Buğdayın sulama şekli
Hakan KARABIYIK
Ziraat Mühendisi
Buğday tarımı ekonomimizde önemli bir yer tutar. Orta Anadolunun ekiliş alanı yönünden baş ürün olan buğdayın üretimi büyük ölçüde yılın iklim gidişine özellikle yağış durumuna bağlıdır. Yıllık su tüketimi 690 mm olan buğday bitkisi ortalama 315 mm yıllık yağışla su ihtiyacının yarısından daha azını karşılayabilmektedir. Ayrıca bu yağışın dağılımı da ürün miktarını önemli ölçüde etkilemektedir. Bu nedenle buğdayın sulanması verimin artmasını sağlayacaktır. Sulanır koşullarda buğday yetiştirmenin gereksiz olduğu görüşü yanlıştır. Çünkü son yıllarda bilgili ve tekniğine uygun bir sulama ile yatmayan verimli çeşitler ekildiğinde diğer birçok ürün kadar gelir getirdiği saptanmıştır.
Buğday nasıl sulanmalı?
Buğday, uzun tava (border) ve yağmurlama olmak üzere başlıca iki şekilde sulanır.
1- Uzun tava (border) sulama metodu: Bu metodda tarla seddelerle şeritler halinde bölünür ve her şerit ayrı ayrı sulanır. Tarlamızı hemen ekim işlemini yaptıktan sonra şeritler halinde bölmeliyiz ki seddelerdende buğday çıkışı sağlanabilsin ve boş arazi bırakılmasın. Bu metodla sulanacak tarlanın tesviye edilmiş olması şarttır. Aksi halde iyi bir sulama yapılmaz.
Tavalara verilecek genişlik ve uzunluk;
-Tarlanın meyiline
-Toprağın bünyesine
-Sulama suyunun miktarına göre ayarlanmalıdır.
Tarlanızın meyili fazla (%1-2), toprağınız hafif veya orta bünyeli ise tava genişliğini 6-9 metre, uzunluğunu da 60-90 metre arasında yapabilirsiniz.
Tarlanız az meyilli (%0-1), toprağınız orta veya ağır bünyeli, sulama suyunun fazla olması halinde tava genişliğini 12-30 metre, uzunluğunu da 400-800 metreye kadar çıkarabalirsiniz.
Uzun tava hazırlarken dikkat adelecek hususlar:
- Buğday ekiminden hemen sonra tarla sedde pulluğu ile tavalara ayrılır.
- Seddeler tarlanın hakim meyili yönünde çekilir.
- Tava genişlik ve uzunluğu yukarıda açıklandığı şekilde toprak, su ve tarlanın eğimine göre ayarlanır.
- Fazla suyun göllenmemesi için tavaların alt tarafı açık bırakılır.
- Tarlabaşı kanalından tavalara su almak için tüp veya sifon kullanılırsa seddeler bozulmadan tavalara kontrollu su vermek mümkün olur.
- Ayrıca kanaldan sifon veya tüple alınan su, iki sedde arasından ince bir tabaka halinde akarak, tarla istenilen şekilde sulanır.
2- Yağmurlama Sulama Metodu: Yağmur gibi ince zerreler halinde suyun verildiği bu metod, diğer yöntemlerin kullanılamadığı çok eğimli ve engebeli arazilerde, sığ, çok geçirgen ve kaba bünyeli toprakların sulanmasında kullanılır.
Yağmurlama sulamanın en önemli sakıncaları tesisin pahalı olması ve her sulamada yakıt masrafı gerektirmesidir.
Yağmurlama Sisteminin Kurulmasında Dikkat Edilecek Hususlar:
- Ana hat tarlanın meyili yönüne getirilmeli.
- Ana hat mümkün olduğu kadar kısa tutulmalı.
- Lateral boyları (başlıkların takılı olduğu borular) eşit olmalı.
- Lateraller hakim rüzgarlara dik olacak şekilde kurulmalı.
- Günün sıcak saatlerinde ve rüzgarlı havalarda yağmurlama ile sulama yapılmamalıdır.
Buğday Ne Zaman Sulanmalı?
Buğday ekimden önce veya ektikten hemen sonra mutlaka sulanmalıdır. Çünkü ekimde sulama, buğdayın iyi bir kök gelişimi ve kardeşlenme ile kışa girmesini sağlayacağından susuza göre verimde %35'e kadar bir artış olabilmektedir. Baharda yeterli yağış düşmez ise sapa kalkma devresinin başında ikinci sulama yapılmalıdır. Bu iki sulama susuz yetiştireceğiniz buğdaya göre verimde %55'e kadar bir artış sağlanmaktadır. Buğdayda üçüncü su ise süt olumu dönemi başında verilmelidir.
Bu üç sulama susuz yetiştireceğiniz buğdaya göre verimde %70'e kadar bir artış sağlamaktadır.
Sulama suyu bol ise dördüncü sulama başak çıkarma devresi başında yapılmalıdır.
Pompaj sulaması yapılan yerlerde çiftçi şartlarına bağlı kalarak kârlılık oranı yüksek olan, ekimde bir kez sulama; ekimde, kamışa kalkmada iki kez sulama önerilir.
Buğdaya Ne Kadar Su verelim?
Buğdayın sulanması kadar, her sulamada verilecek su miktarı önemlidir. Çünkü her sulamada yeterli miktarda su verilmezse sulamadan beklenen verim artışı sağlanamaz. Fazla su da buğday verimini düşürür.
Sulamaya ne zaman son verilmesi gerektiğini pratik olarak anlamak için nem kontrol çubukları kullanılmalıdır.
Nem kontrol çubukları 1 cm. kalınlığında, 120 cm boyunda, "T" şeklinde yuvarlak demir çubuklardır. Üzerine her 10 santimde bir çentik açılarak işaretlenmiştir. Toprağa batırıldığında suyun eriştiği derinliğe kolayca girer. Daha derine batırmak çok zordur. Sulama esnasında tarlanın çeşitli yerlerinde toprağa batırılarak suyun işlediği derinlik çentiklere bakılarak tesbit edilir.
1. sulamada (ekim sulaması) çubuk 40-50 santim derine batıncaya kadar sulamaya devam edilir. Diğer sulamalarda suyun kesilmesi için çubuk toprağa 60-65 santim batmalıdır.
Facebook'ta Yayınla>