Tarım Kütüphanesi

SAZAN BALIĞI YETİŞTİRİCİLİĞİ

Sazan balığı sıcak ve durgun suları sever ve bu tür yerlerde yaşar.

Sazan balığı, yetiştiriciliği denilince akla aynalı sazan balığa gelmektedir. Bunun yanında pullu sazan, büyükbaş sazan, çayır (ot) sazana, gümüş sazanının da yetiştiriciliği yaygın olarak yapılmaktadır.

Bu dersimizde sazan balığı yetiştirmek için havuzları, bu havuzları nerelerde inşa edeceğimizi, ihtiyaç duyulan su miktarını balıkları nasıl sağlayacağımızı, besleyeceğimizi öğreneceğiz.

Şekil 1. Aynalı sazan

Åžekil 2. Pullu sazan

Şekil 3. Çayır (ot) sazanı.

Şekil 4. Büyük baş sazan.

Şekil 5. Aynalı sazan

Ä°ÅžLETMEMÄ°ZÄ° NERELERDE KURALIM

Verimli ve su tutma yeteneği iyi olan araziler sazan balığı yetiştirmek amacıyla havuz yapımına uygundur. Ancak sazan balığı yetiştirilecek havuzlar, genellikle tarıma elverişli olmayan verimsiz arazilerde kurulmalıdır. Böylece düşük verimli ve verimsiz araziler değerlendirilmiş olurlar. Seçilen arazinin az meyilli olması, su akışı boşaltımının tabii cazibe ile olmasını sağlar.

Tınlı ve killi topraklar, havuz yapımına daha uygundurlar. Çünkü bu tür toprakların tabii verimliliği ve su tutma kabiliyeti yüksektir.

Şekil 6. Havuz kısımları

1 - Su girişi, 2- Su tevzi kapakları, 3- Çevre kanalı 4- Ana drenaj kanalı, 5- Tali drenaj kanalları, 6- Balık hasat çukuru, 7- Su boşaltım sandığı. 8- Su boşaltım borusu. Havuz Duvarları -Setler.

SAZAN BALIĞI YETİŞTİRİCİLİĞİNDE SU

Sazan balığı yetiştiriciliğinde asgari su miktarı, havuzları sürekli dolu tutacak, yaz aylarındaki buharlaşma ve sızma kayıplarını karşılayacak düzeyde olmalıdır. Bir hektar havuz alanı için 0.5-1.0 lt/sn'lik su, bu iş için yeterlidir. Ancak entansif yetiştiricilikte su miktarının biraz artırılması gerekir. Nemli ve yağışlı bölgelerde bir hektar havuz alanına 4-5 It/sn, ılıman ve sıcak bölgelerde 5-10 It/sn su gerekir.

Havuzlarda kullanılacak suyun temiz ve kirlenmemiş olması gerekmektedir. Suyun Oksijeni 5-6 mg/It civarında olmalı, hiçbir zaman da 3-3.5 mg/It' den aşağıya düşmemelidir. Suyun pH' sının ise 5.5 ila 10.8 arasında olması istenir.

SAZAN BALIKLARI SICAÄžI SEVER

Sazan balığı yetiştiriciliği için en uygun su sıcaklığı 22-28°C dir. 10°C nin altındaki sıcaklıklarda sazan balıkları yem almazlar. Bu sebeple entansif bir yetiştiricilik için su sıcaklığı 5-6 ay, en az 18-20°C’nin üzerinde olmalıdır.

Ä°ÅžLETME TÄ°PLERÄ°

Sazan balığı yetiştiriciliğinde genellikle iki tip işletme vardır.

1 . Birinci tip işletmeler yavru yetiştiren işletmelerdir. Bunlar yavru balık alarak bir müddet beslerler. Balıklar pazar ağırlığına gelince de pazarlarlar. Bu tip işletmeler için besi havuzları dışında işletme binası ve yem deposu gereklidir.

2. İkinci tip işletmeler için işletme binası ve yem deposu dışında, yumurtlatma yavru büyütme, besi, stok ve kışlatma havuzlarına ihtiyaç vardır. Havuzlar işletmenin kapasitelerine göre birbirleriyle orantılı olmalıdır. Şöyle ki, toplam havuz alanının;

• % 1’i yumurtlatma havuzları

• % 10-15’i yavru büyütme havuzları ,

• % 70-75’i besi havuzları ,

• % 10-20’u stok ve kışlatma havuzları olmalıdır.

