Buğdayda Septorya Yaprak Leke Hastalığı
(Septoria tritici Rob. in Desm.)
Tanımı ve Yaşayışı
Daha çok buğdayı hastalandıran S. tritici’ nin sebep olduğu bu hastalık, uygun şartlarda triticale ve çavdarı da enfekte edebilir. Bazen arpa ve bazı yulaf türleri üzerinde de görülür. S. tritici, enfekteli ürün artıklarında ve kendi gelen buğday üzerinde yaşamını sürdürür. Hastalığın yaprakta gelişmesi sonucunda piknitler oluşur. Piknitler gri-kahverengi ve küremsi olup, yaprak dokusu içinde gömülü olarak bulunurlar. Hastalık etmeninin 5 °C’ den 35 °C’ ye kadar geniş bir sıcaklık isteği vardır. Havanın sıcak ve kurak dönemleri veya kış soğukları hastalık gelişmesini durdurur. Hastalığın ilk belirtileri yapraklarda bulaşmadan 14-21 gün sonra görülmekle birlikte, orantılı nemin yüksek olduğu durumlarda 5-6 gün sonra da görülebilir.
Zararlı Olduğu Bitkiler ve Zarar Şekli
Hastalığın ilk belirtileri, yaprak üzerinde damarlar ile sınırlandırılmış, küçük, düzensiz, kırmızımsı-kahverengi lekeler şeklindedir. Hastalık, kül rengi lekelerin merkezinden gelişir. Bu lekelerin genişlemesi ve birleşmesi sonucunda yaprağın tümü lekelerle kaplanır. Lekeler üzerinde daha sonra küçük siyah noktalar şeklinde piknitler görülür.
Hastalığın yapraktaki ilk belirtisi ve Hastalığın yapraktaki belirtisi
Septorya yaprak lekesi hastalığının piknitleri ve Septorya piknitleri ileri dönemde
Hastalığın başaktaki belirtisi
Hastalık, ilk olarak alt yapraklarda görülür. Daha üst yapraklara yayılma hızı, çevre koşullarına ve çeşidin duyarlılığına bağlı olarak değişir. Hastalığın şiddeti, bitki olgunluğa yaklaştıkça azalmaktadır. Septorya yaprak lekesinin, buğdaydan başka diğer konukçular üzerinde hastalandırma gücü zayıftır. Arpa, çavdar ve diğer buğdaygiller, özellikle de Poa spp. ve Agrostis spp., konukçularıdır.
Kültürel Mücadelesi
Ekim nöbeti uygulanmalıdır. Derin sürüm yapılarak, bitki artıklarının toprağa gömülmesi sağlanmalıdır. Analiz sonuçlarına göre dengeli gübreleme yapılmalı, gereğinden fazla azotlu gübre kullanmaktan ve sık ekimden kaçınılmalıdır. Özellikle Sarı pas hastalığı hayat çemberinde buğday dışında, başka bir ara konukçuya da (Berberis spp. gibi) gereksinim duyduğu için çevredeki ara konukçular da imha edilmelidir(Yue ve ark., 2010). Yabancı ot mücadelesi tekniğine uygun ve zamanında yapılmalıdır. Havalanmayı engellediği ve nem artışına neden olduğu için sık ekim yapılmamalıdır. Aşırı sulamadan kaçınılmalı, hastalığın kışlaması ve yazlaması için aynı alanda yazlık ve kışlık ekim yapılmamalıdır.
Aynı alanda farklı genetik tabana sahip çeşitlerin ekimlerinin sağlanması alınabilecek kültürel tedbirlerdendir (Roelfs ve ark., 1992). Sarı pas hastalığına karşı hassas çeşit ekiminden kaçınılmalı, bunun yerine dayanıklı çeşitler ekilmelidir. Düşünceli ve ark., (2006) tarafından Ankara koşullarında çok sayıda çeşit ve hat kullanılarak sarı pasa karşı reaksiyonunları belirlenmiştir. Çalışma sonucuna göre İzgi 2001, Altay 2000, Soyer 02, Yakar 99, Demir 2000 ve Seval çeşitleri dayanıklı veya orta dayanıklı çeşitler olarak belirlenmiştir.
Sakarya ve Pamukova’da yapılan bir çalışmada ekmeklik ve yazlık çeşit olan Kaşifbey-95 ve Cumhuriyet-75 çeşitleri sarı pasa çok hassas bulunurken Bandırma-97 çeşidi orta derecede hassas bulunmuştur (Bayram ve Demir, 2009). Yine başka bir çalışmada Ercan ve ark., (2013) tarafından 2008-2009 üretim sezonunda 25 adet genotipten (6 standart çeşit ve 19 adet hat) oluşan makarnalık buğday çeşidi Konya ekolojik şartlarında suni inokulasyonla denenmiş ve çalışma sonucunda Yelken çeşidinin en hassas çeşit olduğu belirlenmiştir.
Adana’da yapılan bir çalışmada Ege 88 ve Seri 82 çeşitlerinin Septorya’ya karşı hassas, Orso ve Diyarbakır 81 çeşitlerinin ise dayanıklı olduğu belirlenmiştir(Kurt 1998). Ölmez ve ark., (2011) tarafından Güneydoğu Anadolu Bölgesinde 180 farklı buğday tarlasında yapılan sürvey çalışmasında, buğday çeşitlerinin septorya yaprak lekesine karşı duyarlılıklarının farklı olduğu gözlenmiş ve en hassas çeşitlerin Cumhuriyet, Nurkent ve Pehlivan olduğu tespit edilmiştir.
("TEORİDEN PRATİĞE KÜLTÜREL MÜCADELE" kitabından)
(ISBN: 978-605-9175-21-0)
Facebook'ta Yayınla>