Tarım Kütüphanesi

KARPUZ YETİŞTİRİCİLİĞİ

1. GİRİŞ

Karpuz tek yıllık bir bitkidir. Gövdesi hafif tüylü olup kolları toprak yüzeyinde 3-4 m kadar uzayabilir. Kökleri susuz olarak yetiştirilen yerlerde oldukça derine inmesine rağmen sulanan şartlarda saçak kökler daha çok 40-50 cm derinlikte yoğunlaşır. Meyveleri ise tatlı ve suludur.

Karpuz tarımı, dünyada ve ülkemizde oldukça geniş bir alanda yapılmaktadır. Türkiye dünya karpuz üretiminin %20’sini gerçekleştirmektedir.

2. ÇEŞİTLER

Bölgemizde “Sugar Baby ve Crımson Sweet” çeşitleri kullanılabilir. GAP-BKİB 1987-1992 yılları arasında Şanlıurfa- Koruklu Tarımsal Araştırma İstasyonunda yaptırmış olduğu denemeler sonucunda da Urfa Yerli, Halep Karası, HZ.No.2 gibi çeşitler tavsiye edilmektedir.

3. İKLİM VE TOPRAK İSTEĞİ

3.1. İklim İsteği

Karpuz, sıcak ve ılık iklim bitkisidir. Soğuklardan çok etkilendiği için yetişme devresinde don tehlikesi olmamalıdır. Tohum ekiminde toprak sıcaklığı 12  C’nin üzerinde olmalıdır. Rutubetin yüksek olduğu yerlerde hastalıklardan etkilenir.

3.2. Toprak İsteği

Karpuz yetiştirmek için derin, geçirgen su tutma kapasitesi yüksek kumlu-tın veya tınlı kumlu topraklar uygundur. Ağır killi topraklar ve hafif topraklarda çok iyi bir gübreleme ile karpuz yetiştirilebilir. Drenajı yetersiz ve tabansuyu seviyesi 1 m’nin altında olan yerler ise uygun değildir.

4. YETİŞTİRME TEKNİĞİ

4.1. Ekim Nöbeti

Fusarium solgunluğu, mildiyö ve özellikle antraknoz hastalığının görüldüğü tarım alanlarında en az üç yıl ekim nöbeti uygulanmalıdır.

Bölgemizde karpuz + pamuk + buğday + 2. ürün veya karpuz + pamuk + mercimek + 2. ürün münavebesi uygulanabilir.

4.2. Toprak Hazırlığı

Karpuz yetiştiriciliğinde toprak hazırlığına sonbaharda ilk yağışlardan sonra başlanmalıdır. İlk yağışlardan sonra toprak tavda iken derin sürüm yapılmalıdır. Eğer yağışlar gecikirse yağışları beklemeden derin sürüm yapılabilir. Derin sürümün arkasından kesekleri parçalamak için kültüvatör gobledisk veya diskharrow ile ikileme yapılmalıdır. İkinci toprak işleme dönemi ise Şubat-Mart ayları olup uygun toprak tavında kültüvatör ile toprak işlenerek arazi ekim ve dikime hazır hale getirilir. Ekimden önce tarlada otlanma görülürse tekrar kültüvatör ile toprak işlemesi yapılabilir.

4.3. Ekim veya Dikim

4.3.1. Ekim

Karpuz yetiştirilecek arazide ekimden önce sıra arası 2 m olacak şekilde karık pulluğu ile karıklar çekilmelidir. Bu karıkların kenarına tek taraflı olarak ve sıra üzeri 75 cm olacak ocaklara ekim yapılır. Her ocağa 2-3 adet tohum bırakılmalıdır. Tohumların üzeri 5-6 cm toprakla örtülerek hafifçe bastırılmalıdır. Bölgemizde araziye ekim 20 Nisan-5 Mayıs tarihlerinde yapılmalıdır. Çıkıştan sonra ocakta fidelerden uygun olan iki adedi bırakılır. Daha sonra bir adet bitki bırakılır.

4.3.2. Fide Yetiştirerek Dikim

Karpuz tarımında erkencilik açısından fide ile yetiştiricilik yapılabilir. Bunun için 10x13 cm ebadındaki altı delinmiş plastik torbalar (tüp) kullanılır. Bu torbalar iyi karıştırılmış harç ile doldurulur. Harç yapmak için hacim olarak 1 ölçü bahçe toprağı, 1 ölçü iyi yanmış ahır gübresi ve 1 ölçü kum iyice karıştırılır.

Harç doldurulmuş olan torbalara karpuz tohumları 4-5 cm derinlikte konur. Her torbaya tohumun kalitesine göre 1-2 adet tohum bırakılır. Bu torbalar süzgeçli kovalarla sulanarak seralar veya yüksek tünellere konur. Bu işler bölgemizde 5-15 Mart tarihlerinde yapılmalıdır. Torbalarda yetişen fidelerin zaman zaman otları alınır ve sulaması yapılır. Normal şartlarda fideler 30-45 gün içinde dikime hazır hale gelir.

