Düşük sıcaklıklara hassas olan sıcak mevsim sebzelerinden domates, biber, patlıcan, hıyar, kavun, karpuz, sakız kabağı ile serin mevsim sebzelerinden lahana, karnabahar, pırasa, marul, soğan gibi sebzelerin yastık, sera veya plastik tünellerde fideleri yetiştirilmektedir. Bu fideler vakti gelince tarlalara şaşırtılmaktadır. Fide yetiştirilmesinde en önemli konulardan biri, fidenin istediği iklimin sağlanmasıdır. Diğer önemli bir konuda fide yetiştiriciliğinde, fidenin yetiştiği ortamın yani harcın usulüne uygun şekilde hazırlanmasıdır. Sebze üretiminde verim ve erkencilik üzerine fidelerin kuvvetli ve sıhhatli yetiştirilmesinin etkisi büyüktür.
1- Fide Yetiştirme Harçlarının Hazırlanması:
Harç: Tohumun ekimi ve fidenin şaşırtılması için kullanılan ortamdır. Tohum ekimi ve fide dikimi için harcın hazırlanmasında yanmış, elenmiş hayvan gübresi, bahçe veya orman toprağı, yıkanmış dişli dere kumu karışımı kullanılmaktadır. Bu karışımın oranları yetiştirdiğimiz sebzeye, ahır gübresinin yanmışlığına bağlı olarak farklılık gösterebilir. Karışımdaki ahır gübresi çok yıllık ve yanmış olmalıdır. Ahır gübresinde tuzluluk problemi olmamalıdır. Ahır gübresi uygun bir elekten geçirilmelidir. Kullanılan kumun pirinç iriliğinde olanı idealdir. Eğer ahır gübresi çok iyi yanmış ise tuzluluk ve asitlik problemi yoksa karışımdaki oranı bahçe toprağı ile birlikte kum miktarına göre artırılabilir. Formül olarak, domates, biber, patlıcan için 20 teneke bahçe veya orman toprağı+ 20 teneke ahır gübresi+ 10 teneke dişli kum karışım oranları kullanılabilir. Ayrıca hazırlanan harcın her bir m3' ü için 1,5 kg. Süper Fosfat ve 1,5 kg. Potasyum Sülfat gübresi katılır. Karışım 3-4 kez iyice karıştırılır. Karışım çok kuru ise tavlı hale getirilir. Homojen ve tavlı hale getirilen harç kimyasal maddelerle sterilize edilir. Metil Bromid uygulamasında hava sıcaklığı 10 derecenin üzerinde olması gereklidir. 2 m3 harç için 1 tüp yeterlidir. İlaçlamadan sonra harç 4-5 gün kapalı kalmalı açıldıktan sonra karıştırılarak 4-5 gün havalandırılmalıdır. Üretici harç hazırlığına tohum veya fide dikiminden 2-3 ay öncesinden başlamalıdır. Yalnız önceden hazırlanan harç bekletilmeleri sırasında üzeri örtülmelidir.
2-Kasalara Tohum Ekimi:
Tohum ekim sandıkları (kasalar) 10 cm. derinliğinde, 40 cm. eninde, 60 cm. boyunda (ebatlarında) olmalıdır. Sterilize edilmiş harç bu sandıklara üstten 2-3 cm. boşluk olacak şekilde doldurulur. Baskı tahtası veya elle hafifçe bastırılır. Domates tohumları 1 cm. aralıklarla sıralar halinde ekilir. 1 kasa için 4-5 gr. tohum (2000 adet fide) yeterlidir. Ekilen tohumların üzeri 0,5-1 cm. kalınlığında harçla örtülür. Elle veya baskı tahtası ile hafifçe bastırılır.
3- Tohum Ekim Kapları:
Tohum ekiminden sonra 10 lt. suya 8-10 gr. Captan ilacı kullanarak ilaçlı can suyu verilir. Cansuyu kasaların altından su sızıncaya kadar ağır ağır emdirilerek uygulanır. Tohum ekili kasalar yerden yüksekte bulunmalıdır. Kasalardaki ekili bulunan tohumun çimlenme sıcaklığı domates için 20-22 oC olmalıdır. Tohum çimleninceye kadar, tohum kaplarının üzerleri camla veya ince naylonla örtülmeli, camın yada ince naylonun üzerine de gazete kağıdı serilmelidir. Tohumlar çimlenir çimlenmez kasalar üzerindeki örtülerin kaldırılması gereklidir. Tohum çimlendirme kaplarında tohum çimlendikten sonra ışıklandırmanın yeterli şekilde sağlanması lazımdır.
