Tarım Kütüphanesi

SIÄžIR IRKLARIMIZ - 2

Bu bölümde sığır ırklarımızla tanışacaksınız. Onları size tarif edeceğiz, resimlerini vereceğiz. Bu bölümü iyice okuduktan sonra bir ineğe bakar bakmaz onun yerli mi, kültür mü, melez mi olduğunu anlayabileceksiniz.

Hangi ırkın süt için yetiştirildiğini öğreneceksiniz. Hangi ırkın et için yetiştirildiğini öğreneceksiniz. Yöreniz için en uygun ırkın hangisi olduğunu anlayacaksınız.

SIĞIR  IRKLARI

Ülkemizdeki sığır ırklarını üç bölüme ayırırız. Bunlar:

1-Yerli sığır ırkları

2-Kültür sığır ırkları

3-Melez sığır ırkları

Bunları ayrı ayrı inceleyelim:

YERLÄ° SIÄžIR IRKLARI

Kendi toprağımızdan yetişme, Anadolu'nun bağrından çıkmadırlar. Cefâ çekmeye alışkındırlar. Kara olanı vardır, kırmızı olanı vardır, boz olanı vardır. İşte yerli ırklarımız:

YERLÄ° KARA

Adı gibi kendi de karadır. Orta Anadolu'ya yayılmıştır. Alçak boyludur ama bedeni uzun yapılıdır. Boynuzları kısadır, öne doğrudur. Ufak, kara tırnaklıdır. Memeleri ve meme başları ufaktır. Memeler tüyle örtülü olabilir.

Et verimi düşüktür. Süt verimi azdır. İyi besi tutmaz.

NE DERSÄ°NÄ°Z?

Bir inek almak isterseniz, yerli kara inek alır mısınız? Acele etmeyin. Bir de aşağıda yazılanları okuyun

DOÄžU ANADOLU KIRMIZISI

Yaşadığı  bölgeden ve renginden dolayı bu adı almış:  Doğu Anadolu'da yayılmıştır.Rengi açık kırmızıdan kestane rengine kadar değişir. Boynuzları kısadır, öne doğrudur. Bedeni ve göğsü dar yapılıdır. Doğu Anadolu'nun sert iklimine uymuş bir hayvandır. Geç gelişen bir ırktır. Yediğimiz etler çoğunlukla bu hayvanın etleridir. Ufak yapılı bir hayvandır ama iyi besi tutar.

NE DERSÄ°NÄ°Z?

Sığır besisi yapacaksınız. Yerli Kara sığır mı alırsınız, Doğu Anadolu Kırmızısını mı tercih edersiniz.

Acele etmeyin. Daha aşağıdaki ırkı tanımıyorsunuz.

BOZ IRK

Daha  çok  Ege  ve  Marmara  bölgelerinde  yaygındır. Açık  renklidir.  Gümüş  rengi denilebilir. Bazıları koyu kül rengine doğru koyulaşmıştır. Boğaları koyu renklidir, gözlerinin etrafında siyah bir halka vardır. Oldukça iri yapılıdırlar. Meme, boynuz uçları ve tırnakları koyu renklidir. Boynuzları öne doğrudur. En önemli özelliği, sağlam vücut yapısı ve çok iyi besi tutmasıdır. Şekil 1’de Boz Irktan inekleri görüyorsunuz.

Şekil 1: Boz ırk bir  inek

NE DERSÄ°NÄ°Z?

Bir inek almak istiyorsunuz. Renginin kara olmasını mı istersiniz, kırmızı olmasını mı istersiniz, gümüş rengi olmasını mı istersiniz?

İnsan elbise alırken renk seçer. İnek alırken rengine değil; et verimine, süt verimine, döl verimine bakılır.

