ÜLKEMİZDE BULUNAN YETİŞTİRİCİ öRGÜTLERİ
Ülkemizde hayvan yetiştiricilerini örgütleyen, çeşitli adlar altında kurulmuş faal veya faal olmayan organizasyonlar bulunmaktadır. Bunlardan 442 sayılı Köy Kanunu, 1580 sayılı Belediyeler Kanunu ve 5442 sayılı İller İdaresi Kanunlarına göre kurulan; süt üreticileri birliği, hayvan ıslah yetiştirme birliği, köylere hizmet götürme birlikleri, 2903 sayılı Dernekler Kanununa göre kurulan yetiştirme dernekleri ile 1163 sayılı Kooperatifler Kanununa göre kurulan Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri sayılabilir.
Ancak zaman zaman yukarıda isimleri geçen örgüt modellerinin birtakım aksaklıkları görülmüş ve en azından özellikle 1987 yılında başlayan damızlık alımına paralel olarak yetiştiricilerin, hayvancılığı ileri ülkelerde günümüzde olduğu şekilde modern bir anlamda örgütlenmeleri gerektiği ortaya çıkmış; ülkemizde damızlık yetiştirebilen ve yetiştirebilecek işletmelerin diğerlerinden ayrılması noktasına gelinmiştir.
904 sayılı Islahı Hayvanat Kanunu'nun bazı maddeleri 28.2.1995 kabul tarihli 4084 sayılı Kanunla değiştirilerek ıslah amaçlı yetiştirici birliklerinin kurulabilmesine imkan tanınmış; her türlü hayvan ıslahı ile ilgili çalışmaların belirli esas ve usullere göre yapılması hususunda tedbirler almaya, ıslah amaçlı yetiştirici birliklerinin kurulmasını düzenlemeye Tarım ve Köyişleri Bakanlığı yetkili kılınmıştır.
Yukarıda yapılan kanuna ilişkin çıkartılan Türkiye Damızlık Süt Sığırı Yetiştiricileri Birliği Hizmetleri hakkında Yönetmelik, 9 Ağustos 1995 tarih ve 22369 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiş ve buna göre 40'tan fazla İlimizde damızlık süt sığırı yetiştirici birlikleri kurulmuştur.
Halen 19 üye birliğin oluşturduğu Merkez Birliği Haziran 1998'de kurulmuş, bu üst birlik Nisan 1999'da Avrupa Siyah Alaca Konfederasyonu üyeliğine kabul edilmiştir.
Bu örgüt modelini diğerlerinden ayıran en önemli fark; yönetimin tamamen bizzat damızlık hayvancılık yapan yetiştiricilerden oluşturulmasıdır. Kendi kararlarını kendileri alırlar ve bunu birlik personeline uygulatırlar.
DAMIZLIK SIĞIR YETİŞTİRİCİ BİRLİĞİ
Damızlık sığır yetiştirici birliği 3 halkada özetlenebilir.
1. Soy kütüğü çalışmaları
2. Verim kontrolleri
3. Suni tohumlama
Damızlık sığır yetiştirici birlikleri bir hizmet kuruluşu olmasına rağmen varlığını sürdürebilmesi için maddi kaynağa ihtiyaç vardır. İşte bu üç halkanın ikisinden (soy kütüğü ve suni tohumlama) gelir temin edilebilmekte, sağlanan gelirlerden 3. halkaya (verim kontrolleri) pay aktarılabilmektedir.
Ayrıca, son yıllarda özellikle önem arz eden ve tamamen teknik bir konu olan "damızlık değer tahminleri" 4. halka olarak oluşmaya başlamıştır.
2000'li yıllara girerken ülkemizde kurulan damızlık sığır yetiştirici birlikleri, yukarıda bahsedilen halkaları bünyesinde bulundurduğu gibi, bunlarla da kalmayıp diğer hususları da kapsar.
