmesinde kullanılması daha iyi olur. İyi bir kalsiyum ve fosfor kaynağıdır.

Pamuk tohumu küspesi, iyi kalitede bir protein kaynağıdır. Süt ineklerine çok fazla miktarda yedirilirse süt yağını sertleştirir, tereyağının kalitesini bozar ve kabızlığa neden olabilir.

Ayçiçeği tohumu küspesi, iyi bir protein kaynağıdır. Laksatif etkilidir. Küspe kısmen kabuklu olduğu için lif içerir ve sığırlar tarafından iştahla tüketilir.

Keten tohumu küspesi, iyi bir protein kaynağıdır. Keten tohumu küspesi sığırların sindirim sistemi üzerine olumlu etki eder. Süt inekleri tarafından sevilerek tüketilir, fakat süt yağını yumuşatıcı özelliği vardır.

7.4.SÜT İNEKLERİNİN BESLENMESİ

Süt ineklerinin besin ihtiyacı laktasyonun durumuna ve gebeliğe göre değişir. Laktasyon boyunca hayvanın süt verimi, yem tüketimi ve canlı ağırlığındaki değişim farklıdır. Laktasyon boyunca, bu değişimler göz önüne alınarak, süt inekleri 4 farklı dönemde beslemeye tabi tutulmalıdır. Henüz süt verimine başlamamış düvelerin beslenmesi ise bu 4 dönemin dışında ayrı olarak düşünülmelidir.

1.Laktasyonun ilk 70 günü

2.Laktasyonun 70-140 günleri arası

3.Laktasyonun 140-305 günleri arası

4.Kuru dönem

7.4.1.LAKTASYONUN İLK 70 GÜNÜ

Laktasyonun başlangıcı olan buzağılamadan sonraki bu ilk dönem en kritik dönemdir. İneğin süt vermeye başladığı, oldukça yoğun bir bedensel yük altında olduğu bir dönemdir. Süt verimi hızla artar ve 4-6 hafta sonra en yüksek düzeye çıkar. Buna rağmen yem tüketimi çok fazla değildir. Yem tüketimi 12-14 hafta sonra 2. dönemde artar.

Bu dönemde ortaya çıkabilen problemler: Bu dönemde ineklerin süt verimleri maksimum düzeye ulaşmasına rağmen yem tüketimleri daha yavaş arttığı için,  inekler negatif bir enerji bilançosuna sahiptirler. Yani, yüksek süt verimleri için gerekli olan enerjiyi kendi vücut yağlarını yakarak karşılarlar. Bu dönemde  günde 0.5 kg kilo kaybı normaldir. Enerji dengesizliği ve kalsiyum-fosfor dengesinin bozulması sonucu süt humması, ketosis, gizli kızgınlık ve döl tutmama gibi problemler görülebilir. Bunları önlemek için bu dönemde besleme ile ilgili olarak şu tedbirler alınmalıdır.

a-İnek kuru dönemden birden süt verimine geçtiği için yem tüketimini de artırmak gerekir. Bunun için, karma yem veya dane yem her gün 0.5-1 kg artırılarak verilmelidir.

b-Normal rumen fermentasyonunu sağlayabilmek için rasyonda % 17-18 düzeyinde ham lif bulunmasına dikkat edilmelidir. Liflerin daha iyi değerlendirilmesi için silajın kıyılarak, dane yemlerin ezilerek veya kırılarak hayvana yedirilmesi gereklidir.

c- Bu dönemde rasyonun toplam kuru maddesinde % 65 den fazla dane yem bulunmamalı ve hayvana iyi kaliteli kaba yemler yedirilmelidir.