Şekil 7. Sazan havuzları

YUMURTA ALIMI

Su sıcaklığı 18°C’nin üzerine çıktığında balıkların yumurtaları ve spermleri olgunlaşmaya başlar. Dişilerin karınlarında şişlik görülür.

Sazan balıklarında yumurta alımı iki şekilde olur:

Balıkların yumurtalarının ya kendiliğinden olgunlaşması beklenir, ya da hipofiz iğnesi yapılarak yumurtaların hemen olgunlaşması istenir. Hipofiz iğnesini takiben 15-16 saat sonra sağıma geçilir. Sonra yumurtaların üzerine erkek balığın spermi sağılır. İyice karıştırılır, yumurtaların yapışkanlığını gidermek için üzerine 10 litre suda 30 gr üre ve 40 gr tuz eritilmek suretiyle hazırlanan üre-tuz eriği dökülür. 20 dk. kadar tekrar karıştırılır. Daha sonra yumurtaların üzerine tanin eriyiği ilave edilir (15 gr tanin 10 litre suda eritilir). Birkaç saniye tanin eriyiği ile karıştırılır ve süzülür. Sonra yumurtalar, temiz su ile yıkanarak Zugar şişesi denilen çıkış şişelerine, şişenin 1/3'i boş kalacak şekilde konur. Burada larvaların çıkması sağlanır.

Şekil 8. Yumurtalar dinlenme safhasında.

Şekil 9. Hipofiz iğnesi yapımı sonucu yumurta alımı

Åžekil 10 Havuzlarda kendiliÄŸinden yumurtlama.

Şekil 11. Dişi balıkların sağılması.

Diğer bir yumurta alımı, herhangi bir müdahale olmadan kendiliğinden balıklardan yumurta alımı işlemidir. Derinlikleri 40-60 cm olan 50-100 m büyüklüğündeki tabanı tamamen çimlerle kaplı, kenarları kanal şeklinde çukurlar olan havuzlar yumurtlama havuzu olarak kullanılır. Bu havuzlara balıklar, iki dişiye 3 erkek hesabıyla bırakılır. Su üzerinde köpük görüldüğünde yumurtlama işlemi başlamıştır. Yumurtlama işlemi tamamlanınca anaçlar havuzdan alınır. Yumurtadan 3-5 gün sonra larvalar çıkar. Larva çıkışından üç gün sonra larvalar sayılarak yavru büyütme havuzlarına aktarılır.

Şekil 12. Sütün toplanması ve sağımı.

Şekil 13. Yumurtlama ve larva çıkım safhaları

YUMURTLAMA HAVUZUMUZ YOKSA NE YAPACAÄžIZ?

Yumurtlama havuzları yoksa, anaç havuzlarına, balıkların üzerine yumurta bırakabilecekleri kakaban adı verilen sentetik lif veya bitki demetleri konur. Anaç balıklar, yumurtalarını kakabanlar üzerine bıraktıkları sonra kakabanlar yavru büyütme havuzlarına aktarılır.

YAVRU BÃœYÃœTME HAVUZLARI

Derinlikleri 60-80 cm, büyüklükleri 500-1000 m2 olan toprak havuzlarıdır. Sayıları işletmenin kapasitesine göre değişir. Havuzlara larvalar bırakılmadan 1-1.5 ay önce bakım yapılır,gübrelenir ve su ile doldurulur. Bu havuzlara 1 m2 ye 30 40 larva yerleştirilir Balıklar büyüdükçe seyreltme işlemi yapılır.

Şekil 14. Bitki saplarına yapılmış döllenmiş sazan yumurtaları.

Şekil 15. Kakaban ve parçaları

Åžekil 16. Kakaban ve yerleÅŸtirilme ÅŸekilleri

Şekil 17. Balık larvalarının dikey hareketi.

Åžekil 18. Larva geliÅŸimi.