ÜLKEMİZDEKİ DAMIZLIK SIĞIR YETİŞTİRİCİ BİRLİKLERİNİN AMACI
9 Ağustos 1995 tarihinde yayımlanan ilgili yönetmeliğe göre; yetiştiricilerin kendi aralarında teşkilatlanması, gerek yurt içinde yetiştirilen gerek yurt dışından ithal edilen ve gerekse yerli ırklarımızın genetik potansiyellerinin geliştirilmesi, verimlerinin arttırılması, bunların soy kütüğü ve verim kayıtlarının tutulması, hayvanlarla ilgili sağlık hizmetlerinin yürütülmesi ve sigorta işlemlerinin yapılması, üyelerinin eğitimlerinin sağlanması, ihtiyaçlarının temin ve tedariki ile üretimin yurt dışında pazarlanması, üretim maliyetlerinin düşürülmesi ve ürünlerinin değerlendirilmesi için gerekli tesislerin kurulması, işletilmesi gibi hususlar ile Tarım ve Köyişleri Bakanlığınca belirlenecek her türlü hayvan ıslahı çalışmalarına ilişkin esas ve usuller, tabii ve suni tohumlama ve embriyo transferi uygulama usulleri ile Kanunun uygulanmasına ilişkin diğer hususların yerine getirilmesi gibi üretimden pazarlamaya kadar birçok husus, damızlık sığır yetiştirici birliklerinin temel amaçlarından sayılmıştır.
DAMIZLIK SIĞIR YETİŞTİRİCİLERİ BİRLİKLERİ NASIL KURULUR, KİMLER ÜYE OLABİLİR
İlde aynı ırktan en az 5 baş ineği bulunan asgari 7 yetiştirici bir araya gelerek İl Tarım Müdürlüğüne başvurulur.
Birlik ana sözleşmesi Ticaret Sicil Gazetesinde yayınlanır; 3 ay içinde en az 25 üye ile genel kurul yaparak birlik kurulmuş olur.
Bir ilde aynı ırk için yalnız bir birlik kurulabilir. Birliklerin en az kurucu üye sayısı 7 olup üst sınır yoktur. Birlik; asil üyeler, temsilci üyeler ve fahri üyelerden oluşur.
Asil Üye: Bizzat damızlık yetiştiren, hayvansal üretim yapan yetiştiriciler ve tüzel kişi ve kuruluş temsilcileridir. Her asil üyenin 1 oy hakkı vardır.
Temsilci Üye: Yetiştiricilere hizmet götüren Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Ziraat Bankası, Ziraat Odası, özel İdare temsilcileri ile birliğin kurulduğu ilde bulunan Veteriner ve Ziraat Fakültesi temsilcileri gibi kamu özel sektör kuruluş temsilcileridir. Oy hakkı yoktur.
Fahri Üye: Hayvancılık sektörüne hizmet veren ancak bizzat üretimde bulunmayan kişi ve kuruluş temsilcileridir. Oy hakkı yoktur.
Damızlık yetiştirici birliğine üye olmak için aşağıdaki şartları taşımak gerekir:
1. Birliğin kurulduğu il hudutları içerisinde işletmesi olmak.
2. Damızlık sığır yetiştirici birliklerinin faaliyetleri ile uyumlu olarak fiilen hayvan yetiştiriciliği yapmak.
3. Aynı saf ırktan en az 5 baş ineğe sahip olmak ve bu hususu Tarım İl Müdürlüğünden alınacak bir belge ile belgelendirmek.
4. Yönetmelikte yazılı üyelik hak ve ödevlerini; kuruluş aşamasında ana sözleşmeyi imzalayarak, sonradan girişte ise bir üyelik taahhütnamesi vermek suretiyle kabul etmiş olmak.
5. Tüzel kişilikler için; ana sözleşmelerinde birliğe girilmesine ait hükmün bulunması veya genel kurullarında giriş kararı almış olmak.
6. Yetiştiriciler ve tüzel kişilikler için belirlenen üyelik aidatını peşin ödemek.
Birlik Yönetim Kurulu; üyeliğe giriş için başvuran yetiştiriciler ve tüzel kişilerin üyelik şartlarını taşıyıp taşımadıklarını araştırıp, 1 ay içinde başvuru sahibine neticeyi bildirmek zorundadır. Birliğe kabul, yönetim kurulunun kararı ile olur. Yönetim kurulu, yönetmelik ve ana sözleşmede belirtile üyelik şartlarını taşıyan yetiştirici ve tüzel kişilerin üyeliğini kabule zorunludur.
