Çeltik Yanıklığı
(Pyricularia oryzae Cav.)
Tanımı ve Yaşayışı
Pyricularia oryzae Cav.’in neden olduğu yanıklık hastalığına (yaprak, boğum, salkım, salkım sapı yanıklığı) kuıt boğazı, sam vurması, pas, bruson gibi isimler de verilmektedir. Yanıklık hastalığının gelişmesinde uygun olan çevre koşulları, yüksek sıcaklık ve orantılı nem ile yağış miktarı ve yağışlı gün sayısıdır. Hastalık oluşumu için optimum sıcaklık 25-28°C’dir. Yüksek dozda kullanılan azot miktarı, fosfor eksikliğine sebep olan dengesiz gübreleme, azotun zamansız uygulanması, sık veya geç ekim yapılması, su seviyesinin derin tutulması, serin sulama suyu ve mahsulün susuz bırakılması gibi kültürel koşullar, hastalık gelişmesini teşvik eder.
Zararlı Olduğu Bitkiler ve Zarar Şekli
Bitkide belirtiler yaprak, yakacık, kın, boğum, salkım, salkım boğumu ve tane kavuzlarında görülür. Genellikle yaprak lekeleri temmuz ayından itibaren görülmeye başlar. Bu lekeler iğ veya baklava dilimi şeklinde, iki ucu sivri, ortası gri-bej veya saman sarısı renkte olup etrafı kahverengi bir hale ile çevrilidir.
Çeltik yanıklığının belirtisi
Çeltik yanıklığı ve Tarlada çeltik yanıklığı
Başlangıçta ayrı ayrı ve küçük olan lekeler daha sonra büyüyüp birleşerek yaprağın tamamen kurumasına neden olabilirler. Sap üzerinde ise yağ lekesini andıran belirtiler oluşur ve bu lekelerin üzerlerinde petrol yeşili renkte küf gelişir. Salkım oluşumundan sonra, salkımın hemen altındaki boğumda da yanıklık enfeksiyonu görülebilir. Buna “salkım boğum yanıklığı” ismi verilir. Bu durumda salkım normal yeşil renk yerine, mavi-yeşil renk alırYanıklık, çeltiğin en çok zarara neden olan hastalığıdır. Epidemi yıllarında zarar oram, bazı tarlalarda %100’e ulaşabilir. Hastalık, çeltik üretimi yapılan bütün ülke ve bölgelere yayılmış durumdadır.
Hastalık etmeninin esas konukçusu çeltiktir. Bunun dışında Ülkemizde; Darıcan (Echinochloa crus-galli Roem et Schult), Adi kamış (Phragmites comminis Thrin.), Topalak (Cyperus fuscus) ve Sivri dikenli saz (Sciprus mucronatııs L.) üzerinde hastalık saptanmıştır.
Kültürel Mücadele
Hastalıktan ari sertifikalı tohumluk kullanılmalıdır. Sık ekim yapılmamalı ve ekim zamanında yapılmalıdır. Hastalığa toleranslı veya dayanıklı çeşitler ekilmelidir. Hasat sonrası tarladaki hastalıklı bitki artıkları yok edilmelidir. Azotlu gübre zamanında uygulanmalıdır. Analiz sonuçlarına göre dengeli gübreleme yapılmalı, özellikle aşırı azotlu gübre kullanımından kaçınılmalıdır. Hastalık görülen tarlaya bir yıl sonra çeltik ekilmemesi, ancak ekme zorunluluğu olan tarlalarda bitki artıklarının temizlenmeli ve münavebe yapılması koşuluyla ekim yapılmalıdır. Gereksiz yere su kesimi yapılarak, mahsul susuzluk stresine sokulmamalıdır. Sulama suyunun soğuk olmamasına özen gösterilmelidir. Tarlada su seviyesi derin tutulmamalıdır.
("TEORİDEN PRATİĞE KÜLTÜREL MÜCADELE" kitabından)
(ISBN: 978-605-9175-21-0)
Facebook'ta Yayınla>