Hastalık etmeninin tanınması: Etmen bir fungus (synchhtrium endobioticum) olup, kışlık sporangiumları genellikle küresel, 50 milimikron çapındadır. Toprakta 0,1-2, 0 mm çapında kütlecikler oluştururlar. toprak sıcaklığı 8 derecenin üstüne çıktığında hastalık bitki artıklarında veya toprakta mevcut sporangiumlardan çıkan zoosporlar su içinde hareket ederek konukçu bitkinin toprakaltı organlarına ulaşıp, hücre içine yerleşirler. Beslenip, gelişir ve etrafını sarımsı kahverengi bir zarla sarar. Bu anda fungusun oluşturduğu stimulant madde hücrenin genişlemesine, kontrolsüz büyümesine ve bölünmesine neden olur. Bu hücreler sertleşir ve galeri oluşturur. Enfeksiyona uğrayan konukçu hücrenin parçalanması sonucu zoosporlar toprağa geçer ve su varsa uygun koşullarda yeni enfeksiyonları başlatır. Kurak koşullarda, uygun koşulları bulamayan sporların ve kışlık sporangiumların 20-30 yıl yada daha fazla dinlenmeye çekildiği, uygun koşullar oluştuğunda hastalığın tekrar ortaya çıktığı tespit edilmiştir.
Hastalığın Belirtileri: Hastalık, patatesin toprakaltı yumrularında fındık büyüklüğünde ve bazen de daha büyük olan pürüzlü siğiller, urlar oluşturur. Nadir olarak yapraklarda enfekte olabilse de hastalanmış bitkinin yeşil aksamı hiç bir değişiklik göstermez. Hasta yumrular tarlada veya depoda çürür. Patates kanseri, patatesin en tehlikeli hastalığı olup, %60-70 oranlarında ürün kayıplarına neden olur.
Hastalığın Yayılması: Bu hastalığın yayılması, bulaşık yumru ve toprak hareketiyle olur. Bulaşık alanlarda oluşan urların çürüyüp parçalanması ile etmenin dayanıklı sporları toprağa yayılır. Bu dayanıklı sporlar toprakta 20-30 yıldan fazla canlı kalmaktadır. Etmen aynı zamanda X virüsünün de taşıyıcısıdır. Hastalığın yayılması şu yollarla olmaktadır:
* Hastalıklı yumrular
* Bulaşık topraktan gelen patates yumruları
* Bulaşık alanlarda yetişen diğer bitkiler
* Bulaşık alanlarda kullanılan makina ve aletler
* Bulaşık alanlarda kullanılan ayakkabıların tabanı
* Hayvanların ayaklarına bulaşan toprak
* Bulaşık toprak yüzeyinden esen rüzgar
Hastalıkla Mücadele: Bulaşık alanların belirlenmesi amacıyla hasat esnasında tarla kontrolleri yapılır. Ayrıca boş tarlalardan toprak örnekleri alınıp, bu örneklerde sporangium varlığı aranarak tespiti yapılabilir.
Bu hastalığa karşı toprakta veya bitkide yapılabilecek herhangi bir kimyasal mücadele metodu yoktur. Hastalık görüldüğü yerlerde sıkı karantina tedbirleriyle kontrol altına alınmalıdır.
İlimizdeki mevcut durumu: Ülkemizde bugüne kadar yapılan sürvey çalışmaları sonuçlarına göre Niğde ili Ağcaşar Köyü, Nevşehir İli Kaymaklı ve Derinkuyu kasabaları ile Ordu İli Aybastı İlçesindeki patates üretim alanlarında tespit edilmiştir. İlimizde yapılan tarla kontrolleri ile yapılan toprak analizlerinde bu hastalığa rastlanmamıştır. Hastalık etmeninin toprakta uzun süre kalabilmesi, varlığında patates tarımını imkansız kılması, kimyasal mücadelesinin bulunmaması Niğde ve Nevşehir illerine komşu olmamız da dikkate alındığında iç ve dış karantina tedbirlerinin ve kültürel önlemlerin alınmasının önemini ortaya koymaktadır. Hastalığın görüldüğü ülkelerde iç ve dış karantina tedbirleriyle kontrol altına alınmıştır.
Kültürel önlemler: Patates kanseri hastalığında ana hedef bu hastalığı toprağa bulaştırmamak olmalıdır. Bunun için;
* Patates tarımı yapılacak alanlarda toprağın hastalıkla bulaşık olup, olmadığını anlamak için toprak analizi yaptırılmalıdır.
* Dikimde mutlaka hastalıktan ari, temiz, sertifikalı tohumluk kullanılmalıdır.
* Tarlada tek bir bitkide hastalık belirtisinin görülmesi halinde tarla bulaşık kabul edilir. Bulaşık olduğu belirlenen tarlada bitkisel üretimin belli bir süre yapılmaması, etrafını saran alanlarda patates tarımı yapılacaksa, bu hastalığa dayanıklı çeşitlerin yetiştirilmesi.
* Bulaşık tarladan elde edilen yumrular kesinlikle tohumluk, sofralık ve hayvan yemi olarak kullanılmamalı, olduğu yerde yakılarak veya derince gömülerek sönmemiş kireçle örtülüp, imha edilmelidir.
* Tarlada kalan yeşil aksam ve yumru artıkları da yakılarak imha edilmeli, tarla kenarındaki solanum türlerine ait yabancı otlar temizlenmelidir.
* Üreticilerin; tarla işleme, çapalama ve hasat sırasında kullandıkları her türlü araç- gerece, hayvanların ayaklarına ve ürüne yapışan bulaşık toprağı tarla dışına çıkararak temiz alanlara taşınmaları önlenmelidir.
Hastalık belirtileri görülen yumruların teşhisi için İl ve İlçe Tarım Müdürlüklerinde görevli uzmanlara gösterilmesi gerekmektedir.
Facebook'ta Yayınla>