Tarım Kütüphanesi

GÜBRE VE GÜBRELEME

Tarımsal üretimin artırılması için, toprak işlenmeli, ekilmeli, sulanmalı, hastalık ve zararlılarla mücadele edilmelidir. Bütün bu işlemlerin yanısıra bitkiyi besleyici, üretimi artırıcı çarelere de başvurmak gerekir.

Bitkiler de insanlar ve hayvanlar gibi gelişmeleri için beslenmek zorundadırlar. Bitkiler besinlerinin büyük bir kısmını topraktan kökleriyle alırlar. Toprakta, yetiştirilen bitkilerin ihtiyacını karşılayacak miktarda besin maddesi yoksa, toprağa bitki besin maddeleri verilmesi gerekir. Toprağa besin maddeleri verilmezse, bir süre sonra besin maddelerinin eksilmesi nedeniyle üretim azalır. Yeterli ve kaliteli ürün alabilmek için bitkinin beslenmesi gerekir.

Bu bölümde gübre nedir, gübreleme nedir, gübre çeşitleri ve gübrelerin yapısında neler bulunduğunu ve gübrenin bitkiye ve toprağa sağladığı faydalar anlatılacaktır.

Unutulmamalıdır ki;

UYGUN GÜBRELEME SAĞLIKLI BİTKİ, BOL ÜRÜN BOL PARA DEMEKTİR.

Bitkisel üretimde, amaçlanan verimin ve kalitenin sağlanabilmesi için organik ve inorganik kaynaklardan yararlanılır.

Resim 1.1. Bol mahsül için uygun gübreleme esastır.

1.1. GÜBRE NEDİR?

Bitkilerin gelişmesini artırmak ve ürün miktarlarını çoğaltmak ve niteliklerini iyileştirmek amacı ile toprağa ve bitkiye uygulanan, içerisinde bir veya birkaç bitki besin maddesini birarada bulunduran bileşiklere gübre denir.

Gübre içinde bulunan besin elementleri nelerdir?

A. Makro (ana) besin elementleri; Azot, fosfor, potasyum, kalsiyum, magnezyum, kükürt gibi toprakta ve bitki bünyesinde bol miktarda bulunan besin maddeleridir

B. Mikro (iz) besin elementleri; Demir, bakır, çinko, mangan, bor, molibden v.b olarak sınıflandırılan, toprakta ve bitki bünyesinde çok az bulunmalarına rağmen bitki gelişmesinde makro besin maddeleri kadar etkili olan besin maddeleridir.

1.2. GÜBRELEME NEDİR?

Bitkisel üretimde amaçlanan verim ve kaliteye ulaşmak için içerisinde bir veya birden fazla bitki besin maddesi bulunan organik veya inorganik bileşiklerin toprağa veya doğrudan doğruya bitkiye verilmesidir. Gübrelemenin başlıca iki amacı vardır. Bunlar;

1- Toprakları bitki besin maddelerince zenginleştirmek,

2- Toprakların fiziksel ve biyolojik özelliklerini düzeltmek suretiyle yetiştirilecek bitkiye daha iyi bir gelişme ortamı sağlamaktır.

Doğru gübreleme için çevre ve toprak şartları iyi bilinmelidir. Gübrelemenin önemi yıllar geçtikçe daha iyi anlaşıldığından tüketimi günden güne artmaktadır. Ülkemiz tarım topraklarının eksik olan besin elementlerince zenginleştirilmesi için gübreleme gereklidir. Her yıl yüksek verimli bitki çeşitleri gelişmekte ve ayrıca her yıl bitki yetiştirildiğinden topraktaki besin maddeleri tükenmektedir.

Etkili bir gübre kullanımı ve gübrelemeden beklenen yararı sağlamak için toprakların bitki besin elementleri miktarı doğru olarak saptanmalıdır. önerilen gübrelerin doğru zamanda, doğru şekilde ve miktarda verilmesi sağlanmalıdır. Bu şekilde hem ürün artışı, hem bol kazanç ve çevre sağlığı bozulmamış olacaktır.

1.3. GÜBRELEMENİN YARARLARI NELERDİR?

Gübreleme ile

• Toprakların verim gücünü yükselterek, birim alandan daha yüksek verim alınır,

• Ürünlerin kalitesi arttırılır

• Toprakta verimliliğin sürekliliğini sağlanır ve kazanç sürekli hale getirilir,

• Toprağın kimyasal yapısı, besin içeriği arttırılarak düzeltilir,

• Toprakta mikroorganizma faaliyeti arttırılarak, toprağın verimliliği arttırılır,

• Bitkilere daha iyi bir gelişme ortamı oluşturulur,

• Topraktan çeşitli şekillerde uzaklaşan besinleri toprağa tekrar kazandırılır.

• Bu yararlara ulaşmak için usulüne uygun yapılan gübreleme ile kullanılan;

GÜBRE KÂR GETİRİR Mİ?

Evet!!!

Her canlının olduğu gibi bitkilerin de beslenmeye ihtiyaçları vardır. Toprakta mevcut olan besin elementleri her zaman bitkinin ihtiyacını karşılayacak düzeyde olmaz. örneğin sürekli tarım yapılan topraklarda besin maddeleri bitki tarafından sömürülerek, yağışlarla yıkanarak veya gaz şeklinde buharlaşarak kaybolmaktadır. Alınan ürünü artırmak için toprakta miktarı azalan besin maddelerinin toprağa yeniden verilmesi şarttır. Eğer verilmezse birim alandan alınan verim ve dolayısıyla elde edilen kazanç da azalacaktır.

