Tarım Kütüphanesi

ARMUT YETİŞTİRİCİLİĞİ

Türkiye'deki toplam meyve üretiminin yaklaşık olarak beşte birini yumuşak çekirdekli meyveler yani elma, armut ve ayva teşkil etmektedir. Bunun da % 18'i armuttur. Son istatistiklere göre yurdumuzda yaklaşık olarak 15 milyon adet armut ağacı ve 413 bin ton armut üretimi vardır.

Dünya armut üretiminde ülkemiz, ABD, Japonya, İspanya, Fransa ve Almanya'dan sonra 6. sırayı almaktadır.

İKLİM İSTEKLERİ

Armut bir ılıman iklim meyvesidir. Kış soğuklarına karşı elmaya nazaran daha az dayanıklıdır. Armutlar bol güneşli ve yazları sıcak yerlerden hoşlanır. Çiçeklenmesi elmadan 7-10 gün kadar erken olduğundan ilkbahar donlarına daha çok maruz kalabilir. Bu sebeple armut bahçeleri, don tehlikesi olmayan yerlerde kurulmalıdır.

Armut yetiştiriciliğini sınırlayan en önemli faktörlerden birisi de kış soğuklama ihtiyacıdır. Armutlara kış soğuklama ihtiyacı yani 7,2°C altında geçen süre yaklaşık 1200 saattir. Bu ihtiyaç giderilmezse çiçeklenme geç ve düzensiz olur. Şiddetli olursa yaprak gözleri sürmez, ağaç çıplak kalır.

TOPRAK İSTEKLERİ

Armut toprak bakımından fazla seçici değildir. Bununla beraber toprak ne kadar derin, geçirgen, sıcak ve besin maddelerince zengin olursa ağaçların gelişmeleri de o kadar iyi ve verimleri de o nispette yüksek olur. Çok kuru, az derin ve taşlı topraklarda yetişen armutların meyveleri biçimsiz ve fazla kumlu olur. Ağır ve nemli topraklarda yetiştirilen sofralık armutların etleri kaba ve tatları yayvan olur. Bol verimli ağaçlar ve yüksek kaliteli meyveler elde edebilmek için armut derin, geçirgen, sıcak, iyi drene edilmiş, tınlı topraklarda en iyi şekilde yetişir.

ANAÇLAR

Armutlarda, yetiştiği toprakta ve elde edilecek ağaçların büyüklüğüne göre başlıca iki türlü anaç kullanılır. Ençok kullanılan anaç armut çöğürleridir. Bunlar büyük ağaçlar yapar ve derin toprak ister. Bodur ağaç elde etmek için armutlar, ayva anacı üzerine aşılanır. Bu takdirde daha az derinlikteki topraklara dikilebilir. Ancak ayva anacı kış soğuklarına armut çöğürü kadar dayanmaz. Ayva anacı fazla kireçli toprakları sevmez. Daha çok sulamaya ihtiyaç gösterir. Bazı armut çeşitleri ayva anacı ile uyuşmazlar. Bunu önlemek için ayva ile uyuşan Beurre Hardy gibi çeşitler ara anacı olarak kullanılmalıdır.

ÇEŞİTLER

Armut çeşitleri kısmen veya tamamen kendine kısırdırlar. Yani tek başına yeterli miktarda ürün vermezler. Bu sebeple emniyetli ve bol ürün almak için birbirini dölleyen ve aynı zamanda çiçek açan çeşitler bir arada dikilmelidir. Bahçe kurarken tozlayıcılar çeşitli şekilde yerleştirilebilir. Bahçede tek çeşit tozlayıcıyı en aza indirmek için her dördüncü sırada her dördüncü ağaç tozlayıcı olarak dikilebilir. Bu şekilde ağaçların % 6'sı tozlayıcı olur. Birden fazla çeşit için değişik yerleştirme şekilleri önerilebilir. Eşit miktarda sıralar ya da 4 sıralı 1 sıra gibi. Azami ve her yıl devamlı ürün alabilmek için tozlayıcı miktarı % 20-50 olmalıdır. En iyisi tozlayıcı da ticari değeri olan bir çeşitse, eşit miktarlarda dikilmelidir.

Meyve bahçesinde tozlayıcıların yerleştirilişi

Sadece tozlayıcı da yetmemektedir. İyi bir tozlanmanın temini için bahçede arı bulundurmak gerekir. Diğer meyve türlerinden farklı olarak armut çiçekleri şeker oranı düşük olan az miktarda nektar üretir. Bu sebeple armut bahçelerinde daha çok tozlayıcı çeşit ve arı bulundurulmalıdır. Genel olarak 4-5 dekara kuvvetli bir arı kolonisi uygundur. Kovanlar, çiçeklerin % 15-20'sinin açtığı zaman bahçeye konulmalı, taç yapraklarının dökülmesinden sonra ve ilaçlama başlamadan önce kaldırılmalıdır.

Hasat olum tarihlerine göre erkenciden geçe doğru üretimi öngörülen çeşitler, temmuz başından eylül sonuna kadar yaklaşık olarak on gün ara ile toplanabilmektedir. Bu çeşitler şunlardır:

AKÇA: Ülkemizde üretimi öngörülen armut çeşitlerinin en erkencisi Akça’dır. Yıllara göre temmuzun ilk haftasında toplanır. Ağaçları kuvvetli büyür. Meyveleri küçük, sulu ve az kumludur. Yeme olumunda sarımtırak açık yeşildir.