DAMIZLIK SIĞIR YETİŞTİRİCİ BİRLİKLERİNE ÜYE KAYDINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
Damızlık yetiştirici birliği seçicidir. Bir birliğin başarıya ulaşabilmesi öncelikle uygun üye seçimiyle başlar. Uygun üyelere sahip olmayan birliklerin yaşama şansı yoktur. Birlik faaliyetlerinde başarılı olabilmek için aşağıdaki üç hususta çok duyarlı davranmalıdır. Damızlık sığır yetiştirici birliklerini diğer birliklerden ayıran en önemli özelliklerden biri de budur. Bunlar:
İşletme sahibi açısından;
1- Esas faaliyet alanı tarım olmalıdır.
2- Birlik faaliyetlerine katılmaya istekli, süt verimi, tohumlama ve doğum kayıtlarının tutulması, numaralama vb. soy kütüğü çalışmalarına yardımcı, doğru bilgiyi verecek, tercihen genç, çevresindeki diğer yetiştiricilere önderlik edebilecek, yeniliklerle ilgili gelişmelere açık, birlik ve gerektiğinde Tarım Müdürlükleri ile işbirliğine hazır olmalıdır.
3- İşletmesini kapatmak, veya hayvanlarının bir kısmını elden çıkarmak istediğinde öncelikle birliğin görüşünü almalıdır.
4- İşletmesinde suni tohumlama yaptırıyor veya buna istekli olmalıdır.
5- İşletmesindeki tarımsal faaliyetleri bizzat kendisi veya ailesi ile birlikte uygulayan yetiştiriciler tercih edilmelidir.
İşletme açısından;
1- Yöre koşulları dikkate alınarak, birlik merkezine veya Tarım Müdürlüklerine en fazla 20-30 km'lik bir mesafede olmalıdır. (öncelikle Tarım Müdürlüklerinden, sonrasında birlikler kanalı ile götürülecek hizmetler ile yetiştiricilerin sık sık bir araya gelebilmeleri yönünden mesafe çok önemlidir.)
2- En azından kendine yeterli kaba yem üretiyor veya üretebilecek arazisi olmalıdır.
3- Tercihen tabii aşım için boğa tutulmayan işlemeler olmalıdır. En azından birlik kendi tohumlamasını organize edinceye kadar, işletmelerin resmi tohumlama güzergahında veya yakınlarından seçilmesi tavsiye edilir.
4- İlde yeterli potansiyel mevcutsa, öncelikle en az 25-30 işletme tespit edilerek kuruluş çalışmalarına geçilmeli, bunların alternatifi veya ikinci halkayı oluşturacak (yine 25-30 işletme) aday işletme belirlenmelidir.
5- Ahırlar mümkün mertebe, hijyenik, yeterli genişlikte, havadar aydınlık ve büyütülmeye müsait, tercihen sağım makinesi kullanılıyor olmalıdır.
İşletmelerdeki hayvanlar açısından ;
1- Orijinal pedigrili (Soy kütüklü) /sertifikalı hayvanlar (ithal düveler)
2- Tarım ve Köyişleri Bakanlığınca verilmiş damızlık belgesine veya saf ırk sertifikasına sahip hayvanlar.
3- Herhangi bir şekilde tutulmuş kayıtlarla ebeveynleri veya ebeveyni (ana ve babası) bilinen hayvanlar.
4- 1, 2 ve 3'e uymayan yani hiçbir ceddi bilinmeyen, ancak yapılan inceleme sonucu ırkı belirlenen hayvanlar. Yetiştirici birlikleri ırk bazında kurulmaktadır. Montafon birliği kuracaksanız ırkı belirlenecek hayvan da Montafon olmalıdır. Böyle bir hayvan soy kütüğüne başlangıç teşkil edecek, bundan doğacak buzağıların özellikle anasına ait verim tespitleri yapıldıktan sonra, soy kütüğü yönünden bir değeri olacaktır.
Yukarıdaki açıklamaların ışığında; mevcut genetik potansiyelin korunması ve geliştirilmesi açısından özelikle ve öncelikle 1 ve 2'de belirtilen hayvanlara sahip işletmelerin bir araya getirilmesine özen gösterilmelidir.