7.4.2.LAKTASYONUN 70-140 GÜNLERİ ARASI

Buzağılamadan sonraki 2. dönem olan bu dönemde süt verimi yüksektir. Süt verimini yüksek seviyede mümkün olduğu kadar uzun tutmak temel prensiptir. Bu dönemde yem tüketimi maksimuma yakındır ve ineğin besin gereksinimlerini karşılayacak düzeydedir. Dane yem tüketimi ineğin canlı ağırlığının % 2.5‘ine erişebilir. Kaba yem tüketimi canlı ağırlığın en az % 1’i düzeyinde tutulmalıdır. Bu dönemde şeker pancarı posası ve melas verilmesi ineğin yüksek düzeyde karma yem tüketimini teşvik eder ve işkembede sindiriminin normal seyrinde devam etmesinin sağlar. Bu dönemdeki potansiyel problemler süt verimindeki ani düşüş, sütteki yağ oranının düşüşü, gizli kızgınlık ve ketosisdir.

7.4.3.LAKTASYONUN 140-305 GÜNLERİ ARASI

Buzağılamadan sonraki bu 3. dönemde ineklerin problemleri çok az olur. Aynı zamanda ineğin gebe olduğu bu dönemde süt verimi azalmaya devam eder ve hayvanın besin ihtiyacı azalır. Bu dönemde dane ve karma yem tüketimi azaltılamalı vesüt verimini karşılayacak düzeyde olmalıdır. Laktasyonun erken döneminde ağırlık kaybeden inekler bu dönemde kaybettikleri ağırlıklarını geri alırlar.

7.4.4.KURU DöNEM

Bir sonraki laktasyondan 45-60 gün önceki dönem olan bu dönemde besin madde gereksinimleri yüksek olmasa bile yinede kritiktir. Bu dönemdeki hatalar gelecek laktasyonu kötü bir şekilde etkiler. Bu dönemde inekler, hem karnındaki buzağının ihtiyaçlarının karşılanması ve hem de 3. dönemde eksik kalan vücut ağırlıklarının tamamlanması için yeterli besine gerek duyarlar. Kuru madde tüketimi canlı ağırlığın yaklaşık % 2’si kadardır. Bunun %1’i kaba yem ile karşılanmalıdır.

Bu dönemde kalsiyum ve fosfor dengesini sağlamak ve ihtiyacını karşılamak çok önemlidir. Ca/P oranı yaklaşık 2:1 olmalıdır. Bu dönemde Vitamin A ve D verilmesi buzağının yaşama gücünü ve ağız sütünün vitamin düzeyini artırır, doğumdan sonra yavru zarlarının atılımını kolaylaştırır ve süt hummasını önler.

Bu dönemdeki potansiyel problemler; süt humması, abomasumun yer değiştirmesi ve yağlı inek sendromudur.

7.5  öRNEK RASYONLAR

Örnek Rasyon 1:

Yaklaşık 600 Kg canlı ağırlıkta, laktasyonun başında günde 40 kg, % 3.5 yağlı süt veren bir Siyah Alaca ineğin günlük besin madde ihtiyaçlarını hesaplayalım. İlk önce Tablo 7.4’den bu ineğin günlük besin madde ihtiyaçlarını hesaplayalım.

İkinci olarak, kuru madde tüketimini hesaplamak gerekir. Tablo 7.1’de 600 kg canlı ağırlık için ayrı bir değer gösterilmediğinden 550 ve 660 kg canlı ağırlıkta 38.5 kg süt veren inekler için verilen değerlerin ortalaması alınabilir. Buna göre; 3.7+4.2/2=3.9 kuru madde eder. Yani, (600x3.9)/100=23.4 kg kuru madde tüketebileceği varsayılabilir. Laktasyonun başındaki yüksek süt verimli ineklerde kaba/kesif yem oranını % 40’ın altına düşürmediğimizden ve kaba yemimiz, kaba yem oranını toplam kuru madde tüketiminin % 45’i olarak alırsak, kaba yem miktarı; 23.4x0.45=10.5 kg KM eder. Kesif yem miktarı ise, 23.4-10.5@13 kg KM eder.

