Meyve ağaçlarının yapraklarını döktükten sonra belirli bazı düşük sıcaklığa maruz kalarak ilkbaharda tekrar faaliyetlerine başlamalarına kış dinlenmesi denir.
Bu dinlenme olmadan meyve ağaçları ilkbaharda çiçek açmazlar, dolayısıyla meyve veremezler.
Bu düşük sıcaklık meyve ağaçları için hem faydalı hem de zorunludur.
Kış dinlenmesini iki kısma ayırarak incelemek yerinde olur.
Bunlar:
1) Zorunlu(mecburi) kış dinlenmesi
2) Zorunsuz(ihtiyari) kış dinlenmesi
1- Zorunlu(mecburi) kış dinlenmesi:
Meyve ağaçlarının çiçek ve yaprak tomurcukları açabilmeleri için mutlak ihtiyaç duydukları dinlenmeye zorunlu kış dinlenmese denir.
2- İhtiyari kış dinlenmesi:
Mecburi kış dinlenmesi bittikten sonra dış şartların uygun olmaması nedeniyle ağaçların dinlenmede kalmasına zorunsuz(ihtiyari)kış dinlenmesi denir.
Bazı tohumlarında kış dinlenmesine ihtiyacı olduğundan söz etmek mümkündür
Yapılan çeşitli çalışmalarda kış dinlenmesi için kabul edilmiş sıcaklık derecesi ağaçları +7 derecenin altında geçirdikleri saatler toplamı dinlenmeyi temin eder.+7 derecenin üstünde kış dinlenmesi meydana gelmez.
Meyve türlerinin kış dinlenme ihtiyaçları aynı değildir. Hatta aynı tür içindeki çeşitlerde kış dinlenmesi bakımından farklılıklar gösterirler.
Mesela kayısıda bu dinlenme ihtiyacı 600 saat ile 1600 saat arasında değişmektedir. Bu demektirki ağaçlar yapraklarını döktükten sonra +7 derecenin altında geçen saatler toplamı 600-1600 olmalıdır.
Bir ağcın kuzeye bakan tarafıyla güneye bakan tarafı arasında da kış dinlenmesi bakımından farklılıklar vardır. Kış dinlenmesi ihtiyacı kesin bir saat rakamı olarak verilemez. Ancak sınırlı olarak verilebilir.+7 derecenin altında olan saatler toplamı 1200-1500 saattir.
Kış dinlenmesi için saat olarak kesin bir rakam verilememesi ve bunun belirli sınırlar içinde belirtilmesinin sebebi şunlardır:
Çeşitten, bulutlu geçen günlerin az veya çok olmasından(Bulutlu günler çoksa kış dinlenmesi çabuk karşılanır). Soğuk geçen günlerin kesintili veya kesintisiz devam etmesindendir.(Soğuk günler kesintisiz devam eriyorsa kış dinlenmesi daha etkilidir.)
Kış dinlenmesi ihtiyacını etkileyen diğer faktörler de şunlardır:
a) Devamlı soğuk rüzgalar
b) Yön
c) Devamlı sisler
d) Ağacın kuvvetli veya zayıf oluşu
Aynı bahçede aynı çeşitler arasında da kış dinlenmesi bakımından farklılıklar vardır.Bununda sebebi beslenme fizyolojisi ile ilgilidir. Zayıf ağaçta kış dinlenmesi daha çabuk karşılanır.
Meyve ağçlarında kış dinlenmesi nasıl meydana gelmektedir:
Son yapılan araştırmalar kış dinlenmesinin tamamiyle tomurcuklarda bulunan bazı kimyasal maddelerle ilgili olduğunu göstermiştir.
Araştırmalar kış dinlenmesinin gelişmeyi durdurucu maddelerle ilgili olduğunu ortaya koymuştur. Bunlardan mesela şeftalide "Maringenin" adlı bir madde bulunmuştur. Gelişmeyi durdurucu bu maddeler yaprakta teşekkül eder.