DAMIZLIK SIĞIR YETİŞTİRİCİ BİRLİKLERİNİN FAALİYETLERİ
1. Üyeleri arasında dayanışmayı sağlamak,
2. Üyelerin mesleki eğitimlerini sağlamak, bilgi ve becerilerini arttırmak, bunun için kurs, seminer v.b. tertiplemek, göze ve kulağa hitap eden yayım araçları üretmek, dağıtmak, her türlü basılı yayın ve haberleşmeyi sağlamak,
3. Soy kütüğü ve suni tohumlama faaliyetlerini yürütmek,
4. Üyelerin hayvanlarının sağlık hizmetlerini gerçekleştirmek, ihtiyaçları olan aşı, ilaç v.b.girdileri sağlamak ve dağıtmak,
5. Yetiştiricilerin damızlık hayvan, alet ve ekipman, kaba yem, kesif yem, yem bitkileri tohumlukları ve sair girdi ihtiyaçlarını sağlamak ve dağıtmak,
6. Yurt içinden veya gerekli hallerde yurtdışından döl kontrolü yapılmış boğa spermaları veya boğaları kullanarak milli soy kütüğü hizmetleri ile bütünleşen bir suni tohumlama organizasyonu kurmak, bunun için gerekli kadro ve ekipleri oluşturmak, gerekli hallerde sperma üretim laboratuarı kurmak, bu konulardaki bilgileri yetiştiricilere duyurmak, istifadelerine imkan veren sistemi geliştirmek ve bu konuda kurslar düzenlemek,
7. Hayvanların bakım ve beslenmesi ile ilgili her türlü teknik ve idari tedbirleri almak veya aldırmak,
8. Soy kütüğüne kayıtlı hayvanların satışını organize etmek, bunun için fuar, sergi, panayırlar kurma, yarışma günleri tertiplemek, ödüller vermek, yetiştirilen ırkların halka tanıtımını yapmak, üreticiye duyurmak,
9. Yetiştiricilerin ürünlerinin değer fiyata satışını sağlayacak borsa, board (danışma kurulu) ve benzeri pazarlama organizasyonları kurmak,
10. Yetiştiricilerin ihtiyaçlarına yönelik iş ve işlemleri yapmak,
11. Hayvanlar ve hayvancılık işletmeleri ile ilgili her türlü sigorta hizmetlerini yapmak veya yaptırmak,
12. Kredi temini konusunda yetiştiricilere yardımcı olmak,
13. Süt sığırcılığı konusunda ihtiyaç duyulan araştırmaları yapmak veya yaptırmak,
14. Hayvancılığın geliştirilmesi için gerekli tesisleri kurmak, ortak olmak ve işletmek,
Yukarıda görüldüğü gibi damızlık yetiştirici birliklerinin faaliyetleri çok geniş tutulmuştur. Bu derece geniş tutulması ufkunun belirlenmesi açısındandır. Kurulan birlikler aşama aşama yukarıda belirtilen faaliyetleri yürütebilecek kapasiteye erişeceklerdir.
DAMIZLIK YETİŞTİRİCİ BİRLİKLERİNİN TÜRK HAYVANCILIĞINA GETİRECEĞİ FAYDALAR
Gelişmiş ülkelerde sığır yetiştiricileri kendi organizasyonlarını kurarak hem hayvancılıkta ileri seviyelere ulaşmışlar hem de problemlerine direkt kendileri çözüm yolları bulmuş ve bulmaktadırlar. Hayvancılıkla uğraşanların kişisel çabaları veya devletin çalışmaları, zaman içerisinde güncelliğini ve sürekliliğini yitirmekte ve bu yüzden hayvan ıslahı yönünden başarıya ulaşmak güçleşmektedir. Fakat uygun bir yapılanma içerisinde yer alan teşkilatlanmış bir toplumda başarısızlık ihtimali çok düşüktür. Bu amaçla Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ortaya koyduğu tedbirlerle özel sektörün de ıslah faaliyetlerinde yer almasına imkan vermiştir.
Damızlık yetiştirici birliklerinin Türk Hayvancılığına idari, teknik ve iktisadi yönden katkıları aşağıda özetlenebilir.
İdari Katkısı:
* Birlikler sık sık değişmeyen deneyimli yönetici kadrolara sahip olacaktır.
