Bilimsel sınıflandırma
Alem: Plantae
Bölüm: Magnoliophyta
Sınıf: Liliopsida
Takım: Alismatales
Familya: Araceae
Cins: Anthurium
Tür: A. andraeanum
Anthurium; Araceae familyası, Pothoideae alt familyasının 6 takımından en genişi olan Anthurieae takımına aittir. Kesme çiçek ve saksı bitkisi olarak kültürü yapılan Anthurium andreanum ve Anthurium sherzerianum olmak üzere iki türü ve bunların bilinen 900 çeşidi mevcuttur. Anthurium’un ana vatanı Orta ve Güney Amerika’nın tropik bölgeleri, Kostarika, Kolombiya ve Ekvator’dur. Anthurium ismini Yunanca’dan alır. Anthos=Çiçek ve Oura= Kuyruk kelimelerinin birleşmesiyle ‘tail flower=kuyruklu çiçek’ diye adlandırılır. Ülkemizde ve bazı ülkelerde Flamingo çiçeği adı verilen Anthurium’a Güney Amerika’da “Cresto de Gallo”, Çin’de “Bullshead”, Amerika’da “Tail flower”, Hollanda’da “Lak-Anthurium (Lacquer flower)=vernikli çiçek’’ denir. Hollanda da üretimin % 40’ını kırmızı renkli çeşitler oluşturmaktadır. Üretilen ve mezatlarda satışı yapılan kırmızı çeşitler içinde % 95’den fazlasını da ‘Tropikal’ çeşidi teşkil etmektedir.
SICAKLIK, IŞIK VE NEM İSTEKLERİ
Tropikal iklim bitkisidir. Doğal yetiştiği alanlar, direk güneş ışığı almayan yarı gölge ortamlardır. 20oC’ın üzerinde bir sıcaklık ve bununla birlikte %80 nem içeren ortamlarda iyi gelişir. Anthurium yetiştiriciliğinde, sıcaklık, ışık ve nem arasındaki ilişki çok önemlidir. Sera sıcaklığı 14oC’ın altına düşürülmemeli, 35oC’ında üzerine çıkarılmamalıdır. Sera içi optimum sıcaklık ve nem değerleri; geceleri 18oC sıcaklık, en az %90 nem, bulutlu günlerde 18-20oC sıcaklık, %70-80 nem, güneşli günlerde ise 20 - 28oC sıcaklık ve en az %50 nem olmalıdır. İdeal ışık şiddeti sera içinde 20.000 lux civarında olmalıdır.
Sera içinde % 75 oranında ışığı engelleyen ve açılıp kapanabilen düzeneğe sahip netler kullanılmalıdır. Aliminyum içerikli termal gölgeleme netleri pahalı olmasına karşın, ışığı yansıtması ve kış aylarında sera içi sıcaklığını koruması açısından çok uygundur. Sabit olan % 40, açılıp kapanabilen % 60 gölgeleme sağlayan çift perde kullanımı da önerilmektedir. Yaz aylarında, seranın üstüne dıştan kireç, üstübeç veya tebeşir tozu (gölge tozu) sulandırılarak düzgünce yayıldığı takdirde ideal gölgeleme sağlanmaktadır. Yaz aylarında sera havalandırmasının çok iyi olması gerekir. Antalya gibi yazları çok sıcak geçen bölgelerde sera içi sıcaklığı çok yükselmektedir. 35oC’ı geçen sıcaklıklarda Anthurium gelişmesini durdurur ve bitkide zararlaşmalar meydana gelir. Bu nedenle serada çatı havalandırmasının mutlaka olması gerekir ve ayrıca nemli ve durgun havanın sirkülasyonunu sağlayacak fanlar yerleştirilmelidir. Bu amaçla biraz pahalı olmasına karşılık sera içi serinletmesini sağlayan pad-fan (Petek-Fanlı) sistemlerinin kullanılması tavsiye edilir.
Yukarıda da belirtildiği gibi sera içi nemi çok önemlidir. İdeal bir Anthurium serasında nemlendirmeyi sağlayacak sisleme sisteminin mutlaka bulunması gereklidir.
YETİŞTİRME SİSTEMLERİ, ORTAMLARI (SUBSTRAT) VE DİKİM
Anthurium yetiştiriciliğinde farklı yetiştirme sistemleri ve ortamları kullanılmaktadır. Toprakta yetiştiricilik sadece tropikal ülkelerde yapılmaktadır. Diğer kullanılan bütün sistemler, yetiştirme ortamını topraktan ayıran, toprak kökenli hastalık ve zararlılara maruz bırakmayan sistemlerdir. Açık ve kapalı (resirküle) yetiştirme sistemleri kullanılabilir.
