Tarım Kütüphanesi

HUBUBATTA GÜBRELEME

Hububat tarımında dikkat edilmesi gereken en önemli hususlardan biri de gübrelemedir.

Bitkilerin büyüyüp gelişmeleri için gerekli olan bitki besin maddelerine (Azot, Fosfor, Potasyum ve iz elementler) gübre denir. Eğer yetiştirdiğimiz bitkilerin verimli olmalarını istiyorsak kesinlikle usulüne uygun bir şekilde gübrelemesini yapmalıyız. Aksi takdirde ektiğimiz ürünlerden yeterince verim almamız mümkün değildir.

Bir bitkinin toprakta büyüyüp gelişebilmesi için o bitkiye gerekli olan besin maddelerinin toprakta bulunması gerekir. Biz her yıl topraklarımızı ekip biçiyoruz. Ektiğimiz bitkiler topraktan belirli miktarda bitki besin maddelerini kaldırıyor, buna diğer kayıplar da eklenince her yıl topraklarımızda bulunan besin maddeleri giderek azalıyor. Topraklarımızı herhangi bir ilave yapmadan ekip biçtiğimizde verimi yıldan yıla azalır. Giderek topraklarımızın veriminin azalmasını istemiyorsak ektiğimiz bitkilerin tükettiği bitki besin maddesini her yıl topraklarımıza vermek zorundayız.

Ülkemizde kültür bitkilerine verilen azotlu gübreler içerisinde tahılların payı % 50’nin üzerindedir. Kullanılan azotlu gübrelerin tamamının ülkemizde üretilmeyip bir kısmının ithal ediliyor olması ve azotlu gübrelerin çevre sağlığına olan olumsuz etkileri de göz önüne alındığında, kullanım hatalarından kaynaklanan bir takım yanlışlıkların ortadan kaldırılması ya da en aza indirgenmesi büyük önem arz etmektedir.

Hububatların en çok kullandıkları ve hububat tarlalarında en fazla eksikliği görülen bitki besin maddelerinin başında Fosfor ve Azot gelir.

Fosforlu gübreden bitkilerin tam olarak yararlanabilmesi için kök bölgesine verilmesi gerekir. Toprak yüzeyinde kalan fosforlu gübreden bitki yararlanamaz. Hatta toprak yüzeyine serpilen fosforlu gübreler sürülerek toprağa karıştırılsa dahi %30' u zayi olur. Bu nedenle ekim yaparken fosforlu gübrelerin tohum derinliğine ve banda verilmesi en iyisidir.

Azotlu gübreler toprak yüzeyine serpilerek verilebilir. Bu nedenle gübreleme yaparken kullanılacak olan azotlu gübre önceden toprak yüzeyine serpilmeli, fosforlu gübre ise tohumla birlikte mibzerle verilmelidir.

Hububat üretiminde azotlu gübreler genellikle ekimle ve baharda uygulanmaktadır. Ekim sonrası kışa yeterince gelişmiş olarak girmesi istenilen (3–4 yaprak dönemi) bitkilerin, organik madde yönünden oldukça fakir olan topraklarımızda mutlaka azotlu gübrelemeye ihtiyaç vardır. Kuru tarım yapılan alanlarda azotlu gübrenin tamamının ekimle verilmesi, yaşanacak bir kurak dönemde bitkilerin daha fazla olumsuz etkilenmesine ve azota en fazla ihtiyaç duyulan bahar döneminde yıkanarak ya da uçarak kaybolan azottan bitkilerin yeterince faydalanamamalarına neden olacağından, riskli bir uygulamadır. Bu nedenle azotun bir kısmının ekimle verilmesi, kalan kısmının ise baharda tamamlanması gerekmektedir.

İlkbaharda gübre verme zamanı, azotlu gübrelerin gübrenin çeşidine göre bitkiye faydalı hale gelmeleri farklı zaman alacağından, Amonyum sülfat verilecekse bu gübrenin Üre ve Amonyum Nitrata göre daha geç çözüleceğinden bu gübre kardeşlenme başlangıcında verilmelidir. Üre olarak üst gübre verilecekse bu gübrenin de Amonyum Nitrata göre biraz geç çözüleceğinden kardeşlenmeden hemen sonra, Amonyum Nitrat verilecek ise kardeşlenme ile sapa kalkma dönemi arasında verilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde verilen gübreden bitkiler yeterince faydalanamazlar. Vermiş olduğumuz gübrenin bir kısmı boşa gitmiş olabilir.

