Tarım Kütüphanesi

Kavun SineÄŸi

[(Myiopardalis pardalina Bigot (Carpomya pardalina) (Diptera: Tephritidae)]

Tanımı ve Yaşayışı

Ergin sinekler 7–8 mm uzunluğunda olup, dişiler erkeklerden biraz daha büyüktür. Kanatları saydam görünüşlü olup üzerinde kenarları kahverengi olan sarı renkli üç adet bant vardır. Yumurta 1.5–1.6 mm uzunluğunda ve şeffaf beyaz renkte olup bir tarafı küt, diğer tarafı ise sivridir. Küt tarafının rengi diğer kısma oranla daha açıktır. Larva 3 dönem geçirir. Larvanın baş tarafı sivri, arkası ise küt bir yapıda ve bacaksızdır. Pupa 5.5–6.5 mm boyunda olup, rengi açık ile koyu kahverengi arasında değişir. Şekli fıçıya benzer. Ön kısmı dar ve yassı, arka kısmı biraz daha geniş ve yuvarlaktır. Kışı toprak içinde pupa halinde geçirir. Kavun ve karpuzlarda çiçek dökümünden sonra meyveler fındık iriliğini aldığı dönemde erginler çıkmaya başlar. Güneş ve rüzgârdan korunmak için bitki diplerine, yaprak altlarına, gölge yerlere saklanırlar.

Kavun sineÄŸi ergini.

Kavun sineği larvası.

Kavun sineği pupası.

İlk çiftleşmeden 3–5 gün sonra yumurtalarını meyve kabuklarının altına tek tek bırakmaya başlar, aynı meyveye birden fazla yumurta bırakır. Yumurtadan çıkan larvalar kavunun etli kısmı içinde çekirdek evine doğru bir galeri oluşturarak ilerler. Bu dönemde larvalar çok obur ve hareketlidir. Larvalar, pupa olmadan önce galeriler açarak ve meyve kabuğunu delerek dışarı çıkar. Toprak yüzeyine düşen olgun larvalar toprağın yapısına göre değişik derinliklere (1–14 cm) inerek pupa olurlar. Bazı larvaların da kavunun içinde pupa oldukları da görülebilir. Pupanın gelişme süresi 10–20 gündür. Yılda 2–3 döl verir.

Zararlı Olduğu Bitkiler ve Zarar Şekli

En önemli zarar şekli larvaların neden olduğu zarardır. Larvalar çekirdek evini delik deşik ederler. Bunun sonucunda zarar gören kısım, larva pislikleri ile dolarak koyu kahverengi bir görünüm oluşturur. Kokuşma neticesi ortaya çıkan koku kavun içerisine yayılarak tat ve aromanın bozulmasına neden olur. İlave olarak kabuk üzerindeki çıkış deliklerinden bulaşan saprofit mantarlar da kavuna yerleşerek çürümelere neden olur. Karpuzlardaki zarar kavunlardakinden daha farklıdır. Yumurtadan çıkan larvaların beslendikleri kabuk kısmındaki dokular gelişemediği için meyvenin dış görünüşü eğri büğrü şekilsiz bir hal alır. Etli kısımda zarar gören dokular ise düğüm halinde ve çok serttir. Kavun sineği, ülkemizde kavun yetiştirilen bölgelerde yayılış göstermektedir. Zararlının özellikle acur ve kavunlarda yol açtığı verim kayıpları, ekonomik açıdan önemlidir.

Kavun sineği larvalarının kavun meyvesindeki çıkış delikleri (a) ve meyve içindeki zararı (b ve c).

Kavun sineğinin karpuzda meydana getirdiği çöküntü ve Kavun sineğinin karpuzda meydana getirdiği zarar

Kültürel Mücadele

Kavun sineği erginleri günün sıcak saatlerinde gölge yerlere saklandıklarından, gölge oluşturacak şekildeki sık dikimden kaçınılmalı, tarlada yabancı ot temizliğine özen gösterilmeli, gölge ve çukur yerlerde kalan meyveler güneşe ve hava akımına maruz kalacak şekilde yerleştirilmeli, gölge yapan fazla yapraklar koparılmalıdır. Tarla kontrolleri yapılarak kurtlanmış meyveler toplanmalı, derin çukurlara gömülmeli ve mümkünse üzerine kireç atıldıktan sonra toprakla kapatılmalıdır.

Van ili yöresinde çok eski tarihten beri alışkanlık haline gelen farklı bir kültürel uygulama ile kavun yetiştiriciliği yapılmaktadır. Bu yörede kavunlar portakal iriliğini aldığında meyvelerin üzeri toprakla örtülmekte ve zararlının yumurta bırakma şansı ortadan kalktığı için sadece bir ilaçlama ile sonuç alınabilmekte ve 2. ve 3. ilaçlamalara gerek kalmamaktadır. Ancak burada dikkat edilmesi gereken husus çok fazla toprak ile örtmemek ve uzun süre toprak altında meyveleri bekletmemek gerekmektedir. Aksi takdirde hem meyve gelişimi zayıf olur, hem de toprak kokusu meyveye sineceği için meyvenin tadı ve dolayısıyla kalitesi bozulmuş olur. Diyarbakır ilinde yapılan bazı uygulamalarda toprak örterek hiç ilaçlama yapılmadan kavun sineğine karşı mücadele edilmiş ancak bazı uygulayıcılar yukarıda bahsedildiği gibi uzun süre toprak altında meyveyi beklettikleri için toprak koktuğuna dair bazı olumsuzluklar bildirilmiştir.

Kavun sineği zararı daha çok ince ve yumuşak kabuklu çeşitlerde görülmekte ve genellikle sert kabuklu kavunlarda zarar oranı düşmektedir. Kavun sineği zararının sık görüldüğü bölgelerde sert ve kalın kabuklu çeşitler tercih edilmelidir. Örneğin yapılan bir çalışmada çok sert ve kalın meyve kabuğuna sahip olan Ananas, Hasanbey ve Sarıkışlık çeşitlerinde larva çıkış deliği ve zarar oranı az iken, daha ince kabuklu olan İrikırkağaç ve Kırkağaç 589 kavun çeşitlerinde ise en yüksek zarar oranı tespit edilmiştir (Mete, 2006).

("TEORİDEN PRATİĞE KÜLTÜREL MÜCADELE" kitabından)

(ISBN: 978-605-9175-21-0)

Kavun sineği ergini ve Kavun sineği pupaları.