Tarım Kütüphanesi

Pestisitlerin Uygulanmaya Hazırlanması ve Uygulanması Esnasında Dikkat Edilecek Hususlar

İlaçların Uygulanmaya Hazırlanması

Pestisitler > bazen tohuma bazen toprağa ya da bitkiye Doğrudan kullanıldıkları gibi çok büyük bir kısmı su ile karıştırılarak uygulanmaktadır. Önerilen dozun su ile seyreltip uygulanması durumunda, Hem başarıya ulaşmak için, hem de insan ve çevre sağlığına olumsuz etkileri önleyebilmek için bir dizi kurala dikkat edilmesi gerekmektedir. Pestisitlerin uygulanmaya hazırlanmasında, önerilen dozun ayarlanması, püskürtme hacmi, kalibrasyon, farklı pestisitlerin veya pestisit gübre karışımlarının hazırlanması gibi konular ayrı ayrı öneme sahiptirler. Bu nedenle öncelikle bu konular tek tek irdelenmelidir.

İlaçlardan Beklenen Sonuçların Alınması

• Ekonomik olması  ve çevrenin az kirlenmesi
• Amaç etkili maddeyi belirlenen dozda bitki yüzeyine ulaÅŸtırıp homojen olarak dağıtmaktır
• Ä°laçlamada en iyi tekniklerin kullanılması özenli uygulamalarda bile etkili maddenin  %30-40 lık kısmı çevreye

İlaçlamalarda Hedefler ve Özellikleri

İlaçlamalarda öldürmek yada faaliyeti engellemek istenen organizmaya hedef denir.

1) Durgun yada sabit hedefler: Yumurtadan çıkan nimfler, Kabuklu bitler, Beyaz sinekler.

Bu hedefler kaçamadıkları için ilaçlama sırasında bile etkilenirler

2-Hareketli hedefler: İlaçlama sırasında bitki üzerinde bulunmayan veya kaçabilen hedeflerdir. Çekirgeler, Meyve sinekleri, Cicadellidler.

Hedefe Göre İlaç Seçimi

Hedef - İlacın etki mekanizması

Durgun hedeflere karşı Genelde kontak etkili ilaçlar veya yağlar. Genelde orta ve yüksek hacimli püskürtme.

Hareketli hedeflere karşı Genelde kontak ve mide zehiri etkili ilaçlar. Genelde düşük veya orta hacimli püskürtme.

Hedeflerin bitki üzerinde bulundukları organ ve yerler

Hedef zararlının biyolojisi ve morfolojik yapısı

İlaç seçimi ve ilaçlama şekline etkili

Yüzeyde bulunan bir tırtıl ile yaprak dokusu içinde bulunan tırtıla karşı aynı ilacı kullanmak aynı sonucu sağlamaz.

Farklı etki mekanizmasına sahip ilaçlardan yararlanılır.

Zararlıların bir başka biyolojik dönemi hedef olarak seçilir.

Elma içkurdu ile Akdeniz meyvesineği larvaları meyve etinde galeri açarak beslenir ve zarar yaparlar. Elma içkurdu yumurtalarını yaprak veya meyvenin yüzeyine bırakır. Hedef yumurtadan yeni çıkmış larvalardır. Meyve yüzeyi kontakt veya mide zehiri etkili bir ilaçla kaplı tutularak larva meyve eti içine girmeden öldürülür.

Akdeniz meyvesineği yumurtalarını meyve kabuğu altına bırakır. Yumurtadan çıkan larva hemen meyve etiyle beslenir. Kontakt veya mide zehiri bir ilaç etkisizdir. Hedef cinsel olgunluğa erişmemiş ergindir. Bitki yüzeyi, özellikle meyve yüzeyi kontakt etkili bir ilaçla kaplı tutularak bitki üzerine gelen ergin daha yumurtasını bırakmadan öldürülmelidir.