Kesme çiçek Anthurium yetiştiriciliği, farklı materyallerden yapılmış değişik boyutlarda yetiştirme yataklarında, saksılarda veya kanaletlerde yapılır (Resim 1)
Resim 1. Değişik Yetiştirme Yatakları
Yetiştirme yatakları genellikle 1.20 m eninde 30 cm derinliğinde, sert plastik, sac, köpük, polyester veya tahtadan yapılmış ve tabanında drenaj delikleri olan sistemlerdir (Resim 2). Ayrıca 5-10 litrelik saksılarda veya kanaletlerde de yetiştiricilik yapılmaktadır.
Resim 2. Anthurium Yetiştirme Yatağı
Anthurium’lar; havai köklere sahip, epifitic (epiphytically) ve epilytic (epilytically), yani doğal koşullarda asalak olmadan başka ağaçlar ve kayalar üzerinde yaşayabilen, havai kökleriyle havanın serbest neminden yararlanarak yaşamlarını sürdürebilen bitkilerdir. Bu özelliğinden dolayı Anthurium yetiştiriciliği için havalanması çok iyi olan ortamlar uygundur. Yetiştiriciliği yapılan ülkelerde Polyfenol köpük (oasis), kaba lifli torf, hindistan cevizi lifleri, volkanik tüf (pomza), dere kumu, kömür ve rock-wool (kaya yünü) gibi porozitesi fazla, gözenekli ortamlar üzerinde yetiştirilmektedir (Resim 3).
Resim 3. Bazı Yetiştirme Ortamları
Antalya Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsünde 1999-2002 yılları arasında TÜBİTAK desteğiyle yürütülen çalışmada; Dünya rezervlerinin 1/7’si ülkemizde bulunan pomza ile %70’i kaya yünü, %30’u sentetik kauçuktan oluşan ticari bir materyal karşılaştırılmıştır. Verim ve kalite kriterleri bakımından istatistiksel olarak fark bulunmamış, ucuz ve kolay temin edilebilir olan pomzanın kesme çiçek Anthurium yetiştiriciliğinde başarı ile kullanılabileceği kanıtlanmıştır. Bu çalışmada kapalı (resirküle) yetiştirme sistemi kullanılmıştır.
Anthurium, yetiştirme yataklarına çeşit özelliklerine, tekli veya çiftli fide oluşuna göre farklı aralık mesafelerde dikilir. 25-35 cm sıra arası ve üzeri mesafelerde üçgen dikim yapılır. Dikimi takiben ortamı dengeli bir şekilde sulayabilecek damla sulama boruları veya sadece kök bölgelerini sulayabilecek mini sprink sulama sistemi yerleştirilmelidir.
BİTKİ BESLEME
Anthurium yetiştiriciliğinde, yetiştirme ortamı ve bitki besin solusyonu pH ve EC’si çok önemlidir. Yetiştirme ortamının pH’sı 5.2-6.2 arasında olması gerekir. Bitki besin solüsyonunun pH’sı 5.5-6.0 arasında, EC’si ise 1.2 mS/cm olmalıdır. Sulamada kullanılan suyun pH’ının yüksek olması durumunda fosforik asit veya nitrik asit kullanılarak nötralize edilmelidir. Suyun EC’sinin yüksek olması durumunda, hazırlanacak bitki besin solüsyonuna konulacak gübrelerle birlikte, yukarıda belirtilen 1.2 mS/cm’lik değer aşılacaktır. Bu nedenle bitki besin solüsyonunda kullanılacak suyun kalitesi iyi olmalıdır. Kış aylarında yağmur suları biriktirilerek sulamada kullanılabilir. Bitki beslemede, kullanılacak gübreler ile yoğun stok solüsyonlar hazırlanır. Gübreler iki farklı tankta, özellikleri dikkate alınarak genel olarak 100 kat oranında arttırılarak eritilir. Anthurium için uygun bitki besin maddeleri kompozisyonu ; NH4+ :14mg/l, K+:176mg/l, Ca++:60mg/l, Mg++:24mg/l, NO3-:91mg/l, SO4-:48mg/l, P-:31mg/l, Fe++:0,80mg/l, Mn++:0,16mg/l, B:0,22mg/l, Zn++:0,20mg/l, Cu++:0,03mg/l, Mo:0,05mg/l.
