ÇİLEK YETİŞTİRİCİLİĞİ - 4
Üzümsü meyveler içerisinde çilek (Fragaria sp.) dünyada geniş bir yayılma alanı bulan ve çeşitli şekillerde değerlendirilen bir meyvedir. Çilek, kolay çoğaltılabilmesi, kısa sürede meyveye yatması, diğer meyve bahçelerinde ara ziraatı bitkisi olarak yetiştirilmesi gibi yetiştiricilik açısından önemli avantajlara sahiptir. Ayrıca çiçeklenme uzun bir döneme yayıldığı için don tüm ürüne zarar vermez. Bu nedenle çilek, yetiştiricilik riski en az olan meyve türlerinden biridir.
İklim ve Toprak İstekleri
İklim İstekleri: Çilek -10 ºC’ ye kadar özel bir önlem almadan yetiştirilebilir. Daha soğuk bölgelerde bitkilerin saman, kuru yaprak vs gibi materyalle örtülerek dondan korunması gerekmektedir. İlkbaharın geç donları sorun olabilir.
Toprak istekleri: Çilek saçak köklü bir bitki olup genel olarak derin, verimli, nem tutma kapasitesi yüksek, iyi drene edilmiş, kumlu-tınlı, milli ve süzek topraklarda daha iyi yetişmektedir. Ancak bu toprakların yanında, çok değişik tipli topraklarda da diğer ekolojik şartlar uygun olursa yetişebilmektedir. Kireç miktarı fazla olan topraklar çilek yetiştiriciliği için tavsiye edilmemektedir.
Tipi ne olursa olsun, suyu iyi drene eden süzek toprak olmalıdır. Toprak seçiminde hastalık ve nematod yönünden temiz olmasına özen gösterilmelidir. Çilek sökülen bir yere münavebe uygulanmadan tekrar dikim yapılmamalıdır. Diğer taraftan biber, patlıcan, patates ve domates gibi sebze yetiştirilen yerlerde, toprak en az 4-5 yıl dinlendirildikten sonra çilek yetiştiriciliği yapılmalıdır. Çilek hububat tarımı yapılan yerlerde yetiştirilmelidir. Aksi takdirde hastalık ve zararlılar karlı bir üretim yapılmasını önler.
Çilek en iyi hafif asit karakterli topraklarda yetişir. İdeal toprak pH’sı 5.5-6.5 arasındadır.
Çeşit Seçimi: Diğer bütün meyve türlerinde olduğu gibi çilek yetiştiriciliğinde de bölge, iklim şartları ve üretim amacına ( sofralık veya sanayilik) uygun çeşitlerin seçimi oldukça önemlidir. Çeşit seçiminde; yetiştirilecek bölgeye uygunluk, verimlilik ve hastalıklara dayanıklılık, pazarın aradığı çeşit olma, yola ve taşımaya dayanıklılık, kuvvetli gelişen çeşit olması göz önüne alınmalıdır. Çeşidi , özelliği ve kaynağı belli olmayan fideler ile bahçe kurulmamalıdır. Bu tip fidelerde çeşitler karıştığı için meyvenin pazar değeri, verim ve pazarlamada güçlüklerle karşılaşılır.
Malçlama: Çilek üretim alanının plastik, saman, kuru ot vs. ile örtülmesine “malçlama” denir. Malçlama ile;
-Ot Kontrolü
-Sulama aralığının uzatılması,
-Meyvelerin temiz kalması
-Meyvelerde daha az meyve çürüklüğü( Botrytis) görülür.
En pratik malçlama plastik malç ile yapılmalıdır. Dikim yastıkları hazırlanırken elde mevcut plastiğin genişliği dikkate alınmalıdır. Kullanılacak plastiğin mutlaka güneş ışınlarına dayanıklı (UV katkılı) olmalıdır.
Dikim-Toprak Hazırlığı: Çilek dikilecek toprak kumsal ise dekara 4-6 ton, normal topraklarda 3-4 ton yanmış ahır gübresi verilmelidir. Toprak tahlilinden sonra gerekirse diğer gübreler verilebilir. Gübrelemeden sonra toprak işlenerek gübrenin toprağa karışması sağlanmalıdır. Toprak iyice işlendikten sonra dikim yastıkları masura genişliği; 60-70 cm, masuralar arası 30-40 cm, masura yüksekliği 15-20 cm olacak şekilde dikim aralıklarında hazırlanmalıdır. Bitkilerin dikim aralığı; sıra üzeri 30 cm, sıra arası 25 cm olmalıdır.
Fidelerin kökleri 8-10 cm kalacak şekilde kesilmeli ve fideler çukurlara yerleştirilirken kökleri kıvrılmadan yerleştirilmelidir. Dikim derin veya yüzlek olmamalıdır. Fide çevresinde, verilen suyun tutulabilmesi için yüzlek bir çukur yapılması yararlı olur.
