Tarım Kütüphanesi

EKİN KOŞNİLİ - Porphyrophora tritici (Bodenh.)

(Hemiptera: Margarodidae)

1. TANIMI VE YAŞAYIŞI

Ekin koşnili [Porphyrophora triticî (Bodenh.)]'nin ergin dişisi, yumuşak vücutlu, ön kısımda daralan, arkaya doğru genişleyen yumurta biçiminde, bordo renginde, ortalama 5 mm boyunda, 3.5 mm enindedir. Kazıcı biçimde 3 çift bacağı vardır. ön bacaklar diğerlerine oranla daha kalındır,

Erkek, koyu kırmızı renkte, ortalama 2.5 mm boyunda, 0.7 mm enindedir. Antenleri vücut uzunluğunun yarısı kadar olup 8 segmentlidir. Altıncı ve yedinci abdomen segmentlerinden uzun püskül gibi kıl demeti çıkar. Birinci çift kanatlarda kırmızı bantlar bulunup, ikinci çift kanatlar körelmiştir.

Yumurta oval, bordo renginde, pamuk liflerine benzeyen uzantılardan oluşmuş bir yüksük içinde olup, ortalama 0.5 mm uzunluğunda, 0.25 mm enindedir. Yumur­talar genellikle toprağın 7-8 mm derinliğine ortalama 160 adedi bir arada bırakılır.

Larva yumurtamsı biçimde ve bordo rengindedir. Yeni çıkan larva açık vişne renginde, vücudu ortalama 0.7 mm boyunda ve 0.25 mm enindedir. Antenleri 6 segmentlidir. ön bacakları kısa ve kazmaya elverişlidir. Abdomen sonunda ikisi uzun ikisi kısa 4 kıl bulunur. Kendilerini kökboğazına tutturan larvaların zamanla anten ve bacaklarını yitirmesi sonucu kist oluşur. Kist, düzgün olmayan yuvarlak bir şekilde ve çapı ortalama 3 mm'dir.

Hububatın sert olum döneminde toprağa bırakılan yumurtalar ekim ayında açılır. Yumurtadan çıkan larvalar kışı uyuşuk durumda geçirirler. İlkbaharda toprak üstüne çıkan larvalar, yaprağın sapla birleştiği yaprak kınına girerler. Buradan kökboğazına geçerek tutunurlar. Bir süre beslendikten sonra, birbirini takip eden gömlek değiştirmeleri sonucu, anten, bacak ve gözlerini yitirerek kist durumuna girerler. Kistler, bitkiye ince uzun hortumlarıyla tutunurlar. Olgun hale gelen kist­lerden, hasat dönemindeki günlerde erginler çıkar. Dişi yumurta bıraktıktan sonra ölür. Eşeysiz olarak çoğalır ve yılda bir döl verir.

2. ZARAR ŞEKLİ, EKONOMİK öNEMİ VE YAYILIŞI

Larvalar, bitki özsuyunu emerek zararlı olurlar. Ekin koşnilinden zarar görmüş bitkiler cılız ve bodur kalır, aynı zamanda başak oluşumu az, tane ağırlıkları düşüktür. Erken bulaşmalarda, ince yaprak oluşumu sonucu zarar çalılaşma şeklinde görülür. Zararlının yoğun bulunduğu yerlerde, başaklanma olmadan bitki kurur ve ölür. Kuvvetli toprak ve yüksek nemde bitki normal gelişirse de, tane verimi çok az veya hiç olmamaktadır. Tarlalarda zarara uğramış yerler, kolaylıkla görülebilir. Bazı tarlalarda ocaklar halinde veya bölümler biçiminde zarar görülmektedir. Bu ocaklarda zarar %100'e ulaşabilir.

Güneydoğu ve Orta Anadolu bölgeleri Ekin koşnili yayılış alanı içerisindedir. Ancak ekonomik önemde bir zararına rastlanmamaktadır.

3. KONUKÇULARI

Buğday, arpa, çavdar, yulaf ile diğer Buğdaygillerden ayrık, yabani yulaf, püsküllü çayır ve hasır otu konukçuları arasındadır. Tercih ettiği bitki buğdaydır.

4. DOĞAL DÜŞMANLARI VE ETKİNLİKLERİ

Kistlerin termitler, ergin dişilerin ise karıncalar tarafından yok edildikleri saptan­mıştır.

5. MÜCADELESİ

5.1. Kültürel önlemler

Ekin Koşnili mücadelesinde kültürel önlemlerin titizlikle uygulanması gereklidir. Ekim sırası nadas-tahıl olan bölgelerde, tarlanın nadasa bırakıldığı yıllarda ilkbaharda toprak işlenmeli, tarladaki yabani buğdaygiller ve kendi gelen tahıllar yok edilmelidir. Hasadı takiben, anız bozma çok erken yapılıp, ikileme ile toprak iyi işlenirse yoğunluk büyük ölçüde düşürülür. öte yandan burçak, fiğ gibi baklagilleri ekim sırasına koyarak etkili bir kültürel mücadele yapmak mümkündür.

5.2. Kimyasal Mücadele

Zararlıya karşı olumlu sonuç veren ilaçlar olmasına karşın ekim sırasına uymak ve gerekli kültürel önlemleri zamanında almakla da yoğunluk düşürüldüğünden kimyasal mücadele ülkemizde pek uygulanmamaktadır.

5.2.1. İlaçlama zamanı

Zararlının bulaşık olduğu illerin farklı ilçe ve köylerinde, hububatın sapa kalkma döneminden önce tarlada 15 adımda bir rasgele en az 1/4 m²'lik 15 çerçeve atılır. Çerçeve içine giren bitkiler sökülerek kök boğazında kist aranır. Bir bitkide bile kist görülmesi o tarlanın bulaşık olduğunu gösterir.

5.2.2. Kullanılacak bitki koruma ürünleri ve dozları

Bakanlık tarafından yayınlanan "Bitki Koruma Ürünleri" kitabında tavsiye edilen bitki koruma ürünlerinden biri ile ilaçlama yapılır.

5.2.3. Kullanılacak alet ve makineler

Granül ilaç toprağa mibzerle veya elle atılabilir. En iyi yol, yapay gübre ile karıştırıldıktan sonra kombine mibzerle toprağa verilmesidir.

5.2.4. İlaçlama tekniği

Belli alana atılacak ilaç, bir branda bezi üzerinde aynı alana atılacak gübre ile karıştırıldıktan sonra ayarı yapılmış kombine mibzer ile toprağa verilir.