Çeltik Yanıklığı
(Pyricularia oryzae Cav.)
Tanımı ve Yaşayışı
Pyricularia oryzae Cav.’in neden olduÄŸu yanıklık hastalığına (yaprak, boÄŸum, salkım, salkım sapı yanıklığı) kuıt boÄŸazı, sam vurması, pas, bruson gibi isimler de verilmektedir. Yanıklık hastalığının geliÅŸmesinde uygun olan çevre koÅŸulları, yüksek sıcaklık ve orantılı nem ile yağış miktarı ve yağışlı gün sayısıdır. Hastalık oluÅŸumu için optimum sıcaklık 25-28°C’dir. Yüksek dozda kullanılan azot miktarı, fosfor eksikliÄŸine sebep olan dengesiz gübreleme, azotun zamansız uygulanması, sık veya geç ekim yapılması, su seviyesinin derin tutulması, serin sulama suyu ve mahsulün susuz bırakılması gibi kültürel koÅŸullar, hastalık geliÅŸmesini teÅŸvik eder.
Zararlı Olduğu Bitkiler ve Zarar Şekli
Bitkide belirtiler yaprak, yakacık, kın, boğum, salkım, salkım boğumu ve tane kavuzlarında görülür. Genellikle yaprak lekeleri temmuz ayından itibaren görülmeye başlar. Bu lekeler iğ veya baklava dilimi şeklinde, iki ucu sivri, ortası gri-bej veya saman sarısı renkte olup etrafı kahverengi bir hale ile çevrilidir.
Çeltik yanıklığının belirtisi
Çeltik yanıklığı ve Tarlada çeltik yanıklığı
BaÅŸlangıçta ayrı ayrı ve küçük olan lekeler daha sonra büyüyüp birleÅŸerek yaprağın tamamen kurumasına neden olabilirler. Sap üzerinde ise yaÄŸ lekesini andıran belirtiler oluÅŸur ve bu lekelerin üzerlerinde petrol yeÅŸili renkte küf geliÅŸir. Salkım oluÅŸumundan sonra, salkımın hemen altındaki boÄŸumda da yanıklık enfeksiyonu görülebilir. Buna “salkım boÄŸum yanıklığı” ismi verilir. Bu durumda salkım normal yeÅŸil renk yerine, mavi-yeÅŸil renk alırYanıklık, çeltiÄŸin en çok zarara neden olan hastalığıdır. Epidemi yıllarında zarar oram, bazı tarlalarda %100’e ulaÅŸabilir. Hastalık, çeltik üretimi yapılan bütün ülke ve bölgelere yayılmış durumdadır.
Hastalık etmeninin esas konukçusu çeltiktir. Bunun dışında Ülkemizde; Darıcan (Echinochloa crus-galli Roem et Schult), Adi kamış (Phragmites comminis Thrin.), Topalak (Cyperus fuscus) ve Sivri dikenli saz (Sciprus mucronatııs L.) üzerinde hastalık saptanmıştır.
Kültürel Mücadele
Hastalıktan ari sertifikalı tohumluk kullanılmalıdır. Sık ekim yapılmamalı ve ekim zamanında yapılmalıdır. Hastalığa toleranslı veya dayanıklı çeşitler ekilmelidir. Hasat sonrası tarladaki hastalıklı bitki artıkları yok edilmelidir. Azotlu gübre zamanında uygulanmalıdır. Analiz sonuçlarına göre dengeli gübreleme yapılmalı, özellikle aşırı azotlu gübre kullanımından kaçınılmalıdır. Hastalık görülen tarlaya bir yıl sonra çeltik ekilmemesi, ancak ekme zorunluluğu olan tarlalarda bitki artıklarının temizlenmeli ve münavebe yapılması koşuluyla ekim yapılmalıdır. Gereksiz yere su kesimi yapılarak, mahsul susuzluk stresine sokulmamalıdır. Sulama suyunun soğuk olmamasına özen gösterilmelidir. Tarlada su seviyesi derin tutulmamalıdır.
("TEORİDEN PRATİĞE KÜLTÜREL MÜCADELE" kitabından)
(ISBN: 978-605-9175-21-0)
Facebook'ta Yayınla>