Kabuklubitler üzeri mumumsu yapıda kabukla örtülüdür. Kontakt etkililer etkisizdir. Sistemik mide zehiri olabilir. Yağlar üzerlerini örttüğünden fiziksel ölüm sağlar. Unlubitler için yüksek basınçlı püskürtme yapılır. Lepidopter larvalarına biyopreparat kullanılacaksa mümkün olduğunca ilk dönemler hedef seçilmelidir.

Doz

Hedef organizmaya etkili olması için birim alan veya birim hacime uygulanması gereken aktif madde veya preparat miktarına doz adı verilir.

Tarla bitkilerinde ve tek yıllık bitkilerde - yüzey ilaçlaması Doz g/da veya ml/da gibi birim alana göre verilir.

Meyve ağaçları gibi çok yıllık bitkilerde - hacim ilaçlaması Doz g-ml/100 litre su veya % olarak önerilir.

Depo ve ambarlarda yüzey ilaçlamaları için Doz g-ml/m2 gibi birim yüzeye

Depo ve ambarlarda hacim ilaçlamaları için Doz g-ml/m3 gibi birim hacime

Bakteri ve virus kaynaklı biyoinsektisitlerde Doz birim alana veya birim hacime spor veya partikül.

Zararlılarla mücadele teknik talimatlarında veya pestisit etiketlerinde doz, Birim alan veya hacime preparat miktarı olarak, Bilimsel çalışmalarda doz Genelde aktif madde miktarı olarak verilir.

Pestisitler piyasada çeşitli formülasyonlarda bulunur. Preparatlardaki aktif madde oranı farklı olabilir. Tavsiye hangi formülasyon ve aktif madde oranıyla verilmiş dikkat edilmelidir.

Pestisitlerde doz arttıkça ölüm oranı artmaz. Doz ile ölüm oranı arasında belirli bir ilişki vardır. Bu ilişkide doz belirli bir düzeye kadar arttırıldığında ölüm oranı da artar. Belirli bir doz seviyesinden sonra ölüm oranı aynı düzeyde sürer gider. Fazlası ekonomik açıdan olduğu kadar insan ve çevre açısından  çok kötü sonuçlara neden olur.

Püskürtme Hacmi

Birim alanın ilaçlanması için gerekli su miktarıdır.

Tarla bitkileri ve meyve ağaçlarında farklıdır.

Püskürtme Hacmini Etkileyen Faktörler

1. Hedef zararlının özellikleri

Durgun hedeflere orta ve yüksek hacimli ilaçlama

Hareketli hedeflere ise düşük ve orta hacimli ilaçlama

2. Kültür bitkisinin çeşidi

Tarla bitkilerinde orta püskürtme hacmi

Meyve ağaçlarında ise yüksek püskürtme hacmi

3. Kültür bitkisinin fenolojisi

Tarla bitkilerinde fenolajinin başlangıcında püskürtme hacmi düşük, çiçeklenme ve meyve tutumu döneminde yüksektir.

Meyve ağaçlarında kış aylarında yüksek, yaz aylarında ise düşük hacimli ilaçlama uygulanır. Kış ilaçlamaları bir yıkama ilaçlamalarıdır. Ağacın taç izdüşümünün metre cinsinden iki katı kadar litre su ile püskürtme yapılır. Çiçeklenme öncesindeki ilaçlamalar da yıkama şeklindedir. Ancak kış ilaçlamasının %75’i kadar su kullanılır. Çiçeklenme sonrasında ilaçlamalar kaplama ilaçlamalardır. Püskürtme hacmi düşüktür. Yani kış ilaçlamalarının %50’si kadar su yeterlidir.

4. Kullanılacak alet

Pülverizatörlerde ilaçlama hacmi yüksek, atomizörlerde ise düşüktür. Genel olarak atomizörlerde püskürtme hacmi pülverizatörlerin ¼’ü kadardır.

