ALABALIK YETİŞTİRİCİLİĞİ - 1

Alabalık iç su balıklarının kralı olarak tanınır. Çok lezzetli olup sevilerek yenilir.

Soğuk, berrak, bol oksijenli akarsularda, göl ve kaynak sularında yaşar.

Dünyada ve ülkemizde, yetiştiriciliği en yaygın ve en çok yapılan bir balıktır. Ayrıca, iç su balıkları içinde en çok para edeni ve bilinenidir.

Bu dersimizde, alabalıklar nerelerde, hangi sularda yetiştirilir, nasıl yumurta, alınır. Bu yumurtalardan nasıl yavru balık elde edilir. Elde edilen bu yavrular nasıl ve neyle beslenir. Bunları genel olarak gözden geçireceğiz.

HANGİ ALABALIK TÜRÜNÜ YETİŞTİRECEĞİZ?

Alabalıkların yetiştiriciliği yapılan kaynak alabalığı, alp alası, dere alabalığı, göl alabalığı, deniz alabalığı, gökkuşağı alabalığı gibi türleri vardır. Bu türler içerisinde en çok yetiştiriciliği yapılan gökkuşağı alabalığıdır. Gökkuşağı alabalığı, yüksek sıcaklıklara, kötü çevre şartlarına daha dayanıklıdır. Hepsinden önemlisi yem değerlendirme kabiliyeti yüksek, çabuk büyüyen ve hızlı gelişen bir türdür. 1-1.5 yılda sofralık balık büyüklüğü olan 250-300 grama ulaşır.

Şekil 1. Deniz alabalığı

Şekil 2. Kaynak alabalığı

Şekil 3. Dere alabalığı

Şekil 4. Göl alabalığı

Şekil 5. Gökkuşağı alabalığı

ALABALIK HAVUZLARINI NEREYE YAPALIM

Alabalık tesislerinin kurulabilmesi için suyun uygun sıcaklıkta, temiz, berrak, yeterli ve devamlı olması gerekir. Suyun fiziksel ve kimyasal özellikleri de uygun olmalıdır. Su kaynağı işletme kurulacak yerden en az üç metre yukarıda olmalı, arazinin meyli ise % 1 civarında bulunmalıdır. Meyil % 01'in altına düştüğünde, havuzlardan su boşaltılması problem olur. En iyisi bu gibi yerlerde tesis kurulmamalıdır.

Tesis kurulacak arazinin sel ve taşkınlara maruz kalmayacak bir yerde olması gerekir. Diğer taraftan, tesis pazara yakın olmalı ve ulaşım problemi olmamalıdır.

Alabalık yetiştiriciliğinde en önemli unsurların başında su gelir.

Su, her şeyden önce, balığın hayatını geçirdiği yerdir. Biz nasıl havanın oksijenini kullanırsak o da suyun oksijenini kullanır. Bundan dolayı suyun miktarı ve kalitesi çok önemlidir. Su, balığın isteklerine ne ölçüde cevap verirse üretimde başarı da o nispette yüksek olur. Genellikle alabalık yetiştiriciliğinde:

1-1.5 kg alabalık üretmek için dakikada bir litre su hesaplanır. 1 m3 havuz sahasında, 15 kg alabalık üretmek için 10 It/dk suya ihtiyaç vardır. Buna göre, bir hektarlık entansif alabalık yetiştiriciliğinde, 150 ton alabalık üretmek için 1666 It/sn suya ihtiyaç vardır.

Alabalık yetiştirilecek suların sıcaklığı ise 20 Co ‘nin altında olmalıdır.

Buna göre;

- Kuluçka ve yavru dönemlerinde 7-13°C

- Büyütme döneminde 12-18°C lik

Su sıcaklıkları, alabalıklar için ideal olmaktadır. Su sıcaklığı 25°C ye kadar çıkan sularda da alabalık yetiştirilebilir. Ancak 20°C nin üzerindeki sularda alabalıklar solunum güçlükleri çeker. Çünkü suyun sıcaklığının yükselmesiyle ihtiva ettiği oksijen miktarı azalır.

Alabalık yetiştirilen suların oksijen miktarının 9 mg/It ve daha yukarı olması istenir.. Bu değer asgari şartlarda en az 6-7 mg/It olmalıdır.

Alabalık yetiştiriciliği yapılacak suların nötr veya çok hafif alkali olması gerekmektedir. Yani bu, suyun PH' si nin 7.0-8.5 arasında olması demektir.

Şekil 6. Alabalık üretim çiftliği planı

Şekil 7. Küçük bir alabalık üretim tesisi

Şekil 8. Alabalık üretim tesisi

ALABALIK ÜRETİM TESİSİNİN BöLÜMLERİ NELERDİR

Bir alabalık üretim tesisi başlıca üç kısımdan oluşur. Kuluçka binası, havuzlar ve işletme binası. Şimdi bunları kısaca görelim:

1. KULUÇKA BİNASI

Kuluçka binası alabalık üretim tesisinin beynidir. Kuluçka binasında sağım yeri, yumurta çıkış ve büyütme yalakları bulunur. burada alabalıklar sağılır ve döllenir. Döllenmiş yumurtalardan elde edilen larvalar ve daha sonra yavrular 3-4 ay burada büyütülürler.

