Tarım Kütüphanesi

MİKROBİYOLOJİK GÜBRELEME

Bitkisel ve hayvansal besinlerin kaynağı topraktır. Toprağın verim gücü ise içindeki besin maddelerinin yeteri miktarda bulunmasına bağlıdır. Eğer verimli bir toprak istiyorsak topraktaki eksik besin maddelerini gübrelemek suretiyle tamamlamamız gerekir.

Bu besin maddelerinin başında azot gelir. Azot ürün verimine etki eden önemli besin maddelerinden biridir. Bu nedenle dünyada azotlu gübrelerin üretimi ve tüketimi diğer gübrelerden daha çoktur. Azotlu gübreler en çok üretilip en çok tüketilmesine rağmen bitkilerin topraktan aldıkları azot ihtiyacı karşılamaktan uzaktır. İşte toprakta eksik kalan azotun bir kısmını havada bulunan serbest azotun toprağa kazandırılması ile karşılayabiliriz. Havadaki serbest azotun toprağa kazandırılmasına biyolojik azot tesbiti denmektedir.

Bu yolla; yani havadaki azotun tespit edilmesiyle dünyadaki azot kazancının yılda 90 milyon ton olduğu tahmin edilmektedir.

4.1. BİYOLOJİK AZOT TESBİTİ NEDİR?

Biyolojik azot tesbiti: Havadaki serbest azotun toprağa kazandırılmasıdır. Havadaki serbest azotun toprağa kazandırılması mikroorganizma dediğimiz mikroskobik canlılar aracılığı ile gerçekleşmektedir.

Toprakta biyolojik azot tesbitini gerekleştiren mikroorganizma dediğimiz canlılar ya toprakta serbest yani bağımsız yaşayarak ya da herhangi bir baklagil ile ortak yani birlikte yaşarak havadaki azotu tespit ederler ve bitkiye verirler.

Baklagil bitkileri havadaki azotu kendi başlarına kullanamazlar. Havadaki azotun toprağa kazandırılması baklagillerin köklerinde oluşan, NODOZİTE adı verilen yumrucukların içinde yaşayan mikroorganizma denilen canlılar sayesinde gerçekleşmektedir. Bu yüzden bitkinin havadaki serbest azottan yararlanması için, baklagil bitkileri ekilirken bu canlıların toprakta bulunması gerekir. Eğer yoksa ekeceğimiz baklagil tohumlarının içinde bu canlılar bulunan mikrobiyal gübre veya nodozite bakteri kültürü denilen bu maddelerle kaplanması gerekir. Yaptığımız bu kaplama işlemine AŞILAMA denilmektedir.

Baklagillerin aşılanarak ekilmesi ile önemli miktarda azot kazancı sağlanabilir. Yapılan çalışmalara göre bu kazanç, ortalama olarak, yılda dekara;

Yonca ile 24 kg

Mercimek ile 13 kg

Fiğ ile 10 kg

Bezelye ile 9 kg

Soya fasulyesi ile 7 kg olabilmektedir.

4.2. MİKROBİYAL GÜBRELERİN (NODOZİTE BAKTERİ KÜLTÜRLERİNİN) HAZIRLANMASI

Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de mikrobiyolojik gübreler (nodozite bakteri kültürleri) hazırlanmakta çiftçilerimizin talep etmeleri halinde kendilerine verilmektedir

Bu bakteri kültürlerinin hazırlanması için ilk önce baklagil ekimi yapılan değişik yerlerdeki tarlalardan baklagil bitkileri toplanır. Bunların köklerindeki nodozite denilen yumrucukların içinde yaşayan mikroorganizma dediğimiz canlılar nodozitelerden (yumrulardan) ayrıştırılarak laboratuvar koşullarında saflaştırılır. Saflaştırılmış bu mikroorganizmalar sera ve çeşitli tarla koşullarında denenir. İçinden azot tespit etme gücü yüksek olanlar alınır ve saklanır. Bu işlemler her baklagil bitkisi için ayrı ayrı yapılır.