BESÄ° HAVUZLARI

Besi havuzlarının büyükleri çok değişiklik göstermekle birlikte, ideal bir işletme için 4-5 dekar büyüklük yeterlidir. Havuz!arın meylinin % 0.1'in altına düşmesi ve % 0.5 üzerine çıkması istenmez. İdeali % 0.2-3 tür. Havuz derinliği alçak kısımlarda 60 cm’ye düşmemek üzere, ortalama 1 metre derinlikte olmalıdır.

Besi havuzlarına, 200-300 gram ağırlığındaki balıklardan 1 m2 ye 1 adet gelecek şekilde balık yerleştirilir. Balıklar pazar ağırlığı olan 500-1000 gr oluncaya kadar burada beslenirler.

Sazan balığı yetiştiriciliğinde dekara 600-800 kg. balık elde edilir.

STOK VE KIÅžLATMA HAVUZLARI

Stok ve kışlatma havuzları tabiat şartlarına ve pazarlama durumuna göre değişik sayı ve boyutlarda yapılır. Stok havuzları pazarlanacak balıkların barındığı ve anaç balıkların konulduğu havuzlardır. Bu havuzlara 1 m2 ye 1 adet balık yetiştirilir.

BESLENME

Sazan balıkları yem alımında seçici değildir. Bitkisel ve hayvansal kökenli yemleri severek yerler.

Başlangıçta yavrulara, havuzda kendiliğinden oluşan tabii yemlere ilaveten artemia larvaları verilir. Balıklar; 6-8 haftalık olduktan sonra, günde 4-6 defa olmak üzere toz yemden pelet yeme geçilir. Büyük balıklara, günde 2-3 defa yem verilir. Verilecek yem miktarı su sıcaklığının onda biri olarak hesaplanır. Şöyle ki su sıcaklığı 25 Co ise verilecek yem miktarı canlı ağırlığın % 2.5'i, 20 Co ise % 2'sidir.

Balıklar, pazarlanmadan bir hafta on gün önce yemlemeden kesilir ve stok havuzlarına alınır. Böylece etinde oluşan çamur kokusu gibi kötü kokuların gitmesi sağlanır.

Yemleme, pazarlama ağırlığı olan 500-1000 gram oluncaya kadar devam eder. Ilıman bölgelerde 1.5-2 yılda, soğuk bölgelerde ise 2-3 yılda balıklar pazar ağırlığına ulaşırlar. Balıklar hasat edilince, havuzlara hemen su verilmez. Kuru bırakılır. Havuz tabanı ve duvarlar gözden geçirilir. bitkiler temizlenir, dezenfeksiyon ve gübreleme amacıyla da hektara, 1-1.5 ton toz kireç serpilerek atılır.

Şekil 19. Sazan balığının gelişim

HAVUZLARIN GÃœBRELENMESÄ°

Kireçleme işlemi yapıldıktan en az 2-3 hafta sonra havuzlar gübrelenir. Gübreleme ile havuz suyunda balıkların yiyeceği ufak canlılar oluşur.

Gübreleme amacıyla çiftlik gübresi ve kimyevi gübreler kullanılır. Çiftlik gübresi hem havuz toprağını ıslah etmek ve hem verimliliğini artırmak için verilir. Toprağın verim durumuna göre yılda, hektara 5-30 ton çiftlik gübresi verilir. Çiftlik gübreleri fazla oksijen harcanmasına sebep olduğundan, genellikle kışın havuzlara verilmelidir. Gübre havuz tabanına yayılarak değil yığınlar halinde serilir.

Hektara, yılda 300 kg. olarak verilen süper fosfat gübresi balık üretiminin bir misli artmasını sağlar. Bu gübre su sıcaklığının arttığı Mayıs ayından itibaren verilmelidir.

Azotlu gübre olarak havuzlara genellikle kalsiyum amonyum nitrattan hektara 300-400 kg / yıl verilir. Haziran-Temmuz-Ağustos aylarında 3-4 seferde verilmelidir. Azotlu gübreler, havuzlara verildiğinde havuzlar otsuz olmalı, yeterli oksijen, yeterli kireç ve organik madde bulunmalıdır.

Sazan balığı yetiştiriciliği yapmak isteyen müteşebbisler en yakın Tarım ve Köyişleri Bakanlığı İI ve İlçe Müdürlüğüne başvurduklarında kendilerine her türlü bilgi verilmektedir.