Kuluçkahane ziyaretçi kabul edilmez. Hastalık bulaşır diye korkulur. Ancak ziyaretçi kabul edilmesi gerekiyorsa, önce girişte ayakkabıları çıkarılıp çizmelerin giyilerek dezenfekte kabına basılması suretiyle içeriye alınması gerekir.

Kuluçkahane, rahat çalışmaya uygun olmalıdır. Pencerelerden güneş ışınları, direkt yumurtaların üzerine kesinlikle gelmemelidir. Aksi halde, 1-2 dakika güneş ışınlarına maruz kalan yumurtalar hemen ölür.

Kuluçkahanedeki çıkış yalakları, genellikle 3-4 m uzunlukta, 35-40 cm. genişlikte ve 20-80 cm derinliktedirler. Bu yalaklara yerleştirilen 30x40x10 cm veya 30x55x10 cm’lik tablalara yumurtalar konur. Tablaların yan tarafları kapalı, alt tarafları göz açıklığı 1.5-2 mm olan tel kafesle kaplıdır. Tablalar arasındaki kapaklar, su alttan gelip üstten çıkacak şekilde ayarlanır.

Kuluçkada yumurta koymak için hesaplama yapılırken % 10 kayıp düşünülür. Kuluçka tablalarına, tablaların her bir cm2 sine 4-6. Bir m2’ sine 40-60 bir yumurta gelecek şekilde yumurtalar yerleştirilir. Yeterli taze ve iyi havlandırılmış yalakların 1 m2 sine birinci ay 10.000, ikinci ay 3.000, üçüncü ve dördüncü aylar için 1500 yavru hesap edilir.

Şekil 9. Kuluçka yalakları

2. ALABALIK HAVUZLARI

Havuzlar, balıkların evidir. Bu ev onların en rahat edeceği şekilde yapılmalıdır. Alabalık havuzları toprak veya beton olabilmektedir: Eğer havuz yaptığımız arazinin toprağı su tutma özelliğine sahipse, havuz!ar toprak olabilir. Beton havuzlar, çok pahalı olup, en son başvurulacak bir yapı şeklidir.

Havuzlar çok değişik boyut ve şekillerde inşa edilmektedir. Genellikle küçük, dar ve uzun kanal şeklindeki havuzlar tercih edilmektedir. Son yıllarda yuvarlak havuzlarda yaygın olarak kullanılmaktadır.

Havuzların yapımında genel prensip, temizlik, yemleme, boşaltma, hasat ve su dağıtımının gayeye uygun olmasıdır. Havuzun iki tarafına vasıta yaklaşabilmelidir.

Havuzların taban meyli % 1 civarında olmalı, yan kenar meyîlleri 1:1.5 olarak yapılmalıdır.

Havuzların su giriş ve çıkışı ayrı ayrı olma!ı, su havuza en az 30 cm. yüksekten akmalı, su çıkış sistemi taban suyunu tazeleyecek şekilde yapılmalıdır.

Havuzların günde 4-5 defa havuzun suyu tamamen değişecek şekilde su verilmeli, su havuzun her tarafına eşit şekilde dağılmalıdır.

Şekil 10. Alabalık havuzları.

Şekil 11. Su giriş ve çıkış müstakil havuzlar.

Şekil 12. Dikdörtgen Alabalık Havuzları.

Ä°ÅžLETME BÄ°NASI

İşletme binası, bakıcıların kaldığı yeri, yem hazırlama ve depolama yerleri ile alet ve ekipmanların konulduğu yerleri ihtiva eder. İşletmenin büyüklüğüne göre de binanın büyüklüğü değişir.

DAMIZLIK ALABALIKLARIN SEÇİMİ

Mümkün olduğu kadar hızlı büyüyen, yemi iyi değerlendiren, hastalıklara dayanıklı, vücutları muntazam, belli zamanlarda yumurta veren geç cinsi olgunluğa erişen alabalıklar damızlıkta kullanılmalıdır.

Alabalıkların erkekleri 2 yaşından 5-6 yaşına kadar, dişileri 3 yaşından 6-7 yaşına kadar damızlıkta kullanılabilirler.

Damızlık alabalıklar, 1 m2 ye 1 -2 adet olmak üzere havuzlara yerleştirilirler.

SAÄžIM ZAMANININ BELÄ°RLENMESÄ°

Alabalıklar genellikle sonbahar ve kışın yumurta verirler ilkbaharda da yumurta verenleri vardır.

Yumurtlamadan 5-6 hafta önce damızlık balıklarda yemleme azaltılır. Erkek ve dişiler birbirinden ayrılırlar.

