Tarım Kütüphanesi

Çörekotu yetiştiriciliği
Yrd. Doç. Dr. Mehmet ZENGİN
S.Ü. Ziraat Fak.

Tek yıllık otsu bir bitki olan çörekotu dikine inen iplik şeklinde bir kök sistemine sahiptir. Az veya çok dallanan gövdesi 20-60 cm boyunda olup az veya çok tüylüdür. Alt yapraklar saplı, üst yapraklar ise sapsız durumdadırlar. Renkleri açık yeşildir. Çiçekleri tek tek sap uçlarında bulunurlar ve nektarca çok zengindirler. Çanak yapraklar yuvarlak ve uçları sivrilmiş haldedir. Çiçek yaprakları beş adet olup yeşilimsi mavimsi renktedirler. Çörekotu tohumları kapsül içerisindedir ve siyah renkli, 3-4 köşeli, 2.5-4 mm uzunlukta, 1.5-2 mm genişlikte ve 1 mm kalınlıktadırlar.

Çörekotu sıcak, besin maddelerince zengin, çok killi ve çok kumlu olmayan toprakları sever. özellikle kumlu tınlı topraklarda çok iyi yetişir.

Çörekotu tohumları ovalandığı zaman keskin kokulu olup bin dane ağırlığı 1.9-2.6 g arasında değişmektedir. Tohumlukta safiyetin % 95, çimlenme gücünün ise % 90’dan aşağı olmaması istenir. Tohum ekildikten bir hafta sonra çimlenir, iki hafta sonra da çıkar.

Çörekotu en uygun olarak çapa bitkilerinden sonra ekilmelidir. Ekimden önce toprağın çok iyi hazırlanması ve ilkbaharda mümkün olduğu kadar erken ekilmelidir. Mibzerle ekilecekse sıra arası mesafenin 20 cm olması ve dekara (1000 metrekare) 1.5-2 kg kadar tohumluk kullanılması uygundur. Orta dozda bir kimyasal gübreleme (dekara 5 kg N, 4 kg P2O5, 3 kg K2O) veya iyi yanmış ahır gübresi kullanılmalıdır.

Kapsüller siyahlaşmaya başladığı zaman çörekotu hasat edilir. Dane dökülmesi meydana gelebileceğinden hasatta geç kalınmamalı ve hasat sabah erken saatlerde yapılmalıdır. Hasat orak, tırpan vb. ile yapılabileceği gibi biçme makineleri ile de yapılabilmektedir. Biçimden sonra demetler halinde, gevşek vaziyette, dik olarak kurutulur. Kuruyunca harman yapılır. Harmandan sonra tohumlar tekrar kurutulur ve çuvallanarak satışa hazır hale getirilir. Ortalama çörekotu tohum verimi dekara 170-240 kg kadardır.

Çörekotu uçucu yağ, saponin, tanenli maddeler ve acı maddeler içermektedir. Halk arasında çörekotu mide rahatsızlıkları, gaz söktürücü ve diüretik olarak kullanılmaktadır. Ayrıca hoş kokusu nedeniyle birçok ilaçlara katılmakta ve baharat olarak ta tüketilmektedir.

(e-mail: mzengin@selcuk.edu.tr)