1.TANIMI VE YAŞAYIŞI
Patates X virüsü, bükülebilir çubuk yapıda, tek sarmallı RNA (2100 kDa) içeren, 515xl3nm boyutlarındadır. Virüs partikülleri %6 nükleik asit, %94 protein içerir. Virüsün belirlenmiş birçok ırkı mevcuttur.
Virüs, mekanik olarak kolaylıkla taşındığından dolayı, yaprakların birbiri ile teması alet ve ekipman, dikim makinaları, Patates böceği ve çekirgeler gibi ısırıcı çiğneyici ağız yapısına sahip böcekler ile rahatlıkla yayılır. Polen ve tohumla taşınmamaktadır. Ancak bulaşık tohumluk yumrular ile taşınmaktadır.
Virüs demir, odun ve toprak gibi yüzeylerde 3 saatten 24 saate kadar canlılığını sürdürebilir. Bu süre içerisinde virüs bulaşık yumrulardan sağlam yumrulara kolayca bulaşabilir.
2. BELİRTİLERİ, EKONOMİK öNEMİ VE YAYILIŞI
Hastalığın belirtileri, patates çeşidine, virüs ırkına, iklim koşullarına ve karışık enfeksiyonlardaki sinerjik etkileşime bağlı olarak değişmektedir.
PVX, bazı hassas patates çeşitlerinde, yapraklarda hafif klorotik lekelenmeler ve renk değişimine sebep olur. Bazı ırkları da nekrotik çizgilere sebep olabilir. Bu virüs PVY ya da PVA ile birlikte enfeksiyon yaparsa şiddetli Rugoz mozaik (Rugose mosaic) hastalığına yol açar. Verim kaybı da bir o kadar artar. Virüsün bazı ırkları şiddetli yaprak ve yumru nekrozuna yol açarak bitkiyi öldürebilir. Yıl içinde meydana gelen enfeksiyonların oluşturduğu belirtiler, sıcaklığın 38'C'nin üzerinde olduğu zaman genellikle maskelenir.
İlk yıl meydana gelen enfeksiyonlarda virüs genellikle birçok çeşitte belirti oluşturmaz. Ancak yumrulardaki bulaşıklık oranı artar. Yumrularda virüsün olduğuna dair herhangi bir belirti görülmez. Buna rağmen bu enfeksiyonlardan dolayı verimde % 10-30 azalma meydana gelir.
Domates yapraklarında mozaik ve hafif bodurlaşmaya neden olmaktadır. Biber yapraklarında beneklenme, ayrıca yaprak ve gövdede şiddetli nekrozlar meydana gelmektedir. Tütünde ise şiddetli yaprak beneklenmesi ve/veya nekrotik lekelenmeler oluşmaktadır.
PVX, patates yetiştiriciliğinin yapıldığı alanlarda yaygın olarak bulunmaktadır.
3. KONUKÇULARI
Virüsün ana konukçusu patates olup, tütün, biber, domates, şalgam diğer konukçuları arasında yer alır.
4. MÜCADELESİ
- Virüsten ari tohumluk materyal kullanılmalıdır.
- Hastalığa dayanıklı veya tolerant çeşitler kullanılmalıdır.
- Patates yumrularının kesilmeden ekilmesi gerekir. Eğer kesme mecburiyeti varsa yumruyu keserken her defasında bıçakların %3'lük sodyum hipoklorit trisodyum fosfat, klorin dioksit ve kalsiyum hidroksit gibi kimyasallar ile dezenfekte edilmesi gerekir.
- Patates tarlalarının içindeki ve etrafındaki virüsün konukçusu olan yabancı otlar temizlenmelidir.
- Tarla kontrollerinde 4-5 yapraklı dönemden itibaren incelemeler yapılarak virüs hastalık belirtisi gösteren veya bulaşık olduğu tahmin edilen bitkiler sökülerek tarladan uzaklaştırılmalıdır.
- Isırıcı ve çiğneyici ağız yapısına sahip böceklerle, özellikle Patates böceği (Leptinotarsa decemlineata Say) ile mücadele, ilgili Zirai Mücadele Teknik Talimatlarına uygun olarak yapılmalıdır.
Facebook'ta Yayınla>