5. Kullanılacak etkili madde

Aktif maddenin kimyasal yapısı ve formülasyonu ile ilgilidir. Çok düşük hacimli püskürtmeler, özel formülasyonlar (ULV) ile mümkündür.

Kalibrasyon

Pestisitlerin birim alana belirlenen miktarının dağıtılmasını sağlamak amacıyla sarfedilmesi gereken su miktarını saptamak için ilaçlama öncesinde yapılan işleme kalibrasyon denir.

1.Belirli alana sadece su pülverize edilerek

2.Belirli bir miktar suyun ilaçladığı alan üzerinden

Dozun homojen olarak dağıtılması bakımından önemlidir. Kalibrasyon işleminde ilaçlamada kullanılacak alet ve püskürtme memeleri kullanılmalıdır.

Bitkiye Bağlı Özellikler

Bunlar daha çok bitkinin morfolojik yapısı vs.

Mumumsu tabaka – ilacın yapışmasını engeller. Böyle durumlarda yapıştırıcı kullanılmalıdır.

Bitkilerin habitüsü, yaprak veya dallarının sık olması.

İyi kaplamayı engeller – Yüksek basınç – Atomizör

Bitkilerin yerde ve tele alınarak yetiştirilmesi gibi kültür şekli

Uygun alet seçimi

Pestisite Bağlı Özellikler

Pestisitin kimyasal yapısı

Pestisitin etki mekanizması

Aynı zararlıya sürekli aynı etki mekanizmasına sahip ilaçların kullanılması dayanıklılık

Su

Suyun temiz olması

Su pH’sının uygun olması. Uygun pH genelde 6-6.5 olmalıdır.  pH testi yapılmalı. pH’yı düşürmek için suya birkaç damla fosforik asit, nitrik asit veya DAP (Diamonyumphosfat) eklenebilir. Ege Bölgesi’nde sulama veya ilaçlama amacıyla kullanılan suların genelde kireçli ve pH’sının da 7-8 aralığında olduğunu dikkate almak gereklidir.

Çevreye Bağlı Özellikler

Sıcaklık - çok düşük – etkisiz

ilkbahar ve yaz ilaçlamalarında kullanılan ilaçlar 15 ºC sıcaklığın altındaki sıcaklıklarda kullanılmazlar

Sıcaklık – çok yüksek – buharlaşır - damlacıklar bitkiye ulaşamaz. Aynı zamanda fitotoksisiteyi de artırır. Genelde 30 ºC’ın üzerindeki sıcaklıklar risklidir.

Biopreparatlar akşamüzerleri kullanılmalı. Gece boyunca sıcaklık düşer, orantılı nem yükselir.

Güneş ışığı yok – sporlar canlılığını korur.

Yağışlar bitki üzerindeki pestisiti yıkayabilir.

Aletler ve Aletlere Bağlı Özellikler

Aletin tipi ve Basıncı, Meme tipi ve büyüklüğü, Aletin hızı, Karıştırıcının varlığı vs.

1-Atomizörler

2-Pülverizatörler

3- DiÄŸerleri

Atomizör

Sıvı ve toz ilaçların püskürtülmesinde kullanılırlar Atomizörler kuvvetli hava akımı meydana getirerek bu hava akımı içine damlatılan sıvıyı çok küçük damlacıklara ayırırlar. Atomizörlerde meme bulunmaz. Atamizörler dekara 2-3 lt su ile ilaçlama yapabilir.ilaçlama hızı pülverizatörlerden 4 kat fazladır.

Pülverizatörler

Basınç meydana getirerek ilaçlı suyu püskürtebilen aletlerdir.İlaçlı suyun ince damlacıklar haline getirilmesini ise püskürtme memeleri sağlar. İlaçlamada beklenen sonuçların alınmasında önemli olan pülverizatör basıncı ve memelerdir.

Pülverizatörde meme tipleri

Genel olarak pülverizatörlerde 4 tip meme bulunur.

İçi dolu koni

İçi boş koni

Yelpaze ÅŸeklinde

Akıtma şeklinde.

