Tarım Kütüphanesi

Domates güvesi

[Tuta absoluta (Meyrick) (Lepidoptera: Gelechiidae)]

Tanımı ve Yaşayışı

Ergin ince uzun, boyu 6 mm’dir (Åžekil 42). Yumurta ortalama 0.4 mm uzunluÄŸunda ve 0.2 mm geniÅŸliÄŸinde silindirik, krem, açık sarı renklidir. Dört larva dönemi geçirir. OlgunlaÅŸan larvanın başı kahverengi, vücut rengi yeÅŸil olup, prothoraksta bulunan koyu renkli ince bant ayırt edici önemli bir özelliÄŸidir. Dördüncü dönemde larvanın vücudunun üstü pembemsidir. Pupa 6 mm boyunda, açık kahverengidir. Akdeniz iklimine sahip yerlerde hızla çoÄŸalan zararlı seralarda yılda 10-12 nesil verebilmektedir.

Domates güvesi yumurtası ve larvası Zararlının aktivitesi 7 °C’nin altında durmaktadır. Ergin kelebekler geceleri aktiftirler ve gündüzleri yaprakların arasında saklanırlar. Yumurtalarını, genellikle yaprak altına, tomurcuk ve olgunlaÅŸmamış yeÅŸil domates meyvelerinin taç yapraklarına bırakırlar. Yumurtalar 4-5 gün içinde açılır. Larva çevre koÅŸullarına baÄŸlı olarak toprakta ya da bitkide açtığı galerilerde bir kokon içinde pupa olur. Pupa dönemi 9-11 gün sürer. Kışı yumurta, pupa veya ergin olarak geçirir.

Domates güvesi pupası ve ergini

Zararlı Olduğu Bitkiler ve Zarar Şekli

Yumurtadan çıkan larva; bitkinin büyüme uçlarında, yaprak, meyve, sap ve gövdede delikler açarak beslenir. Yaprakta açtığı tüneller, geniş şeffaf boşluklar şeklindedir. Bu tüneller daha sonra kahverengiye dönüşerek kurur. Ayrıca bu tünellerde zararlının siyah renkteki pislikleri dikkat çeker. Larvanın meyvede açtığı tünellerin görüntüsü düzensiz olup, meyvenin, sapı etrafında daha çok görülür. Meyvelerde açılan delikler daha sonra çürümeye neden olur. Domates güvesinin zararı; bazen Yeşilkurt bazen de Patates güvesi zararı ile karıştırılabilmektedir. Domates güvesi, meyve üzerinde kabuk altına yakın etli kısımda beslenir ve açtığı delikler daha küçük çaplıdır. Domates güvesi daha çok olgunlaşmamış domates meyvelerini tercih etmektedir.

Domates güvesinin yapraktaki ve domates meyvesindeki zararı.

Ana konukçusu domatestir. Solanaceae familyası bitkilerinden patates, patlıcan, biber ve tütünün (Vargas, 1970; Campos, 1976, Pereyra ve Sanchez, 2006) konukçusu olduÄŸu bildirilmiÅŸtir. Ayrıca yabani Solanaceae türlerinden Köpek üzümü (Solanum nigrum), Åžeytan elması (Datura stramonium ve Datura ferox), Nicotiana glauca’da bulunduÄŸu kayıtlıdır. Ãœlkemizde de sirken (Portakaldalı ve ark. 2013), tarla sarmaşığı (Karabüyük ve ark., 2011), Domuz pıtrağı (Xanthium strumarium), Fenerotu (Physalis angulata), Horoz ibiÄŸi (Amaranthus viridis) ve KanyaÅŸ (Sorgum halapense) (Bayram ve ark., 2015) gibi yabancı otlar Domates güvesi konukçuları olarak tespit edilmiÅŸtir.

Kültürel Mücadele

Tuta zararlısı patlıcangiller familyasından patlıcan ve biberde zararlı olduğu gibi aynı familyadan yabacı otlardan farklı köpeküzümü türlerinde ve diğer familyalardan pek çok yabancı ot türünde de zararı görülmekte ve yapılan araştırmalarla günden güne yeni konukçular tespit edilmektedir (Bayram ve ark., 2015). Her ne kadar Domates güvesi olarak adlandırılmış olsa da aslında konukçu dizisi çok geniş bir zararlıdır. Bu yüzden Ekim nöbeti yapılmalı, konukçusu olan bitkiler (özellikle patlıcangiller) art arda yetiştirilmemelidir. Ekim nöbeti ile zararlının konukçusu olmayan bitkileri yetiştirerek zararı kısmen önlenebilir. Fide şaşırtma döneminden hasat sonuna kadar zarar görmüş bitki organları toplatılıp imha edilmelidir. Hasat sonunda Domates güvesi ile bulaşık bitki artıklarında zararlının pupa, larva ve yumurta gibi farklı biyolojik dönemleri ve yukarıda da belirtildiği gibi domates dışında patlıcan, biber ve pek çok yabancı ot türünün de konukçusu bulunabilmektedir. Bu yüzden hasat sonrası tarlada kalan zararlı ile bulaşık tüm bitki artıkları toplatılıp derin çukurlar açılarak gömülmeli, üzeri toprakla kapatılarak imha edilmeli ve üretim alanı ve çevresinde zararlıya konukçuluk edebilecek yabancı otlarla mücadele edilmelidir. Ayrıca bulaşık bitki artıkları ve yabancı otlar toplatılıp kompost yapılabilir. Bu yöntem ile zararlının değişik dönemlerini barındıran bulaşık bitki artıkları imha edilebilir ve ayrıca toprağa organik madde kazandırılabilir.

Örtüaltı sebze yetiştiriciliğinde seralar çift kapı ve havalandırma açıklıklarından erginin giremeyeceği şekilde tül ile kaplanarak dışarıdan bulaşması önlenmelidir. Hasattan sonra pupaları yok etmek amacıyla derin sürüm yapılmalıdır. Pupaları yok etmek için seralarda solarizasyon uygulaması yapılabilir. Fideler, zararlı ile bulaşıklık riski olmayan sertifikalı fide üretim tesislerinden temin edilmelidir.

("TEORİDEN PRATİĞE KÜLTÜREL MÜCADELE" kitabından)

(ISBN: 978-605-9175-21-0)