* Yetiştiriciler problemlerinin çözümünde söz sahibi olacak bir güce erişeceklerdir.
* Birlik çalışmalarında bürokratik engeller olmayacağından, işler daha çabuk ve düzenli olarak yürütülecektir.
* Devlet fonksiyonlarını izleme, kontrol, değerlendirme ve yönlendirme düzeylerine indirecektir.
* Yetiştirici her şeyi devletten beklemeyecektir.
Teknik Katkısı:
* Birlik, üyelerinin ihtiyaçlarını ve problemlerini, kendi teknik elemanlarınca daha çabuk tespit edebileceği için, çözümünü de daha çabuk gerçekleştirebilecektir.
* Ülke ve dünya ihtiyaçları göz önüne alınarak üretim yönlendirilebilecek ve dengeleyebilecektir.
* Birlikte çalışan teknik elemanların ücreti yetiştiricilerden sağlanacağı için, teknik eleman kendini yetiştirmek ve geliştirmek zorunda kalacaktır. Aksi takdirde yetersiz olan eleman kendine iş bulamayacaktır.
* Sahasında deneyimli, çalışan, daimi teknik elemanlara sahip olunacaktır.
* Hayvancılığın temeli olan ıslah çalışmaları için gerekli olan kayıt tutma ve verim tespiti yapabilecektir. Bu çalışmanın Devlet tarafından sürdürülmesi mümkün gözükmemektedir. İlk bakışta çok basit gibi görünen bu hususlar için uygun bir yapılanma gerektiği gibi, oldukça zaman ve masraf gerektirir.
* Mevcut sığırlarımız içerisinde damızlık vasfa sahip hayvanların seçimi mümkün olacak ve üstün nitelikli boğaların tohumları ve tohumlanarak mevcut fakat bilinmeyen genetik potansiyelin korunması ve geliştirilmesi sağlanacaktır.
* Seçilen işletmeler hayvancılık çalışma ve araştırmalarda hazır alt yapı olarak destek verecektir.
* Hayvansal ve ilgili bitkisel ürünlerin üretimi ve kalitesi arttırılacak, bu ürünler için stoklama ve işleme teknolojilerinin de gelişmesinde katkıda bulunacaktır.
* Yetiştirici daha modern ve sağlıklı bir şekilde üretim yapacaktır.
* Devlet tarafından götürülen bazı hizmetlerdeki aksaklıklar ve uygulama zorlukları kendiliğinden ortadan kalkacaktır.
* Döl kontrolü gibi ancak gelişmiş ülkelerde uygulanabilen modern teknikler uygulanabilecektir.
İktisadi Katkısı
* Devlet tarafından götürülen bazı hayvancılık hizmetleri amacına tam ulaşamadığı için yapılan masraf da gerektiğinden fazla olmaktadır. Birlikler kanalıyla bu fazla masraf ortadan kalkacaktır. En azından harcanan bu parayla götürülen hizmetler amacına ulaşacaktır.
* Her zaman için büyük bir problem olarak karşımıza çıkan pazarlama problemi, birlik tarafından giderilebilecektir. Yetiştiriciler çeşitli aracılardan kurtularak emeklerinin karşılığını alacak, tüketici ise kaliteli ürünü daha ucuza temin edebilecektir.
* Hayvancılık girdilerindeki dışa bağımlılık azalırken, ihracat artabilecektir.
* Yetiştirici, hizmetler karşılığında parasal katkıda bulunacağından yapılan işleri sahiplenecek, uygulamaya tam katılım sağlanacaktır.
* Birlikler kendi personelini oluşturacağından, nitelikli elemanlar rahatlıkla iş imkanına kavuşacaktır.
* Yetiştirici ve ailesinin gelir ve refah seviyesi yükselecek, gerekli tarımsal girdilerini daha rahat satın alabilecektir. Artan gelir nedeni ile, çiftçi çocuklarından baba mesleğini devam ettirecekler çıkabilecek ya da yüksek tahsillerini bu alanda yapmak isteyenler olacaktır.
* Yöresel olarak düzenlenen fuar ve damızlık yarışmaları ülkesel ve hatta uluslararası boyuta erişecek faaliyetler tarım turizmini teşvik edecektir.
Facebook'ta Yayınla>