Püskürtme memelerinde çıkış deliği çapı büyüdükçe damlacık çapı da büyür iri damlaların bir kısmı bitkiye ulaşmadan yere düşer.

İyi bir yüzey kaplaması sağlayamadıkları için ilaç kaybı fazla olur.

Damlacık çapı küçüldükçe damlacıklar havada asılı kalır ve istenen sonuç alınmaz.

Genel olarak yer ilaçlamalarında damlacık çapı  30-80 mikron hava İlaçlamalarında 70-100 mikron çap olmalıdır. Genellikle verimli ilaçlama için 1cm karelik alanda: insektisit için 20   fungusit için 50-70 damla olmalıdır.

İyi bir ilaçlamada ilaçlama hızının sürekli olarak aynı olması gerekir. Etkili madde belirli alana homojen olarak dağılması bakımından önemlidir

Fitotoksisite Nedir? Nasıl Olabilir?

Pestisitlerin bitkiler üzerinde meydana getirdiği zehirli etkiye fitotoksisite adı verilir. Pestisitin çeşidine göre kuruma, sararma, yaprak dökülmesi, yanma vb. gibi değişik şekillerde görülür.

Fitotoksisiteyi etkileyen faktörler

Fitotoksisiteyi etkileyen faktörler ;

-  Pestisitin kimyasal özelliği

-  Pestisitin formülasyonu

-  Pestisitin dozu

-  Uygulama yöntemi

-  Bitkinin çeşidi ve yaşı

-  Çevre koşulları'dır.

Fitotoksisitede pestisitin formülasyonu ile pestisitin dozu en fazla etkiye sahip olan pestisite ait özelliklerdir.

Özellikle emülsiyon konsantre (EC) formülasyonlar, içerdikleri solventler ve diğer yardımcı maddeler nedeniyle fitotoksisiteye yol açabilirler.

Bu yüzden fitotoksisite bakımından yeterli bilginin bulunmadığı bitkilerde ve özellikle bitkilerin genç dönemlerinde ilaçların ıslanabilir toz (WP) formülasyonlarının kullanılması gerekir.

Çünkü WP formülasyonlar solvent içermediklerinden genelde düşük fitotoksisiteye sahiptir.

Genel olarak pestisitlerin kullanım dozu arttıkça fitotoksisite de artar. Bu nedenle pestisitler önerilen dozların üzerindeki dozlarda kullanılmamalıdır.

Fitotoksisitede bitkinin çeşidi ve bitkinin yaşı önemli role sahiptir. Pestisitler farklı bitki çeşitlerinde fitotoksisiteye neden olabilirler. Bitkiler genç dönemlerde ilaçlara daha hassastır. Dolayısıyla pestisitler bitkilerin genç dönemlerinde daha fitotoksiktirler.

Fitotoksisiteyi etkileyen en önemli etkenlerden birisi çevre koşullarıdır. Özellikle sıcaklık ve dik gelen güneş ışığı fitotoksisiteyi arttırır. Bu nedenle özellikle yaz aylarında ilaçlamalar gün boyu değil, sadece sabah ve akşam saatlerinde yapılmalıdır.

Her ilacın ambalajındaki etiket üzerinde fitotoksisite ile ilgili bilgilerin bulunması zorunludur. Bu nedenle ilaçların kullanımlarından önce etiketleri üzerindeki bilgilerin iyice okunması gerekir.

İlaçların Birbirleriyle Karıştırılması

Pestisitlerin birbirleriyle karıştırılarak kullanılması uygulamada ekonomi sağlaması açısından önemlidir.

İlaçlar karıştırılarak zaman, alet amortismanı ve özellikle işçilik giderlerinden önemli tasarruf sağlanmış olur.

İlaçların birbirleriyle karıştırılarak kullanılması halinde özelliklerini yitirmemeleri ve bitkilere zarar vermemeleri gerekir.