CO2 gübrelemesinin bitki gelişimine verim ve çiçek kalitesine olumlu etkisi vardır. Maksimum CO2 konsantrasyonu 800 ppm olmalı üzerine çıkılmamalıdır.
Bitki beslemede hazır kompoze gübrelerden de yararlanılabilir. Ancak istenen oranlarda kompoze gübreler bulunamayabileceğinden besin maddelerinin oranlarını ayarlamada güçlükler olabilir.
HASAT
Anthurium’da hasat, çiçeğin pistilindeki renk değişimine göre yapılır. En uygun çiçek kesim zamanı, pistilin çiçek ayasına bağlandığı yerden itibaren 2/3 oranında pistil rengine göre renk değişiminin olduğu dönemdir (Resim 4).
Resim 4. Hasat Zamanı
Erken veya geç kesilen çiçekler, çiçeğin vazo kalitesini azaltır ve ömrünü kısaltır. Hasat keskin ve temiz bir bıçak ile çiçek sapının bitkiye bağlandığı yerin 3 cm üzerinden yapılır. Çiçekler hasat edildikten hemen sonra kovalardaki temiz suların içine konur. Hasat edilen çiçekler 14-15 oC’larda muhafaza edilmeli ve fazla bekletilmemelidir. Hasat, paketleme ve nakliye sırasında dikkatli davranılmalı, çiçekler bir birlerine sürtünmemelidir. Aksi halde çiçeklerin, zedelenen yerlerinden çok çabuk karararak pazar ve vazo kaliteleri düşer.
Çiçek verimi çeşit ve dikim sıklığına göre değişir. Genel olarak m2’den 50-70 adet çiçek hasat edilir. Anthurium’un yaprakları da arajmanlarda kullanılmak üzere yeşillik olarak satılır. Genel olarak yılda m2’den 15-25 adet yaprak kesilir.
HASTALIK VE ZARARLILARI
Anthurium ülkemiz koşullarında kontrollü seralarda yetiştirilmesi gereken bir bitkidir. Bu nedenle çok fazla hastalık ve zararlı problemi yaşanmaz. Görülebilecek bazı hastalık ve zararlılar ile alınabilecek önlemler aşağıya çıkarılmıştır.
Bakteriyel Hastalıklar
Bakteriyel yanıklık (Xanthomonas campestris pv.dieffenbachiae): Bulaşık ve şüpheli bitki dikilmemeli, bulaşmayı engellemek için çiçek ve yaprak hasadında kullanılacak bıçaklar ayrılmalı ve dezenfekte edilmeli, bulaşık bitkiler ortamdan uzaklaştırılmalıdır. Kimyasal mücadelesi yoktur. Simtomları için kullanılabilecek bazı bakırlı preparatları kullanırken dikkatli olunmalıdır. Çünkü bakırlı preparatlar fito-toksiteye neden olurlar.
Ervinia: Kimyasal olarak ‘‘Phytostrep(4 g/l. Stretomycin-sulphate)’’ kullanılır (1.5 L/ 100 L su).
Pseudomonas: Bakteriyel yanıklıktaki hususlara dikkat edilmelidir.
Fungal Hastalıklar
Anthracnose: Mücadelesinde Benomyl, Carbendazim, Captan ve Zinebli fungusitler kullanılır.
Pythium/Pythophthora: Kimyasal Mücadele diğer fungal hastalıklarda olduğu gibi çok başarılı değildir. Furalaxyl, Propamocarb-hydrochloride, Fosetly-aliminium ve Dimethomorf kullanılır.
Fusarium spp: Mücadelesinde Benomyl, Carbendazim, Prochloraz ve Thiophanete-methyl içerikli fungusitler kullanılır.
Septoria anthurii: Mücadelesi Anthrocnos da olduğu gibidir.
Rhizoctonia: Fusarium spp mücadelesinde kullanılan ilaçlarla, Rhizolex(tolclopos-methyl) kullanılabilir.
Nematod: Mücadelesinde Oxamyl, Aldicarb ve Phenamiphos içerikli Nematisitler kullanılır.
Bitki bitleri, Kırmızı örümcekler, Tripsler, Yeşil Kurtlar ve salyangozlar zamam zaman görülebilecek zararlılardır. Bunlara karşı kullanılabilecek birçok insektisit mevcuttur.
Kaynak:http://www.batem.gov.tr/
Facebook'ta Yayınla>