MUSTAFABEY: Temmuzun ikinci haftasında toplanır. Ağaçları kuvvetli büyür. Meyveleri küçük, sulu, az kumlu tatlıdır. Güneş gören yüzü bazen kırmızıdır.

WILDER: Temmuzun 2-3 haftasında toplanır. Ağaçları kuvvetli büyür. Meyvesi orta irilikte olup, tereyağ tipinde, az sulu, güneş gören yüzü kırmızıdır. Marmara bölgesi için tavsiye edilir.

BEURRE PRECOCE MORETTINI: Temmuzun 3. haftasında toplanır. Ağaçları orta kuvvette büyür. Meyveleri iri, ince kabuklu, tereyağ tipinde, çok sulu, hafif ekşimsi, güneş gören yüzü kırmızıdır.

COSCIA: Temmuz sonunda toplanır. Ağaçları kuvvetli büyür. Meyveleri orta irilikte, kabuğu kalın, sulu, tatlı, çok az kumludur. Yeme olumunda açık sarıdır.

SANTA MARIA: Temmuz sonu-ağustos başında toplanır. Ağaçları orta kuvvetle büyür. Meyveleri iri, sulu, tatlımsı, güneş gören yüzü bazen açık kırmızıdır. Yeme olumunda çok açık sarıdır.

Dr. JULES GUYOT: Ağustosun 2. haftasında toplanır. Ağaçları orta kuvvette büyür. Meyveleri iri-çok iri, çok sulu, tatlı, tereyağ tipinde, yeme olumunda sarı renklidir.

STARKRİMSON: Kabuk rengi kırmızı olan tek çeşidimizdir. Ağustosun 2. haftasında toplanır. Ağaçları orta kuvvette büyür. Meyvesi iri tereyağ tipinde, sulu ve tatlıdır. Yeme olumu süresi kısa olup, olgunluk ilerledikçe çekirdek evinden başlayarak meyve eti kararmaktadır.

WILLIAMS: Dünyada en iyi armut olarak bilinen ve yurdumuza en erken gelen yabancı bir çeşittir. Hamdi Sükkari ve Frenk Armudu diye bilinir. Ağustosun 3. haftasında (22 Ağustos) toplanır. Ağaçları orta kuvvette büyür. Meyveleri orta iri, tereyağ tipinde, çok sulu tatlı ve güzel aromalıdır. Yeme olumunda sarı renklidir.

Sekil 6. Armut çeşidi

TRIUMPH de VIENNE: Ağustosun 3. haftasında toplanır. Ağaçları orta kuvvette gelişir. Meyveleri iri-çok iri, tatlı ve kendisine has aromalıdır. Kısmen paslı olup, yeme olumunda koyu sarıdır. Marmara Bölgesi için tavsiye edilir.

GRAND CHAMPTON: Ağustos sonunda toplanır. Ağaçları orta kuvvetli büyür. Meyvesi iri, tereyağ tipinde, ince kabuklu, çok sulu ve hafif ekşimsidir. Açık renkte sıvama paslıdır. Marmara Bölgesi için tavsiye edilir.

BEURRE HARDY: Ağustos sonu-Eylül başında toplanır. Ağaçları orta kuvvette gelişir. Meyveleri orta irilikte, çok sulu, tatlı, kumlu ve kısmen paslıdır. Ayva anacı ile çok iyi uyuştuğu için, uyuşmayan çeşitlerde ara anaç olarak kullanılır.

ABBE FETEL: Eylülün ilk haftasında toplanır. Ağaçları zayıf gelişir. Meyvesi iri ve uzun boyunludur. Tereyağ tipinde, çok sulu, tatlı, kısmen paslı, yeme olumunda sarıdır.

DUCHESSE d'ANGOULEME: Eylülün ilk hâftasında toplanır. Ağaçları orta kuvvette büyür. Meyveleri iri-çok iri, orta derecede sulu, ince kumlu ve tatlıdır. Marmara ve Karadeniz Bölgeleri için tavsiye edilir.

BEURRE BOSC: Kaiser Alexandre'da denilen bu çeşit eylülün ilk haftasında toplanır. Meyvesi iri orta iri, yeme olumunda altın sarısı renginde, tereyağ tipinde, çok sulu ve tamamen paslıdır.

DOYENNE du COMICE: Eylülün ilk yarısında toplanır. Ağaçları kuvvetlice büyür. Meyveleri iri-çok iri, tereyağ tipinde, çok sulu ve güzel aromalıdır. Yeme olumunda koyu sarıdır.

BEURRE CLAIRGEAU: Eylülün ikinci haftasında toplanır. Ağaçları kuvvetlice büyür. Meyvesi iri, çok iri, mayhoşumsu tatlı, aromalı, az kumlu, kısmen paslıdır. Yeme olumunda koyu sârıdır.

ANKARA: özellikle Orta Anadolu'da yaygın, en önemli kışlık yerli çeşidimizdir. Yalova'da eylülün 2. haftasında toplanır. Ağaçları kuvvetli büyür. Meyveleri orta irilikte, tereyağ tipinde, sulu, tatlı, güzel aromalı, yeme olumunda sarımtırak açık yeşildir.

PASSA CRASSANE: Mevcutlar içerisinde en geç olgunlaşan çeşittir. Eylül sonunda toplanır. Ağaçları orta kuvvette gelişir. Meyveleri orta iri, iri, çok sulu, ekşimsi, kumlu, kısmen paslı, yeme olumunda koyu sarıdır. Uzun süre saklamaya elverişlidir.