Azotlu gübreleme konusunda üreticilerimizin dikkat etmesi gereken bir önemli konu da azotlu gübrelerin kaliteye olan etkilerinin göz önüne alınmasıdır. Bahar yağışlarının yeterli olduğu yıllarda ve sulama yapılan alanlarda özellikle kırmızı ya da beyaz sert buğday çeşitlerinde bitkilerin dane dolumu döneminde azot noksanlığı yaşamaması, dane dönmesini önleyen en önemli faktörlerden biridir.

Azotlu gübre uygulaması konusunda çiftçilerimizin üzerinde durması gereken en önemli konulardan birisi ise farklı gübrelerde mevcut azot miktarının farklı olmasıdır. Önemli olan farklı gübreler kullanılsa bile dekara verilecek N miktarının aynı olmasıdır. %26 veya %33 N içeren Amonyum Nitrat gübreleri ile %46 N ihtiva eden Üre gübrelerinden dekara uygulanacak gübre miktarı farklı olacaktır. Azotlu gübrelerin gereğinden fazla ve sık kullanılması dane-sap dengesinin bozulmasına neden olmaktadır.

En ideal gübreleme ancak toprak analizinden sonra yapılacağından mutlaka topraklarımızı analiz ettirmeliyiz.

Çiftçilerimiz gübre-mazot desteğini almak amacıyla değil, atacağı gübre miktarını belirlemek amacıyla toprak tahlili yaptırmalıdır. Ancak toprak tahlili yaptıramayan çiftçilerimize de atabileceği gübre miktarlarını şu şekilde verebiliriz.

KIRAÇ ARAZİLERDE;

Ekimle Birlikte;

Makarnalık buğdaylarda; 17 kg./da. DAP veya 15 kg./da. TSP ile birlikte 15 kg/da. %21’lik Amonyum Sülfat

Ekmeklik buğdaylarda; 15 kg/da. DAP veya 13 kg/da. TSP ile birlikte 15 kg/da. %21’lik Amonyum Sülfat

Arpalarda; 13 kg/da. DAP veya 10 kg/da. TSP ile birlikte 13 kg/da. %21’lik Amonyum Sülfat kullanılmalıdır.

Taban gübresi olarak TSP ile birlikte %21’lik Amonyum Sülfat’ın kullanılması verimi daha iyi etkilemektedir.

Kuru Şartlarda Üst Gübreleme: İyi ürün elde etmek istiyorsak gübre verme zamanına çok dikkat etmeliyiz. Gübrelerin çok erken veya geç verilmesi halinde bitkiye faydası büyük ölçüde azalır. Bunun için baharda kardeşlenme başlangıcından önce gübreler şu miktarlarda uygulanır.

Makarnalık buğdaylara; 18 kg/da. %21’lik Amonyum Sülfat

Ekmeklik buğdaylara; 15 kg/da. Amonyum Sülfat

Ekmeklik buğdaylara; 7–8 kg/da. %33’lük Amonyum Nitrat veya 5–6 kg/da Üre,

Arpalara; 12 kg/da. %21’lik Amonyum Sülfat gübrelerinin verilmesi gerekir.

SULU ARAZİLERDE:

Ekimle Birlikte;

Makarnalık buğdaylara; 19 kg/da. DAP’la birlikte 12 kg/da Amonyum Sülfat veya 18 kg/da.

TSP ile birlikte 16–28 kg/da. %21’lik Amonyum Sülfat

Ekmeklik buğdaylara; 15 kg/da. DAP’la birlikte 10 kg/da Amonyum Sülfat veya 15 kg/da. TSP ile birlikte 24 kg/da. %21’lik Amonyum Sülfat

Arpalara; 15 kg/da. DAP’la birlikte 10 kg/da Amonyum Sülfat veya 14–15 kg/da TSP ile birlikte 24 kg/da. %21’lik Amonyum Sülfat TSP ile %21’lik Amonyum Sülfat gübreleri birlikte kullanılmalıdır. Her iki gübre tek başına kullanılmaz.

BAHARDA ÜST GÜBRELEME;

Kardeşlenmebaşlangıcında;

Makarnalık buğdaylara; 14 kg/da. %21’lik Amonyum Sülfat Ekmeklik buğdaylara; 12 kg/da. %21’lik Amonyum sülfat Arpalara; 12 kg/da. Amonyum Sülfat

Kardeşlenme başlangıcında verilen ilk üst gübresinden 1–1,5 ay sonra;

Makarnalık buğdaylara; 9 kg/da %33’lük Amonyum Nitrat veya 6–7 kg/da Üre,

Ekmeklik buğdaylara; 7–8 kg/da %33’lük Amonyum Nitrat veya 5–6 kg/da Üre

Arpalara; 7–8 kg/da. %33’lük Amonyum Nitrat veya 5–6 kg/da Üre gübreleri verilir