Resim 4.1. Bakteri kültürlerinin aşılanarak denenmesi

Sonra elimizdeki bu mikroorganizmalar talep üzerine ekilecek baklagilin cinsine göre yeteri kadar çoğaltılır. Daha sonra da bunlar organik bir toprağa emdirilerek gübre haline getirilir

Resim 4.2. Aşılama materyali (Mikrobiyal Gübre)

4.3. AŞILAMA NEDİR?

Baklagil tohumlarının havadaki azottan yararlanmayı sağlayan mikrobiyal gübre veya nodozite bakteri kültürü dediğimiz maddelerle kaplanması işlemidir.

Resim 4.3. Aşılamaya hazır soya tohumları

Resim 4.4. Aşılanmış soya tohumları

4.4. AŞILAMANIN FAYDALARI:

Baklagil tohumları aşılanarak ekilirse bitki köklerinde, bitkinin gelişmesinin erken dönemlerinde nodozite dediğimiz yumrucuklar oluşur ve içindeki canlılar havanın serbest azotunu toprağa bağlarlar. Böylece topraktaki azot besin maddesi miktarı arttığından bitki gelişmesini gayet iyi tamamlar.

Aşılama ile daha fazla ve daha kaliteli ürün alınması mümkündür. Eğer topraklarda diğer besin maddeleri bitkinin ihtiyacını karşılayacak kadar mevcut ve azot eksikliği görülüyorsa aşılamanın etkisi belirli bir şekilde görülür.

Aşılama sonucu tespit edilen azotun önemli bir kısmı, tarladaki bitkinin hasat edilmesiyle topraktan kaldırılmış olur.

Resim 4.5. Mikrobiyal gübre kullanılmış bir tarladan görünüş

Bazı baklagil bitkilerinin örneğin yoncanın yeşil gübre olarak toprağa gömülmesi halinde tespit edilen azotun tümü toprağa ilave edilmiş olur. Böylece toprak hem azot hem de organik madde miktarı bakımından zenginleşmiş olur. Aynı zamanda toprağın fiziksel özellikleri de düzelir. İşte bu nedenlerle baklagil bitkileri, münavebeye girmesi gereken bitkilerin başında gelir.

4.5. AŞILAMANIN GEREKLİ OLDUĞU DURUMLAR

Genellikle yeni çeşitler ekilirken veya tarlamıza her zaman ektiğimizin dışında yeni bir baklagil çeşidi ekiyorsak bu topraklarda o bitki ile ilgili bakteriler bulunmaz. Bu durumlarda baklagil tohumlarının aşılanarak ekilmesi, bitki köklerinde nodozite dediğimiz yumrucukların oluşması için çok yararlı olur.

Bazı durumlarda da toprakta doğal olarak bulunan nodozite bakterileri kalitesiz olabilir. Tarlamızda bulunan bu bakterilerin iyi veya kötü kaliteli olduğunu kabaca şu şekilde anlamamız mümkündür.

4.6. KALİTELİ NODOZİTE BAKTERİSİ NASIL ANLAŞILIR?

Bitki çiçeklenme devresinde kökü ile birlikte topraktan çıkarılır. Topraktan kökü ile birlikte çıkardığımız bitkinin ana kök civarında BÜYÜK ve içi PEMBE RENKLİ nodoziteler yani yumrucuklar varsa bunların kalitesi iyidir.

Resim 4.6. Kaliteli nodozite oluşmuş soya bitkisi kökü.

Eğer, bütün kök üzerine dağılmış UFAK ve BEYAZ RENKLİ nodoziteler yani yumrucuklar görülürse tarlamızdaki bakterilerin kalitesi iyi değildir. Böyle durumlarda tohumların aşılanması azot tespitinin garanti altına alınması için gereklidir.

Ancak aynı baklagil bitkisi bölgede uzun süreden beri yetiştiriliyorsa ve köklerinde yaptığımız kontrolde kaliteli nodoziteler yani yumrucuklar görülüyorsa aşılama yapılmasına gerek yoktur.

Resim 4.7. Kaliteli mercimek nodozitelerinin enine kesitinde pembe-kırmızı renk görüntüsü.