HER BİTKİYE AYNI MİKTAR GÜBRE KULLANILMALI MI?

Hayır!!!

Her bitkinin beslenme ihtiyacı aynı değildir. Bu nedenle ne kadar miktar gübre uygulanması gerektiğini saptamak için 3 soruya cevap verilmelidir.

- Hangi bölgede yetiştirme yapılacak?

- Hangi bitki üretilecek ?

- Toprakta ne kadar besin maddesi var?

Dengeli ve yeterli gübreleme de az masrafla en fazla verimi elde etmek esastır. Bu nedenle öncelikle topraktaki besin elementlerinin miktarı belirlenmelidir. Belirlenen miktara göre hangi bölgede hangi bitki yetiştirilecekse bilinmeli, buna göre gübre miktarı belirlenmelidir. Temel hedef toprak analizlerine dayalı bir gübreleme programının yapılmasıdır. Demek ki!

öNCE TOPRAK ANALİZİ ! SONRA GÜBRELEME !

Yapılmasına dikkat edilmelidir.

1.4. UYGULANAN GÜBRENİN GELECEK YILA ETKİSİ KALIR MI?

Gübrelerin organik ve inorganik formda uygulanmalarına bağlı olarak gelecek yıla etkileri değişmektedir. Organik gübrelerle uygulanan azotun etkisi gelecek yıla kalırken, kimyasal gübreler olarak uygulandığında kalmamaktadır. Fosfor, demir ve çinko gibi elementleri içeren gübreler yüksek pH ve kireç koşullarında toprakta bitkilerin alamayacağı şekle dönüşür. Bitki bu şekildeki elementlerden yararlanamaz.

Resim 1-2. Gübre uygulanmış bir tarlanın genel durumu

1.5. GÜBRENİN OLUMSUZ ETKİLERİ VAR MI?

Gübrelemede esas, yeterli, dengeli ve zamanında bitkiye besinlerin sağlanması olmalıdır. Toprak analizlerine dayandığında ve gerektiği miktarda uygulandığında gübrelerin olumsuz etkileri yoktur. Ancak gereğinden fazla verilecek gübre olumsuz etkide bulunmaktadır.

Unutulmamalıdır ki;

FAZLA GÜBRE FAZLA ÜRÜN DEMEK DEĞİLDİR!

Yeterli gübreleme ile en yüksek ürünü almak amaç olmalıdır. Ayrıca fazla uygulanan bir gübrenin, ortamda diğer besinlerin alımını engelleyeceği unutulmamalıdır. örneğin bitkinin ihtiyacından fazla miktarda verilen fosforlu gübre verimi daha çok artırmayacaktır. Üstelik fazla verilen fosfor; demir ve çinko gibi diğer elementlerin alımına engel olacak ve verimde düşüşler görülecektir. Çünkü bitkinin bu besinlere de ihtiyacı vardır ve alınmazsa bitki gelişimi gerilemekte verim düşmektedir.

Ayrıca aşırı azotlu gübreleme yapıldığında, bitkilerin direnci azalmaktadır. Aşırı azotlu gübre verilen bitkilerde kurağa, sıcağa ve hastalıklara dayanıklılık azalmaktadır. Bunun yanında fazla azot yeraltı sularına ve göllere karışmakta ve nitrat kirliliğine neden olmaktadır.

GÜBRELEME İLE HASTALIK VE ZARARLILARA DAYANIKLILIK ARTIRILIR MI?

Evet!!!

Gübreleme ile daha iyi gelişme sağlayan sağlıklı bitkiler elde edilmektedir. Sağlıklı gelişen bitkilerin ise hastalık ve zararlıların saldırısına dayanıklılığı yüksektir. O halde bitkilerin ihtiyacı olan besinleri vererek iyi gelişmesi sağlanırsa mücadele ve ilaç masrafları da azalacaktır.

1.6. TOPRAK ANALİZİ NEDİR?

Toprak analizi ile toprak içerisindeki bitkiye yarayışlı bitki besin maddeleri, potasyum, fosfor, çinko, demir, mangan ve kireç miktarları belirlenir. Burada amaç öncelikle toprakta mevcut besin miktarlarını saptamak ve mevcuda göre verilmesi gereken gübre önerisinde bulunmaktır. Her toprakta her yıl aynı miktar gübre kullanımı yanlıştır. Tarladan alınacak toprak örneklerinde mevcut yarayışlı besin maddeleri miktarları saptanır. Sonra gerekli olan besin maddesi miktarları üzerinden gübre tavsiyesi yapılır, bir rapor halinde düzenlenerek çiftçiye ulaştırılır. Böylece bitkide hem toksik etki yapacak kadar fazla kullanım önlenir hemde eksiklik olacak düzeyde az gübre kullanılması engellenmiş olur. O halde;

HERŞEYDEN öNCE TOPRAK ANALİZ EDİLMELİ!

Gübre kullanımında en ekonomik yol toprak analizidir. Bunun için yapılması gereken tek şey, toprak örneklerini kurallara uygun almak ve laboratuvarlara ulaştırmakdır.