GÃœNEY ANADOLU KIRMIZISI

Güney Anadolu'da yerleşmiştir. Açık sarı ile koyu kırmızı arasında renkler taşır. Tarçın rengi olanlar çoktur. Yüksek boylu, uzun bacaklıdır. Eni boyu birbirine denk olduğundan kare şeklinde bir görüntü verir. Kısa vücudu nedeniyle sallantılı bir yürüyüşü vardır. Sıcak bir ortamda yetişmiştir. Erken gelişen bir hayvandır. Yüksek süt verimi ile tanınır. Sağım yapılırken buzağısının yanında bulunmasını ister. İlk buzağısını 3 yaşında verir. Sağım süresi 210 gün kadardır. İyi bakım şartlarında sahiplerini memnun eden yüksek süt verimlerine ulaşır. Bu sütçü hayvanların bir resmini Şekil 2’de görüyorsunuz.

Şekil 2: Güney Anadolu Kırmızısı İnek

NE DERSÄ°NÄ°Z?

Diyelim ki Çukurova yöresinde oturuyorsunuz. Süt inekçiliği yapmak için Güney Anadolu Kırmızısı bir inek uygun düşer mi?

Şimdilik öyle görünüyor. Ama aşağıdaki yerel sığırlarımızı tanımadan bir karara varmasanız iyi olur.

İŞTE YöRESEL SIĞIR IRKLARIMIZ:

Bunlar daha dar alanlarda ve az sayıda olan ırklardır. Belli bir sınırın dışına taşmamışlardır.

KIRIM SIÄžIRI

Kırım Bölgesinden geldiler. Kırmızının tonlarını taşırlar. İri yapılıdırlar. İyi bakım ve beslenme ile 1500 kg süt verebilirler.

ZAVOT SIÄžIRI

Kars yöresine Kafkasya'dan geldiler, Simental ve İsviçre Esmeri ile melezleme ile elde edildiler. Süt verimi 1500 kg. kadardır. Besi tutma özelliği Doğu Anadolu Kırmızısından daha iyidir.

MARAÅž SIÄžIRI

Maraş bölgesinin ufak yapılı, kırmızı renkli sığırıdır. Yerli Kara ırkının Güney Anadolu Kırmızısı ile veya Doğu Anadolu Kırmızısı ırkı ile melezlemesiyle elde edilmiştir. Süt verimi Yerli Karadan daha yüksektir.

Ä°ÅžTE KÃœLTÃœR IRKLARIMIZ:

Avrupa'nın çeşitli yörelerinde özel olarak yetiştirilmiş hayvanlardır. Türkiye'ye getirilerek ülkemiz şartlarına uygun olarak burada yetiştirilmişlerdir.

HOLÅžTAYN

Marmara ve Ege bölgelerinde üretildiler. Sonradan Akdeniz bölgesinde de yaygınlaştılar. Çok kolay tanınabilir. Çünkü bedeni siyah ve beyaz parçaların birleşmesiyle renklenir. Gayet iri yapılıdırlar. Amerika'dan gelenlerin süt yönü kuvvetlidir.

Hollanda'dan gelenler de var. Bunlarında et yönü kuvvetlidir. Memeleri büyük ve yumuşaktır. Serin iklimi olan yerlerde bu hayvanlar daha verimli olurlar. Hele bakım ve besleme iyi olursa, çok verimli ve kârlı bir hayvancılık yapılabilir. Şekil 3’te yetiştiricilerimizin çok sevdiği Holştayn ırkından bir inek görüyorsunuz.

Şekil 3: Holştayn ırkı inek

Az verimli yerli ırklarımız Holştayn ırkı hayvanlar ile melezlenince yerli hayvanlara göre daha çok verim elde edilmektedir.

BÄ°LÄ°YOR MUSUNUZ?

Yurt dışından getirilen Holştayn ineklerinden ülkemiz şartlarında ortalama 4000-7000 kg süt verimi elde edildiğini, çok iyi bakım ve besleme şartlarında bazı ineklerin 12000-13000 kg. süt verimine ulaştığını biliyor musunuz?