Aşılama işlemi fazla masraflı olmayan ve fazladan yapılırsa da zararlı olmayan bir işlemdir. Bu nedenle kesin karar veremediğimiz durumlarda aşılama yapılması faydalı olur.

4.7. TOHUMLARIN AŞILANMASI VE EKİLMESİNDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR:

Aşılamanın dolayısı ile azot tespitinin başarılı olmasını etkileyen pek çok faktör vardır. Bu nedenle aşılama yapmak için aldığımız gübreyle birlikte verilen tavsiyelere iyi bir şekilde uymamız ve uygulamayı buna göre yapmamız gerekir. Bunlar,

• Gölgede saklama

Mikrobiyal gübre, serinlikte ve gölgede taşınmalı ve yine serin bir yerde saklanmalıdır. Çünkü yüksek ısı ve kuruma, gübrenin içinde yaşayan bakteri dediğimiz canlıların ölümüne neden olur.

• Yetecek kadar gübre kullanma

Aşılama için alınan gübre belirlenen miktardan daha az kullanılmamalıdır. Normal şartlarda örneğin, 1 kg bakteri kültürü 50 kg yonca tohumu için ve nohut, soya, fasulye gibi büyük tohumlar için ise 1 kg bakteri kültürü 100 kg tohumluğun aşılanması için yeterlidir.

• Aşı materyalinin iyice karışmasının sağlanması

Aşılama yapılacak gübrenin tohuma iyice karışması sağlanmalı, tohumlar gerektiğinden fazla nemlendirilmemelidir. Fazla nemlilik tohumların birbirine yapışarak topakçıklar meydana gelmesine neden olur. 100 kg tohum için 1 It su yeterlidir.

• Aşılanmış tohumun hemen ekilmesi

Aşılama işlemi serin ve gölge bir yerde yapılmalı, aşılanmış tohumlar güneş altına bırakılmamalıdır. Eğer aşılama yaptığımız tohumlar 24 saat içinde ekilmemişse aşılama işlemini yeniden yapmalıyız.

• Tohum yatağının nemli olması

Aşılanmış tohumlar, nemli tohum yatağına ekilmelidir.

• Zirai ilaçlardan uzak tutulması

Aşılama yapılan tohumlar, azotlu ticari gübrelerle, ot öldürücü, mantar öldürücü ve böcek öldürücü ilaçlarla temas ettirilmemelidir.

• Ekilecek toprağın iyi seçilmesi

Aşılanmış tohumları asitli veya çok tuzlu topraklara ekme.

• Toprağını havalandır

Aşılama yaptığın gübrenin içindeki canlıların yaşayabilmesi için havaya ihtiyacı vardır. Bu nedenle toprağın havalanması iyi olmalıdır.

• Toprağını tahlil ettirmeden aşılanmış tohumu kullanma

Toprak tahlil sonucuna göre bitkinin ihtiyacı olan azot dışındaki besin maddelerini diğer gübrelerden vermek gereklidir. Böylece hem bakteri iyi çalışır hem de bitki iyi bir gelişme gösterir.

BAKTERİ KÜLTÜRÜNÜ "MİKROBİYAL GÜBREYİ" NEREDEN TEMİN EDECEĞİZ!

Bu bakteri kültürleri diğer ticari gübreler gibi piyasada satılmamaktadır. Eğer bir üretici bu bakteri kültürünü almak istiyorsa;

- Ekimden 1-2 ay önce,

- Hangi baklagil bitkisini ekeceğini,

- Ekeceği tohum miktarını,

- Ekim zamanını,

Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü'ne bağlı Ankara'daki Toprak ve Gübre Araştırma Enstitüsüne bildirdikleri takdirde ihtiyaç duyulan aşılama gübreleri bu Enstitü tarafından hazırlanarak ücreti karşılığında kendilerine verilmekte ya da ödemeli olarak adreslerine gönderilmektedir. Çiftçiler bu konuda daha geniş bilgi ve yardımı bölgelerindeki Köy Hizmetleri Araştırma Enstitülerinden sağlayabilirler.