Dikime hazır hale gelen fideler sıra arası 2 m ve sıra üzeri 75 cm olacak şekilde daha önceden kültüvatör ile sürülmüş ve karık pulluğu ile karıkları açılmış olan tarlaya dikilmelidir. Plastik torbalardan fideler çıkarılırken fide toprağının dağılmamasına özen gösterilmelidir. Dikimden sonra mutlaka can suyu verilmelidir.

4.4. Gübreleme

İyi bir karpuz yetiştiriciliği için gübrelemeye ihtiyaç vardır. Sonbaharda derin sürümden sonra 3-4 ton/da ahır gübresi atılarak kültüvatörle karıştırılmalıdır.

Kimyasal gübre olarak 15-18 kg/da N ve 10 kg/da P2O5 verilmelidir. Fosforlu gübrenin tamamı ve azotlu gübrenin 1/3’ü ekim veya dikimden önce atılarak kültüvatörle karıştırılmalıdır. Azotlu gübrenin 1/3’ü çiçeklenme devresinde 1/3’ü ise meyveler 5-65 cm çapında olduğunda verilmelidir.

4.5. Sulama

Verimin yüksek ve kaliteli olması için bitki, kök bölgesinde yeterli nemin bulundurulması gerekir bu nedenle karpuz yetiştiriciliğinde sulama yapmak gerekmektedir. Karpuz fideleri tarlaya şaşırtıldıktan sonra iyi bir can suyu verildiğinde bitkiler uzun süre sulamaya ihtiyaç duymadan gelişme gösterirler. Fideler küçükken fazla sulama yapılırsa gelişmeye olumsuz etki yapar. Meyve oluşum dönemine kadar mümkün olduğu kadar az sulama yapmak gerekir. Meyve büyüklüğü 5-6 cm olduktan sonra normal sulamalar yapılmalıdır. Bu devreden itibaren 15 günde bir sulama yapılmalıdır. Sulamalarda 0-90 cm toprak derinliği tarla kapasitesine getirilmelidir. Sulamalara bitkiler verimden düşmeye başladığında son verilmelidir.

4.6. Bakım

Karpuz yetiştiriciliğinde tüplerde çıkıştan itibaren bakım yapılmalıdır. Tüplerde fidelerin yanında çıkacak olan yabancı otlar zaman zaman alınmalıdır.

Fideler tarlaya şaşırtıldıktan sonra yapılacak olan birinci ve ikinci sulamadan sonra çapalama yapılmalı ve yabancı otlar temizlenmelidir. Bitkilerin kolları geliştikten sonra çapa işleri yapılmamalıdır.

5. HASTALIKLARI, ZARARLILARI VE MÜCADELESİ

5.1. Hastalıkları ve Mücadelesi

Fusarium Solgunluğu

Hastalık etmeni çeşitli mantarlardır. Çimlenme devresinden itibaren tüm gelişme dönemine etki eder. Hastalığa yakalanan fideler genellikle kurur. Bitki gelişme devresinde hastalığa yakalanırsa kol uçları ve yapraklarda önce solgunluk arkasından kuruma meydana gelir. Bitkinin iletim demetlerinde lekeler ve kök boğazında yakınlık görülür. Bu hastalığa etmen olan mantar ile mücadele kültürel yollar ve ilaçlı mücadele ile yapılır. Kültürel tedbirlerin en önemlileri sulama esnasında kök boğazında suyun birikmemesi, çiftlik gübresi verilmesi, gerektiğinden fazla kimyasal gübre verilmemeli, hastalıklı bitkiler imha edilmeli ve kaliteli tohum kullanılmalıdır.

Kimyasal mücadelede etkili maddesi de Thrim 80 Wp’den 200 gr/100lt.su veya Maneb 80 Wp’den 100 gr/100lt. su kullanılabilir. Kimyasal mücadele bitkilerin kol attığı ve meyvelerin 5-6 cm çapında olduğu devrelerde iki veya üç defa yapılmalıdır.

Antraknoz Hastalığı

Hastalık etmeni mantar (fungus) topraktan veya tohumdan geçer. Hastalık belirtisi yüksek sıcaklık ve nem olduğu zamanlarda ortaya çıkar. Yaprakta yuvarlağa yakın koyu renkli lekeler halinde belirir ve bu lekeler büyüyerek yaprağın buruşarak kurumasına ve bitkinin ölmesine neden olur. Yaprak sapları üzerinde koyu renkli uzun lekeler oluşur.