Yapraklar dökülünce bu maddeler tomurcuklarda toplanır. Soğuk devam ettiği müddetçe bu maddeler parçalanıp azalır. Belirli bir süre aşılıncada gelişmeyi durdurucu bu maddeler tamamen ortadan kalkar ve ağaç gelişmeye başlar.
Bazı kimyasal maddelerle kışı ılık geçen bölgelerde ağaca bu kimyasal maddeler belirli dozlarda püskürtülerek tomurcuklardaki dinlenme ortadan kaldırılır ve ağaç gelişmesine devam eder.
Bazende dinlenmeyi uzatmak suretiyle çiçeklenme geciktirilerek ağacın ilkbahar donlarından korunması yine kimyevi maddelerle sağlanabilir. Fakat bu kimyevi maddelerde kış dinlenmesini ortadan kaldırmak veya çiçeklenmeyi geciktirmek tatbikatı henüz memleketimizde uygulanmamaktadır.
Dinlenme devrelerinin tamamlanması için +7 derecenin nin altında geçirmeleri gereken müddetler, dinlenme müddetleri bazı türler için şöyle tesbit edilmiştir:
Elma 1200-1560 saat (7-9 hafta)
Armut 1200-1500 saat (7-9 hafta)
Kiraz 1100-1300 saat (6-8 hafta)
Vişne 1200 saat (9 hafta)
Şeftali 1000-1200 saat (6-7 hafta)
Erik 800-1100 saat (5-7 hafta)
Ceviz 700-1500 saat (4-9 hafta)
Kayısı 700-1100 saat (4-6 hafta)
Badem 200-300 saat (1-2 hafta)
İncir İhtiyacı yok.
Meyve ağaçlarında kış dinlenmesi tamamlanamadığı hallerde ağaçlarda şu anormallikler görülür.
a) Soğuk isteğinin karşılanamaması halinde bilhassa sert çekirdekli meyve türlerinde çiçek tomurcuklarında dökülme olur, dolayısıyla meyve tutumunda azalma görülür.
b) Soğuk isteğini tamamlayamayan ağaçlarda anormal çiçeklere rastlanır. Erkek organlardan bazılarının taç yaprağına, çanak yapraklarının ise normal yaprak haline dönüşmesi gibi.
c) Ağaçlarda çiçeklenme, normal yıllara nazaran daha uzun bir zamanda olur.
d) Soğuk isteğini tam olarak karşılayamayan ağaçlarda çiçeklenme gecikebilir.
e) Dinlenmesini tamamlayan yaprak tomurcukları dökülmeyip dinlenmeye devam edebilirler. Bu gibi hallerde ağacı besleyecek yaprak sathı az olur ve ağaç zayıf kalır.
Sayın müstahsiller, yukarıdaki bilgilerden nasıl faydalanabileceğini diğer bilgileri okuduktan sonra bu konuyu niçin aktardığımızı düşünenleriniz olabilir.
Bütün ilerlemiş tekniğe rağmen insanoğlu bugün bile meteorolojik şartların esiri durumundadır. Hava şartlarını istediğimiz gibi tanzim edemediğimize göre pratik olarak yukarıda izah olunan dinlenmeyi meyve ağaçlarımıza uygulama imkanımız yoktur.
Fakat yukarıdaki bilgilerin ışığı altında, ağaçlarımızda bazı seneler ortaya çıkan durgunlukların gerilemelerin ve sebebi bilinmeyen bazı anormalliklerin sebeplerinden birini bulmamız mümkün olacaktır.
Zaten iyi bir çiftçinin iklim faktörlerini iyi bilmesi, iyi takip etmesi gerektiğini hepimiz biliriz.
Bundan böyle yapacağımız gözlemlerde yukarıdaki bilgileri de kullanacak olursak izah edemediğimiz bazı durumların izah edilebilir hale geleceğini, netice olarak bu bilgilerin siz üreticilerimizee faydalı olacağını düşünerek bu satırları yazdık.
Facebook'ta Yayınla>