Kaba yemin sağladığı besin madde değerleri:

Kaba yem olarak günde, 15 kg mısır silajı (% 30 KM, 2.6 Mcal/kg KM ME, % 8.6 HP, % 21.4 HL içeren) ve 7 Kg yonca kuru otu (% 88 KM, 2.0 Mcal/kg KM ME, % 16 HP, % 32.0 HL içeren) verdiğimizde;

Kaba yemle, 23.7-16.12=7.6 Mcal ME ve 1347-489= 858 g HP, yaşama payının üzerinde sağlanmıştır. Yani, bu kaba yemle, ME’deki fazlalığa göre, yaşama payı+ 7 kg (7.6/1.16 ) süt alma imkanı vardır. Eğer 1.5 kg arpa bu kaba yeme ek olarak verilirse, yaşama payı + 10 kg süt ihtiyacı karşılanmış olur.

Şimdi toplam ihtiyacın ne kadarının karma yemle sağlanması gerektiğini bulalım:

62.54-23.7=38.84 Mcal ME ve 3769-1347=2422 g HP’nin 13 kg karma yemle sağlanması gerekmektedir. Karma yemin KM oranı % 88 olduğu için kullanılacak karma yem miktarı yaklaşık 15 kg (13/0.88) dır. Karma yemimizin 1 kg’da, 2422/15=161,4 g HP= %16,1 HP ve 38.84/15=2.6 Mcal/Kg ME bulunması gerekmektedir.

Karma Yem

Karma yemimiz; 16474,4/100=164,7 g HP/kg ve 265,68/100=2.66 Mcal/Kg ME içermektedir. Bu karma yemden 15 kg (13 kg KM için) yedirildiğinde sağlanacak besin maddeleri miktarı; 39,9 Mcal ME, 2470 g HP, 15x356,55/100=53,5 g Ca ve 15x457,52/100=68,63 g P dur. Toplam Ca miktarı 166,9 g, toplam P miktarı 92,33 g dır. Bu durumda rasyonun Ca/P oranı 1.80/1 dir ve normal sınırlar içindedir.

örnek rasyon 2:

Kuruda, gebeliğinin son iki ayında olan, 600 kg canlı ağırlığında bir Siyah Alaca ineğin besin madde ihtiyaçlarını hesaplayalım. Tablo 7.4’de görüldüğü gibi kuruda, gebeliğinin son iki ayında 600 kg canlı ağırlığında bir ineğin gebelik +yaşama payı ihtiyaçları; 20.97 Mcal ME, 931 g HP, 37 g Ca ve 26 g P olarak bildirilmiştir. Gebe ineklerin kuru madde tüketimi canlı ağırlığının % 1.5-2’si, olabilir. Buna göre, KM’yi 600x0.015=9 kg alabiliriz. Kaba yem olarak; mısır silajı (% 30 KM, 2.6 Mcal/kg KM, % 8.6), kuru ot (% 88 KM, 1.7 Mcal/kg KM, % 9 HP) ve yonca kuru otu (% 88 KM, 2.0 Mcal/kg KM, % 16 HP) kullandığımızı düşünerek rasyonu hazırlayalım.

Buna göre kaba yemin sağladığı hariç, geriye kalan yaklaşık 9.0 Mcal ME ve 282.8 g HP’nin karma yem ile sağlanması gerekir. Karma yemin KM’si % 88 olduğuna göre; 3/0,88=3,5 kg 3.5 kg karma yem vermemiz gerekir. Hazırlayacağımız karma yemin 1 kg’ında; 9/3,5= 2.57Mcal ME ve 282,8/3,5=80,8 g yani % 8 HP olması gerekir.

3 kg arpa ve 0.5 kg buğday kepeği ile enerji, protein, Ca ve P ihtiyaçları karşılanmaktadır. Kalsiyum / fosfor oranı, 45.34/26.91=1.7 dir. Gebeliğin son iki haftasında rasyondaki Ca/P oranını 1/1’e düşürmek gerekir.

Tablo 7.4. İneklerin günlük besin gereksinimleri