Antraknoz hastalığı ile kültürel mücadele hastalıksız tohum kullanılarak, münavebe uygulanarak ve hastalıklı bitkileri imha ederek yapılır. Kimyasal mücadele ise tohum ilaçlaması ve bitki ilaçlaması olarak yapılır. Tohum ilaçlamasında etkili maddesi Thiram 80 Wp 300gr/100kg tohum, olan ilaç kullanılabilir. Tohum ilaçlaması ekimden önce ilaçlı su ile 1 saat ıslatılarak yapılır. Bitkilerin yeşil aksamının ilaçlaması ise hastalık belirtisinin görülmesiyle yapılmaya başlanır. Yeşil aksamın ilaçlanmasında etkili maddesi Maneb 80 Wp’den 200 gr/100lt. su veya Zineb 65 Wp’de 400 gr/100lt. kullanılabilir.

5.2. Zararlıları ve Mücadelesi

Bozkurt

Zararlının erginleri Nisan sonlarında görülür. Larvaları taze yaprak ve sürgünleri yiyerek zarar yapar. Zararlının daha sonraki gelişme dönemlerinde bitkiyi toprağa yakın yerlerinden keserek zarar yapar.

Erginler yumurtalarını toprağa, bitki sapına veya bitki yapraklarına bırakırlar.

Bozkurt zararlısı ile kimyasal mücadele tohum ilaçlaması, toprak yüzeyi ilaçlaması ve ilaçlı kepekle yapılır. Tohum ilaçlamasında etkili maddesi Thrıchlorfon 80’den 12 gr/1kg tohum olan ilaçlar nemlendirilmiş tohum ile ilaç karıştırılarak ekim yapılır. Zehirli kepekle mücadele için etkili maddesi Endosulfan 32.9 olan ilaçlardan 350 ml 10 kg kepekle karıştırılır ve 500 gr şeker ihtiva eden şekerli su ile macun hazırlanır. Hazırlanan bu macun akşam üzere 5-8 kg/da olacak şekilde bitki diplerine atılır.

Kırmızı örümcek

Kırmızı örümcekler bitki, özsuyunu emerek beslenirler. Emgi sonunda yapraklar sararır, kıvrılır ve kururlar. Yaprakların alt yüzeyinde ördükleri ağ içerisinde ergin, nimf ve yumurtalar birlikte bulunur.

Kırmızı örümcekle kimyasal mücadelede etkili maddesi Dichlorvos 50 olan ilaçlardan 200ml/100lt. su ve Propargit 30 olan ilaçlardan 100gr/100lt. su kullanılabilir.

Yaprak Bitleri

Bitki özsuyunu emerek bitkilere de zarar yaparlar. Salgıladıkları zehirli maddeler nedeniyle yapraklarda deformasyonlar meydana gelir. Salgıladıkları maddeler yaprak yüzeyini örterek solunum ve özümlemeye engel olurlar.

Yaprak bitleriyle kimyasal mücadelede etkili maddesi Malathion 20’den 400ml/da ve Diazinon 20’den 200 ml/da olan ilaçlar kullanılabilir.

Karpuz Telli Böceği

Ergin üstten yarım küre şeklinde görülen kanatlarının üzerinde altışar adet açık siyah renkte lekeler bulunan ve uğur böceğine benzeyen bir böcektir. Kırmızımsı renkte olup larvaları kavuniçi renginde oval ve geniştir. Larvaların üzeri dikenimsi kıllarla örtülüdür. Erginler kışı yaşadığı bitki artıkları arasında geçirerek Mayıs, Haziran’da yumurtalarını bitki yaprakları altına kümeler halinde bırakır. Erginler çiçek meyve, meyve gözlerinde ve genç sürgünlerde, larvalar ise yapraklarda zarar yapar.

Mücadelesinde Malathion wp 400 gr/da, Bazinon 20 Em 200 ml/da veya korfen 50 Em 100 ml/da olarak kullanılabilir.

6. HASAT, HARMAN VE DEPOLANMASI

Karpuz hasadı meyve sapına bağlı bulunan kulakçıklar kuruduğunda, meyve sapı inceldiğinde ve meyve kabuğu olgunluk parlaklığına ulaştığında elle yapılmalıdır. Karpuzlar hasat, depolama ve taşıma sırasında zedelenmemelidir.

Depolama üst üste fazla konmamalı ve depolarda fazla bekletilmeden satışa sunulmalıdır.

Verim ve Maliyet

Bölgemizde uygun yetiştirme tekniği uygulandığında sulu şartlarda karpuzda 6.000 kg/da verim alınabilmektedir.

Karpuz maliyeti ile ilgili Bölgemizde herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Ancak Köy Hizmetleri Tokat Araştırma Enstitüsü tarafından Amasya yöresinde yapılan çalışmada sulu şartlarda karpuz verimi 2.390 kg/da iken makine işgücü ihtiyacı 2.19 sa/da, insan işgücü ihtiyacı ise 33.84 kg/da bulunmuştur.