İlaçların birbirleri ile karıştırılıp karıştırılmayacağı veya bazı önlemler alınarak karıştırılabileceğini belirten tablolar hazırlanmıştır.

İlaçların karışıp karışmayacağı veya bazı önlemler alınarak karışabileceği ile ilgili bilgileri edinmek gerekir.

Ancak bu karışım tablolarında tüm pestisitleri bulmak çoğu kez mümkün olmaz. Çünkü aktif madde sayısı oldukça fazladır ve her yıl yenileri geliştirilmektedir.

İlaç Karışım Tablosu

Hangi durumlarda karışım yapılmaz?

Aktif maddenin asit veya alkali ortamda bulunmasıyla stabilitesi sağlanır. Buna göre asit ortamdaki bir aktif madde ile alkali ortamda bulunan bir aktif madde birbiriyle karıştırıldığında her iki aktif maddenin stabilitesi yani özelliği korunamaz.

Bu durumda da bu iki aktif madde birbiriyle karışamaz. Aktif maddenin stabilitesinin bozulmaması esasına dayanarak aşağıda verilen pestisitlerin birbirleriyle karıştırılmaları sakıncalıdır.

Karışımların Dezavantajları

Fitotoksisiteyi arttırması, Alette atım güçlüğü yaratabilmesi, Kalibrasyonun zorlaşması.

Bu dezavantajların azalması için mümkün olduğunca ikiden fazla pestisiti karıştırarak kullanmaktan kaçınmak gerekir.

Karışım hazırlarken dikkat edilecekler

Karıştırılması istenen pestisitlerin etiketleri iyice okunmalı ve yazılı önerilere uyulmalıdır. Mevcut karışım tablolarından ön bilgi edinilmelidir. İmalatçı firmalara veya yetkili teknik elemanlara başvurularak bilgi alınmalıdır. Genel olarak aynı formülasyonlu ilaçlar birbiriyle karıştırılmalıdır. Farklı formülasyonlu ilaçlar karıştırılacaksa karıştırma işlemi için önce suda ıslanabilir toz (WP) formülasyonlar, sonra sırasıyla akıcı konsantre (SC), suda çözünen toz (SP), yayıcı ve yapıstırıcılar, en son emülsiyon konsantre (EC) formülasyonlar eklenmelidir.

Tereddüt varsa bir ön test yapılabilir. Yukarıdaki sıraya göre karıştırılır. Bir saat bekletildikten sonra yağ parçacık veya damlacıkları oluşması, katı parçacıkların oluşması, dipte tortu oluşması gibi görünümler varsa bu iki pestisitin karıştırılmasının sakıncalı olabileceğini gösterir.

Diğer önemli bir konu da mineral yaprak gübrelerin pestisitlerle karıştırılarak uygulanmasıdır. Son yıllarda bu durum adeta alışkanlık haline gelmiştir ve bugüne kadar önemli bir problem bildirilmemiştir. Ancak hümik maddelerin kimyasalları bağlama ve onlarla kompleks bileşikler oluşturabilme özelliği nedeniyle dikkatli davranılmalıdır.

İlaçlar ve Alınması Gereken Önlemler

Pestisitlerin insanlar ve çevredeki diğer canlılara olan olumsuz etkilerinin en aza indirilmesi için onların gerek depolanması, yani muhafazası, gerekse kullanılmaları sırasında bazı önlemlerin alınması veya bazı kurallara titizlikle uyulması gerekir.

Böylece pestisitlerin olumsuz etkilerinden mümkün olduğunca korunulmuş olur. Bu önlemlerin alınmasında gösterilecek titizlik oranında pestisitlerin olumsuzlukları da en düşük düzeye indirilebilir.

