Bahçe bitkilerinde elde edilen meyvelerin tohumları tekrar toprağa ekildiği zaman bir önceki bitkinin bütün özelliklerini taşımazlar. Bunun nedeni farklı bitkilerden gelen polen tozu neticesi melez bitkiler ortaya çıkar. Üstün vasıflı bitkileri kendi özelliklerini bozmadan çoğaltmak için aşılama yapmak gerekir.
Aşı nedir?
Çoğalmasını istediğimiz herhangi bir meyve çeşidinin göz veya dalından bir parçasını ‘anaç’ denilen bitki üzerine yerleştirerek kaynaştırma işine denir. Bitkinin aşı tatbik edilenine anaç, diğeri ise anaç üzerine kaynayan ve ileride bize meyvesini verecek kısım da göz veya kalemdir.
Aşı çeşitleri:
1- Göz aşıları 2) Kalem aşıları
Göz aşıları yapılma zamanına göre 2 çeşittir.
a) Sürgün göz aşıları b) Durgun göz aşıları
Göz aşıları uygulama şekillerine göre T aşısı, yama, fülüt aşı, bilezik aşı, yongalı göz aşısı
2) Kalem aşıları: Yarma aşı, kakma aşı, ingiliz aşıları, kenar aşı, yanaştırma aşı, kemer aşı, köprü aşı
Göz aşılarının yapılma zamanına göre; yapıldığı sene süren aşılara sürgün göz aşısı denir. Aşıya mayıs sonu başlanır, haziran ortalarına kadar devam eder. Kış soğuklarından zarar görmeyen yerlerde yapılır.
Yapıldığı sene sürmeyip, ertesi yıl süren aşılara durgun göz aşısı denir. Kışları sert geçen, yaz mevsimi kısa süren yerlerde uygulanır. Ağustos 15’den, eylül 15’e kadar yapılabilir.
Göz aşılarında tutma oranı yüksektir. Az masrafla yapılır. Ağaçta yaralanma olmaz, Çok kolay tatbik edilebilir, 1 kişi günde 400 aşı yapabilir, Aşı macunu kullanmaya gerek yoktur. Aşının tutup tutmadığı kolayca anlaşılabilir. Aşı tutmamış ise tekrar yapma imkanı vardır.
Göz Aşılarının Yapılması: Aşıya başlamadan bir hafta önce aşılanacak fidanlar veya ağaçlar sulanmalıdır ki,kabuk odun kısmından kolayca ayrılabilsin. Aşı vurulacak anacın üzerindeki dallar kesilir.Çamur,toz,toprak varsa temizlenir.
Anaç çöğür üzerinde topraktan 10-15 cm yukarıdan dal üzerine aşı yapılacaksa daldan 10-15 cm uzaklığa kabuk T şeklinde çizilir. Çizilen bu T’nin kabukları çakının ispatülü ile odun kısmından ayrılır. Diğer taraftan göz alınacak kalemden bir adedi alınır. Gözün yaprak sapı aşıcıya doğru bakmak üzere kalem sol el işaret parmağı üzerine yaslanır. Başparmak ve diğer parmaklarla da kavranır. Daha sonra, çakı gözün 0,5-1 cm yukarısından odun kısmıyla beraber 2 cm kadar uzunlukta bir kısım çıkarılır. Çıkarılan bu gözün odun kısmı kabuk kısmından ayrılır. Yalnız kabuk odun kısmından ayrılırken, gözün öz kısmının odun kısmıyla birlikte çıkarılmasına dikkat edilmeli. Çünkü gözün altında öz olmadan aşı tutmaz. Bu şekilde aşı ve anaç hazırlandıktan sonra, göz yerine ispatül ve yaprak sapının yardımı ile yukarıdan aşağıya doğru T içerisine yerleştirilir. T’nin üst kenarından dışarıda kalan kabuk çakı ile kesilir. Bundan sonra T’nin üst kısmından itibaren nemlendirilmiş bir rafya veya diğer aşı bağlarından biri ile bağlanır. Bu işi yaparken gözü rafya ile sıkıştırmamalı. Bağ göze yaklaştırıldığında göz üstten hafifçe bastırılarak gözün altından sargı işine devam edilmeli. Bağın iyi şekilde bağlanması baş ve işaret parmağı ile yukarıdan aşağıya doğru rafya veya bağın sıvazlanması ile anlaşılır. Bağ sıvazlandığı zaman sargı gevşemez ise aşı iyi bağlanmış demektir.
Aşının vurulacağı yer olarak hakim rüzgarların çok estiği istikamete aşı yeri (T) açılmalı. Bir de aşırı don olan yerlerde aşı yeri güney istikametine, aşırı sıcak olabilecek ve güneş yanıklığı olabilecek bölgelerde ise kuzey istikametine aşı yapılır.
Göz aşısı yapılırken göz önünde bulundurulması gereken en önemli husus, aşı yapılacak bitkilerin birbirleriyle kaynaşma özelliğine dikkat edilmelidir. Birbirine yakın akrabalardan bitkilerin tutması yüksektir.
Aşıda kaynaşmayı etkileyen faktörler ise şunlardır: Anaçla aşı arasında uyuşmazlık varsa zayıf bir kaynama olur, aşı tutmaz.
Aşıda kaynaşmayı sağlayan kolluç durumu için çevrenin nem ve sıcaklığı bazı türler için önem taşır. örneğin, elma çevre sıcaklığına karşı toleranslıdır. Kolluç oluşumu 4 derecenin altında, 32 derecenin üstünde yavaşlamaktadır. Aşıda çevre neminin yüksek olması aşı tutmasında olumlu sonuç vermektedir. Aşılanacak fidan ve çöğürlerin aşı öncesi mutlaka sulanması gerekir.
Aşı sonrası göz aşılarının bakımlarına da dikkat edilmesi gerekir. Aşıların tutup tutmadığı ilk 2 hafta içinde belli olur. Tutmamış aşıların gözlerinde pörsüme, buruşma ve kuruma vardır. Dokunulduğu zaman yaprak sapı düşmez. Tutan aşıda ise yaprak sapı sararır, hafif bir parmak temasıyla düşer. Göz canlı, dolgun ve kaynadığı her halinden belli olur. Bu durumda tutmayan aşıyı biraz daha alttan yenilemek gerekir. Tutmuş aşının bağı hafif gevşetilerek boğulması önlenmiş olur. Kaynama iyice sağlamlaştıktan sonra aşı bağı çözülüp, atılır. Aşılanan çöğürlerin kış donlarından zarar görmemesi için normal zamanda (eylül sonu, ekim başında) sulamaya son verilir.
İlkbaharda mart, nisan aylarında çöğürlerin ve ağaçların aşı gözleri sürünce 8-10 cm olduğu zaman
Facebook'ta Yayınla>