JERSEY

Anavatanları İngiltere ve Fransa arasındaki Jersey adası olup, Türkiye'ye Amerika'dan geldiler. Karadeniz bölgemize yerleştiler. Ufak, sevimli, hassas yapılı hayvanlardır. Renk açık kahverengiden  koyu kahverengine kadar değişir. Genellikle geyik rengi hakimdir. Yediği yemi en yüksek oranda süte çevirir. Sütü çok yağlıdır. Yumuşak davranışlar karşısında sakin ve iyi huyludur. Sert davranıştan hoşlanmazlar. Sıcak havalardan etkilenmezler. Et verimi düşüktür. Yerli ırklarla melezlemeden çok iyi sonuçlar alınmaktadır. Yavruları cılız ve zayıf olduğu için iyi bakım ister. Şekil 4’te zarif görünüşlü bir Jersey ineği görülmektedir.

Åžekil 4: Bir Jersey ineÄŸi

NE KADAR?

Karadeniz bölgesinde oturan  bir yetiştirici  elindeki yerli bir ırk ineği Jersey boğayla Melezlerse yavrusunun süt verimi ne kadar artar? Uygulamalar  böyle bir melezlemede süt veriminin yüzde 60 Artabileceğini göstermektedir.

ESMER (MONTAFON)

Anavatanı İsviçre'dir. Aslında Esmer ırk olmasına karşılık  Montafon adıyla bilinmektedir.Türkiye'de boz ırk sığırlarla yapılan melezlemelerle Karacabey Montafonu geliştirilmiştir. Bugün bu ırktaki hayvanlar Türk Esmeri denecek kadar ülkemize ait olmuştur. Rengi gümüş renginden koyu esmere kadar değişir. Sırtta açık renk bir çizgi bulunur. Burun ucu, boynuz ucu, kuyruk ucu siyahtır. Çok iri gövdelidirler. Hem süt verimi, hem et verimi çok yüksektir. Besi tutma özelliği en üstün ırklardandır. Türkiye'nin her yerine yayılmıştır. Her iklime ve her bölgeye kolayca uyar. Şekil 5’te iri ve sağlam yapısı ile bu verimli ırka ait  güzel bir örneği görmektesiniz.

Şekil 5: Montafon ırkı inek

SÄ°MENTAL

Aslen İsviçrelidir. Alaca renklidir. Gövdeyi kaplayan derinin sarı-beyaz veya kırmızı beyaz parçalardan alacası vardır. Baş beyaz olup, sarı veya kırmızı beneklidir. Tırnakları ve bedeni sağlamdır. Çok iri yapılıdır, sırtı uzun, göğsü ve sağrısı geniştir. Besi hayvanı olarak çok elverişlidir. Çabuk besi alır, et verimi yüksektir. Şekil 6’da geniş alacalı renkleriyle sevimli bir Simental inek görüyorsunuz.

Şekil 6: Simental ırkından bir inek

BAÅžKA?

Epeyce sığır ırkını tanıdınız. Yeter mi? Başka ırklar da var mı? Başka sütçü ırkımız kalmadı. Etçi ırk olarak daha iki tane var. Onlar da geliyor!

BRANGUS

Amerikalıların yetiştirdiği siyah tüylü, boynuzsuz sığırlardır. Uzun bacaklı, derin ve geniş gövdelidir. Düveleri erken boğaya gelir. Buzağıları ufak doğar ama hızla gelişir, kocaman gövdeli hayvanlar olur. Çok lezzetli eti vardır. Et randımanı çok yüksektir.

ÅžAROLE

Fransa'nın Charolais bölgesinde geliştirilen bu hayvanlar iri hayvanlardır. Kılları krem rengindedir. Canlı ağırlık ergin dişilerde 800 kg, ergin erkeklerde 1000 kg civarındadır. Bu ırk et üretimi için yetiştirilir. Buzağılar doğduklarında 40-50 kg'dır. Buzağılar kısa sürede gelişirler. Etleri oldukça lezzetlidir. Besiye alınan sığırlarda et randımanı çok yüksektir.

Şekil 7: Charolais ırkı sığırlar