4- Naylon Torbalara Şaşırtma:
Domates, biber, patlıcanda ideal şaşırtma zamanı fideciklerin kotiledon yaprağının gelişmesini tamamladığı ve ilk hakiki yaprağın büyüme ucunun göründüğü dönemdir. Domates fidelerini kasalardan naylon torbalara şaşırtmada geç kalınmamalıdır. Kasalarda çimlenerek ideal şaşırtma gelişimine ulaşan fidecikler 15X15 cm ebadındaki naylon torbalara şaşırtılır. Naylon torbalar üstten 2 cm. lik boşluk olacak şekilde doldurulur. Naylon tüplerin altı köşelerden kesilir. Kasalardan plastik torbalara şaşırtılan fidelerde dikim derinliği 3-4 cm dir. Dikimden sonra ilaçlı cansuyu verilmelidir. Plastik tünel altına yerleştirilen (bölgemizde) naylon torbalarda fidenin büyüme ve gelişmesini ayarlamak için sıcaklık değerlerinin bilinmesi zorunludur. Bu amaçla plastik tünel içine, orta kısımda bir yerde, yönü kuzeye gelecek şekilde termometre yerleştirilmelidir.
Plastik tünellerde gündüz sıcaklığı 18-20 derece, gece sıcaklığı ise 12-15 dereceler arasında veya bu sıcaklıklara yakın olması iyi fide elde edilmesini sağlayacaktır. Nem ise %60 olmalıdır. Plastik tünel için yer seçimi önemlidir. Plastik tünel ışığın daha iyi ve yoğun ulaştığı doğu-batı yönünde tesis edilmelidir. Fide yetiştirme döneminde ışık ve havalandırma, fide yetiştiricisinin plastik tünelde dikkatle üzerinde duracağı önemli iki husustur. Işığın yetersiz olduğu günlerde tünel altı sıcaklığın 12 dereceye kadar düşürmek pişkin fide için gereklidir. Tünel içi ortam sıcaklığı 20 derecenin üzerinde olduğu zaman havalandırma gereklidir. Fide sulaması için kullanılan suyun sıcaklığı 12-15 derece olmalıdır. Genç dönemlerde bitkinin su ihtiyacı daha azdır. Fakat naylon torbalara doldurulan harçta asitlik ve tuzluluk varsa, bol sulamayla tuzluluğu azaltılabilir. Plastik tünel altında genç dönemde fidelere azotlu gübreler verilmemelidir. Fidelerin gelişimi çok zayıf ise 100 lt. suya 150 gr. Triple Süperfosfat ve Potosyum Sülfat vermelidir. Tüneldeki naylon tüplerin birbirinden uzaklıkları yeterli olmalıdır. Fide yaprakları birbiri üzerinde olmamalıdır. Sulamada dikkatli olunmalıdır. Az ışık ve sıcaklıkta sulama bir defada fakat uzun aralıkla yapılır. Işık ve sıcaklık arttıkça her sefer az fakat sık sulama yapılır. Sulama soğuk günlerde öğle saatlerinde sıcaklığın başlamasıyla birlikte sabah ve akşam saatlerinde yapılır.
5- Fidelerin Pişkinleştirilmesi:
Fideler yetiştirme yerlerinden tarlaya dikilmeden 12 gün önce havalandırma süresini hergün biraz daha artırarak, fidelerin dış koşullara uyumu geliştirilir. Tarlaya dikime 3-4 gün kala fidelik gece gündüz açık kalabilir. Bu işlemler yapılırken fidelerin gelişiminin durmasına asla izin vermemeliyiz. Pişkinleştirme fideyi düşük sıcaklıklara yavaş yavaş terketme ve suyu ölçülü vermekle gerçekleştirilir. Düşük sıcaklık ve suyun azaltılması ise gelişmeyi önleyen bir tedbirdir. Pişkinleştirmenin, fidelerin hastalık ve zararlılarla dona karşı dayanmasını kuvvetlendirdiği tesbit edilmiştir.
Facebook'ta Yayınla>