Tarım Kütüphanesi

Doğru ve Dengeli Gübre Kullanımı Bitkilerde Hastalık ve Zararlılara Karşı Dayanıklılık Kazandırır

Değerli Üreticiler,

Bu üretici bültenimizde sizlere hiç düşünmediğiniz fakat büyük zararını tarla ve bahçelerinizde ürün kayıpları olarak gördüğünüz bir konuda bilgi vermeye çalışacağız. Biz insanlar dengeli ve sağlıklı beslenerek hastalıklara ve dış şartlara dayanıklılık kazanıyorsak, bitkilerde de benzer korunma mekanizmaları vardır. Bu korunma mekanizmaları bitkilerin beslenmesi ile doğrudan ilgilidir. Bitki ıslahı ile uğraşan bilim adamları çeşitli kültür bitkilerinde yaptıkları ıslah çalışmalarında kuraklığa, soğuklara, tuzluluğa, hastalık ve zararlılara (Virüs, Bakteri, Mantar, Nematod gibi) karşı bitkilere dayanıklılık kazandırmış olmalarına rağmen toprak ve iklim şartları bitkilerde ürün kayıplarına neden olabilmektedir. Bu nedenle bitkileri dengeli beslemek sureti ile bitkilere direnç kazandırarak daha az zirai ilaçlama ile üretim yapılmalıdır. Ülkemizde yapılan “İyi Tarım Uygulamaları” nın önerisi bu şekildedir.

Tarlalarınızdaki buğdayın bazı yıllar başaklanma döneminde yattığını, yapraklarında pas lekelerinin çoğaldığını ve ürün miktarının azaldığını gözlemişsinizdir. Pamuk yapraklarının kırmızı örümcekten zarar gördüğünü, bağlarda asma yapraklarının, bahçenizdeki domateslerin külleme ve mildiyöye yakalandığını, meyve ağaçlarında meyvelerinizin kurtlandığını görmüşünüzdür. Tüm hastalık ve zararlılar ürün kaybına dolayısı ile gelirinizin azalmasına neden olduğunu bildiğiniz için zirai ilaç kullanarak ürünlerinizi korumaya çalışmaktasınız. Bunların yanında aşırı soğukların, erken veya geç donların özellikle meyve ağaçlarına zarar verdiğini, tarlanıza yeni ekimini-dikimini yaptığınız bitkilerin donlardan zarar gördüğünü biliyorsunuz.

Bitkilerin en çok ihtiyaç duyduğu ve toprakta yetersiz olan bitki besin maddelerinin başında Azot, Fosfor, Potasyum gelmektedir. Bu üç bitki besin elementinin dengeli bir şekilde uygulanması bitkilerin verim ve kalitesini arttırmakla birlikte dengeli kullanımında hastalık ve zararlılara dayanıklılık kazandırmakla kalmayıp dış şartlara (kuraklığa, soğuklara ve diğer stress şartlarına) dayanıklılık kazandırırlar.

Azotlu gübreler verimi en çok etkileyen besin maddesi olmasına rağmen aşırı veya dengesiz kullanılmasında bitkilerin bazı hastalık ve zararlılara karşı dayanıklılığını azalttığı gibi bitkilerin soğuktan ve kuraklıktan zarar görmesine neden olur. Sadece azot’ un dengesiz kullanımı zararın artmasına neden olmayıp azotun Nitrat (NO3) veya Amonyum (NH4) formunda kullanımı da hastalık ve zararlıların zarar derecesinin artmasına farklı etki etmektedir.

Buğdayda üst gübrelemede özellikle ikinci üst gübrelemede (sapa kalkmada) amonyum formunda (üre veya amonyum sülfat) azotlu gübre uygulaması yatmayı teşvik etmektedir. Boğum araları uzun ve boğumlar gevşek yapılı olur. Azotlu gübrenin dengesiz kullanımı buğday yapraklarında pas hastalığının aşırı derecede artmasına neden olur. Fazla veya zamansız azotlu gübre kullanımı özellikle meyve ağaçlarının erken uyanmasına ve meydana gelebilecek soğuklardan zarar görmesine neden olur. Bitki besini olarak fosfor ve potasyum, dengesiz olarak kullanılan azotun olumsuz etkilerini düzelterek bitkilerin sağlıklı gelişmesini sağlarlar. Özellikle potasyumlu gübreler bitkilerin mantar, bakteri ve virüs zararlarına karşı olduğu gibi bitkilerin soğuklara, kuraklığa ve tuzluluğa karşı da dayanıklılığını arttırır (Bknz Çizelge ve Resim).

Bitkilerde azot, fosfor ve potasyumun yanında kalsiyum ve silisyum gibi besin elementlerinin de hastalık ve zararlılara, zararı azaltıcı yönden etkisi vardır. Bitkilerde bu olay bitkinin morfolojik yapısında (Hücre duvarlarının kalınlaşması, silisyum birikimi gibi) dayanıklılığın yanında hücre içinde hastalık ve zararlı etmenlerin yayılmasına karşı hücrede meydana gelen biyokimyasal bileşikler yolu ile de bitkiler savunmalarını yaparak hastalık ve zararlıların zarar etkisini azaltırlar.

Azot ve Potasyumun Bazı Hastalık Etmenlerinin Zarar Derecesine Etkisi

+ : Zarar Az                +++ : Zarar Fazla

-        Sadece azotlu gübre ile ekim yapmak pas zararını arttırır ve verim azalır.
-        Tek yanlı aşırı azotlu gübre pas zararını arttırır.
-        Azotlu gübre ile birlikte fosforlu ve potasyumlu gübre kullanımı bitkilere dayanıklılık kazandırır, verim ve kalite artar.
-        Potasyumlu gübreler bitkilere dayanıklılık kazandırır.
-        Doğru ve Dengeli Gübre kullanımı zirai ilaçlamanın etkisini artırır.
-        Doğru ve Dengeli Gübre kullanımı daha az ilaçlama gerektirir.
-        Fosforlu ve potasyumlu gübreleme bitkilerin kışa dayanıklılığını arttırır ve don zararı azalır.

Kaynak : Toros Tarım