Tarım Kütüphanesi

Koyunlarda çiçek hastalığı
Ahmet EVCÄ°
Veteriner Hekim

Tanımı:

Koyunların derisinde kırmızılık, kabarıklık, kabuklanma ile kendini gösteren, bazen iç organlara da yerleşebilen bulaşıcı bir hastalıktır.

Etkeni:

Etkeni bir virüstür. Biri koyun tipi, diğeri de keçi tipi olmak üzere iki tipi vardır.

OluÅŸumu:

Çiçek hastalığı, 6-8 günlük kuluçka dönemi içerisinde hastalık bölgesinde oluşan belirtilerin içinde virüs çoğalarak hastalık yapma sınırına ulaşır. Bunu takiben kana karışma (viremi) dönemi başlar. Virüs kan yolu ile bütün dokulara ve deriye yayılır. Deride tipik çiçek lezyonları (kızarıklık, kabartı ve kabuklanma) meydana gelir. Hassas hayvanlarda diğer doku ve iç organlara da yerleşir. Sağım döneminde bulunan koyunlarda mastitis (meme yangısı) ile beraber seyreder. Virüsün sebep olduğu bu hastalık, havadaki küçük damlacıklardan ve hastalıklı hayvanlarla temas sonucu yayılmaktadır.

Kuzular viremi (kana karışma) devresinde ölebilirler. İç organlarda lezyonlar görülür. En fazla akciğerde hassasiyet görülmektedir. Kötü bakım, besleme ve temiz olmayan ağıllarda barındırılan kuzularda telefat yüksek olur.

Belirtileri:

Hastalık, kuzularda çok şiddetli ve öldürücü bir seyir izler. Beden ısısı birden yükselir. İleri derecede bitkinlik, durgunluk, iştahsızlık, göz ve burun akıntısı, solunum ve nabız sayısı artışı görülür. Kuzuların çoğu deride tipik çiçek belirtilerinin şekillenmesinden bir, iki gün sonra ölür. Bazı kuzularda çiçek hastalığı, akciğer hastalığı ile birlikte görüldüğünden öksürük ve solunum güçlüğü görülür. Bu dönemde kuzuların önemli bir bölümü ölür.

Koyunlarda da hastalık ani ateş yükselmesi, durgunluk, iştah azalması, solunum ve nabız artışı gibi genel belirtilerle başlar. Hastalığın ikinci günü deride yaklaşık 0,5-1 cm çapında kırmızı kabartılar belirir. Bu kabartılar yassı basık görünüşte içi su dolu kabarcıklar bakterilerle bulaşarak irinleşir ve kahverengimsi bir renk alır. Bir kaç gün içerisinde koyu renkli kabuklar şekillenerek pul pul dökülmeye başlar.

Bu belirtiler derinin her yerinde olmakla birlikte yapağısız bölgelerde (koltuk altı, apış arası, kuyruk altı) daha çok ve belirgin bir şekilde görülür.

Koyunlarda ölüm oranı genellikle düşüktür. Ancak mastitis ile birlikte seyreden vakalarda bu oran artabilir.

Çiçek hastalığına yakalanan gebe koyunlar yavrularını atabilirler. Yavru yaşasa bile hastalık ona da geçer. Hastalık 3-4 hafta sürer. Bu süre kış aylarında bir daha uzayabilir.

TeÅŸhisi:

Çiçek hastalığını deride bulunan tipik belirtilere bakarak teşhis etmek gayet kolaydır.

Korunma:

* Hastalık çıkan bölgelerde hastalığı önlemek üzere sağlam koyunlara aşı yapılmalıdır.

* Hastalığın yerleşik olduğu bölgelerde koyunların her yıl bir defa koç katımından önce aşılanması gerekir.

* Bağışıklık aşıdan 10 gün sonra başlar ve 21’inci günde tamamen şekillenir.

* Hastalık çıkan ağıllarda, hastalar sağlamlardan ayrılmalı ve bakteriyel bulaşmaları önlemek için antibiyotik tatbik edilmelidir.

* Hastalıklı bölgelerde karantina tedbirlerine dikkat edilerek koyun giriş ve çıkışı yapılmamalıdır.