-Dikimden sonra toprak suya doyuncaya kadar bolca sulanmalıdır. 3-4 hafta boyunca hergün günde 2 defa bolca sulanır (Yağmurlama, salma veya damlama ile), sonra yavaş yavaş normal sulamaya geçilir. Kök bölgesinin her zaman tavlı olmasına dikkat edilir. Suyun miktarı ve zamanı buna göre ayarlanır. En ideal sulama şekli damlama sulamadır.
Fidelerde fazla yaprak varsa, genç olanlarından 2-3 adeti bitki üzerinde bırakılır diğerleri koparılarak fide tutum oranı artırılır.
-Dikimden 5-6 hafta sonra varsa yağmurlama sulamaya son verilerek, damlama veya salma sulamayla devam edilir. Salma sulama yapılacaksa çok dikkat edilmelidir.
Dikim zamanları:
İlkbahar dikimi: Kışları soğuk geçen yerlerde Nisan-Mayıs aylarında frigo fidelerle yapılmaktadır. Bu dikimde dikimden sonra açan çiçekler mutlaka koparılmalıdır. Bu sistemde dekara 6000-7000 fide kullanılmaktadır. Yetişme bölgesi ve bakım şartlarına bağlı olarak bu sistemde 1 dekarlık alandan 5-7 ton ürün alınabilmektedir. Bu dikim verim yönünden diğer dikim sistemlerine göre ilk sırayı alır. Asıl ürün 2. yıl alınır.
Kış Dikimi: Kışları ılık geçen yerlerde Ekim-Kasım aylarında taze fide ile yapılan dikim şeklidir. Dekara 7000-8000 adet fide dikilir.
Yaz Dikimi: Temmuz-Ağustos aylarında frigo fidelerle yapılır. Dekara 6000-7000 fide kullanılır. Asıl ürün 2. yıl alınır.
Sonbahar Dikimi: Fidelikten sökülen taze fidelerle Eylül Ekim aylarında yapılan dikim şeklidir. Dekara 7000-7500 adet fide dikilir.
Bakım: Çilek çok yıllık bitki olmasına karşın ekonomik ömrü ortalama 3 yıldır.
-Dikimden 1 gün sonra derin ve yüzlek olanlar düzeltilir.
-Dikimden 20-25 gün sonra açan çiçekler makasla alınır.Çiçekler alınırken kök bölgesinin oynamamasına özen gösterilir. Açan çiçekler 20-35 gün içinde bir defa daha makasla alınır.
-Kol alma dikimden 40-50 gün sonra başlar ve 15-20 gün ara ile 1-2defa makasla yapılır.-Malçlama yapılacaksa; dikimden önce yapılmamışsa havanın serinlediği Eylül ayının sonundan itibaren istenildiği zaman yapılabilir.
-Hasattan sonra gübreleme, sulama, kol temizliği ve ot mücadelesine devam edilmelidir. Hasattan sonraki bakım işlerinin ihmali gelecek yılın verimini etkileyecektir.
Dinlendirme: Kasım ayı içinde su yavaş yavaş kesilerek bitki susuz bırakılır ve dinlendirmeye sokulur. Bu dönemde kesinlikle su ve gübre verilmez.
-Kış temizliği Ocak-Şubat ayında yapılır. Kuru ve yaşlı yapraklar alınır.
-Çilek tuzluluğa hassas bir bitkidir.Özellikle kış aylarında fazla gübre ve su verilmemesi tavsiye edilir.
Hastalık ve Zararlılar:Çilek yetiştirici-liğinde, yetiştirici yönünden mücadelesi en zor olan hastalık virüslerdir. Bunlarla mücadelede en iyi yöntem sağlıklı fide ile bahçe tesis etmektir. Meyve hastalıkları içinde en yaygın olanı meyve çürüklüğüdür. Bu hastalığa karşı meyve tutumundan sonra birkaç kez mantari ilaçlar kullanılabilir.
Çilekte en çok görülen zararlılar kırmızı örümcek ve yaprak bitleridir. Bu zararlılarla mücadelede akarisitler kullanılmalıdır. En önemlisi zararlılara dayanıklı çeşitler tercih edilmelidir.
Hasat ve Ambalaj: Çilek kısa zamanda bozulabilen ve hızlı tüketilmesi gereken bir meyvedir.
Çilek hasadı için günün serin saatleri tercih edilmelidir. Genellikle sabah 8-10 arası en uygun saatlerdir. Hasad edilen meyveler en kısa zamanda serin ve gölge bir yere taşınmalı, mümkünse hemen soğuk depoya konulmalıdır.
Çilek 0ºC ve % 90-95 nem olan depolama şartlarında 5-7 gün depolanabilmektedir.
Konya Tarım İl Müdürlüğü
Facebook'ta Yayınla>