İlaçların aplikasyonu sırasında alınması gereken önlemler

• Ä°laçlama aletleri öncelikle kontrol edilerek sızıntı veya bazı kaçakların bulunup bulunmadığı gözden geçirilmelidir.
• Ä°laçlamada kullanılacak elbise, eldiven, maske, gözlük gibi teçhizatın saÄŸlam olup olmadığı kontrol edilmelidir.
• Kullanılacak ilacın etiketi iyice okunmalıdır.
• Ä°laç hazırlanırken mutlaka eldiven kullanılmalıdır.
• BoÅŸ ilaç kapları vakit geçirilmeden imha edilmelidir.
• Ä°laç hazırlamada kullanılan kaplar ayrı olmalıdır.
• Ä°laç hazırlama veya kullanımı sırasında hayvanlar uzaklaÅŸtırılmalıdır.
• Ä°laç hazırlama ve ilaçlama sırasında sigara içilmemeli ve herhangi bir yiyecek yenmemelidir.
• Hava rüzgarlı veya yağışlı ise ilaçlama yapılmamalıdır.
• Ä°laçlama sırasında özel elbise, maske, gözlük ve eldiven kullanılmalıdır.
• Az rüzgarlı havalarda ilaçlama yapılma zorunluluÄŸu olduÄŸunda rüzgar sırttan gelecek ÅŸekilde hareket edilmelidir.
• Hortum patlaması, alet deposunun sızdırması gibi arızalarda ilaçlama bırakılıp arıza giderilmeli ve eÄŸer vücuda bulaÅŸma olmuÅŸsa bol sabunlu su ile yıkanmalıdır.
• Ä°laçlama sırasında bulantı, baÅŸ dönmesi gibi zehirlenme belirtileri hissedildiÄŸinde ilaçlama hemen bırakılmalı ve kullanılan pestisitin etiketi veya ismi ile birlikte hekime veya hastaneye baÅŸvurulmalıdır.
• Ä°laçlama bittikten sonra alet ve diÄŸer teçhizat sabunlu su (deterjan deÄŸil) ile iyice yıkanmalıdır.
• Gerek ilaç hazırlaması, gerekse ilaçlama sonrasındaki temizlik sırasında ilaçlı su rastgele dökülmemeli, böylece hayvan ve çocukların zarar görmesi engellenmelidir.
• Ä°laçlama sonrası el, yüz gibi özellikle açık bulunan vücut kısımları bol sabunlu su ile yıkanmalıdır.
• Bunlar ve benzerleri önlemlere gereken titizlik gösterildiÄŸinde ilaçların olumsuzlukları en aza indirilmiÅŸ olacağı gibi zehirlenmelerin de önüne geçilmiÅŸ olur.
• Pestisitler ayrı ve genellikle insan ve hayvanların uzağında olan odalarda depolanmalıdır.
• Ä°laçların depolandığı yer mutlaka kilitli olmalıdır.
• Depo iyi havalandırılabilmelidir. Mümkünse içerideki kirli havayı dışarı atabilen aspiratör bulunmalıdır.
• Mümkünse depoda akarsu (çeÅŸme) ve sabun bulunmalıdır.
• Depoda ilaçlar ambalajı açılarak veya ambalajlarının aÄŸzı açılarak bırakılmamalıdır.
• Ambalajlarının aÄŸzından veya ambalajlarından sızıntı yapan ilaçlar depoda tutulmamalıdır.
• Depoya her giriÅŸte önce aspiratör çalıştırılarak veya kapı pencere açılarak havalandırma saÄŸlanmalı ve sonra çalışmaya baÅŸlanmalıdır.
• Depoda mümkün olduÄŸunca kısa süre kalınmalıdır.
• Herhangi bir nedenle vücuda bulaÅŸma olduÄŸunda vakit geçirilmeden akarsuda bol sabunlu su ile iyice yıkanmalıdır.
• Depoda sigara içilmemeli ve yiyecek yenmemelidir.

Doç. Dr. Enver Durmuşoğlu

Ege Ãœniversitesi

Ziraat Fakültesi

Bitki Koruma Bölümü

35100 Bornova-Ä°zmir

enver.durmusoglu@ege.edu.tr