Cinsi olgunluğu (sağıma) gelmiş dişi balıkta, karın şişkindir. Cinsiyet deliğinin etrafı, kırmızı bir halka ile çevrelenmiş. Erkeklerde vücut daha yassıdır. Alt çene öne doğru uzamış ve bir kanca şeklinde kıvrılmıştır.

Sağım zamanı tam olarak tespit edilmelidir. Bunun için ayrılan alabalıklar her hafta kontrol edilerek tam olgun olanlar sağıma alınmalıdırlar.

SAÄžIM

Balıkçılıkta sağım denilince, inek ve koyun gibi çiftlik hayvanlarındaki gibi süt sağımı anlaşılmaz. Balıkçılıkta sağım denince yumurta ve spermlerin dişi ve erkek balıklardan alınması işlemi anlaşılır.

Sağımda, önce dişi balıklar sağılır. Sağım, balığın vücudu kuru bir bezle silindikten sonra, yumurtalar kuru bir kap içine 15-20 cm. yükseklikten balığın karnı hafif hafif sıvazlanarak yapılır. Sağımda kullanılan kap emaye, plastik ve pas tutmayan metal bir kap olabilir. Alınan bu yumurtalar üzerine, aynı şekilde vücudu silinmiş erkek balığın spermaları sağılır. Döllenmenin garanti altına alınabilmesi için birkaç dişi balığın yumurtaları bir kaba sağıldıktan sonra, bunların üzerine birkaç erkeğin sperması sağılır ve iyice karıştırılır. Karıştırma elle veya bir tavuk kanadı tüyü ile yapılmalıdır. Bunun üzerine bir miktar su ilave edilerek, yumurta kabı 30-45 dakika bekletilir. Daha sonra yumurtalar temiz su ile birkaç defa yıkanır ve yavru çıkış tablalarına daha önce belirtilen miktarda tek sıra olarak yerleştirilir. Yumurta yıkamada kullanılan su, yumurtanın sıcaklığında olmalıdır. Bu işlemler yapılırken yumurtalar güneş ışığına maruz bırakılmamalı, balığın kalbine şiddetle bastırılmamalı, sağıma cinsiyet deliğine yakın olarak başlanmalı ve tedricen sıvazlama işlemi başa doğru yapılmalıdır.

Alabalıklarda dişiler yılda bir defa sağıldıkları halde, erkekler yumurtlama mevsimde her 15 günde bir sağılabilirler. Yaklaşık 1 kg ağırlığındaki dişi balık ortalama 1500-2000 adet yumurta verebilir.

Yumurtalardan 10°C lik su sıcaklığında yaklaşık 1 ay içerisinde yavrular çıkar.

Şekil 13. Tek kişi ile sağım.

Şekil 14. İki kişi ile sağım

öLEN YUMURTALARIN TEMİZLENMESİ

Döllenmeye ve ölen yumurtalar beyaz renk alırlar. Bu yumurtalar penslerle alınarak 2-3 günde bir temizlenmelidir.

YUMURTALARIN İLAÇLANMASI

ölüm durumuna göre, her 2-5 günlük devrede yumurtalar dış parazitlere karşı korumak amacı ile malahit yeşili ile banyo edilirler. Banyo yumurtaların, bir litre suya bir gram malahit yeşili eritilerek hazırlanan suda bir dakika tutulması suretiyle yapılır.

YAVRULARIN YALAKLARA YERLEÅžTÄ°RÄ°LMESÄ°

Yumurtadan çıkan yavrular büyük bir besin kesesi (yumurta kesesi) taşırlar. Bu kese larvanın 15 gün kadar besin ihtiyacını karşılar.Yumurtaların bu dönemde henüz yüzme ve yem alma yetenekleri yoktur. Serbestçe yüzene kadar besin kesesinin 2/3 ünü harcarlar. işte bu devrede yumurtaların tablaları alınarak yalaklarda yavruların serbestçe yüzmeleri sağlanır.

Åžekil 15. Yumurta teknesi (Boyuna kesit)

Şekil 16. Yumurta tablası

YAVRULARIN BAKIM VE BESLENMESÄ°

Besin kesesinin 2/3 ünü harcayan yavrular 1 cm3’e üç yavru olacak şekilde yalaklara yerleştirilirler. Bir iki hafta sonra, 1 cm2’ye bir yavru gelecek şekilde seyreltilirler. 3-4 hafta sonra ayıklanarak daha büyük yalaklara aktarılırlar. Yalaklara su, saatte 4-5 defa yalakların suyu değişecek şekilde verilmelidir.

Bu devredeki yavrulara ya yaş yem veya kuru toz yem verilebilir. Yaş yem olarak karaciğer ve dalak ezmesi, günde 8-10 defa verilmek suretiyle başlanır. Yavrular büyüdükçe tedricen öğün miktarı azaltılır. Azaltma işlemi yapılırken iyi kaliteli kuru toz yavru yemi, yavrulara verilmeye başlanır. Yavru toz yemi, toz şeker kalınlığında öğütülüp yalaklar üzerine serpilerek verilir.

Yenmeyen yem artıkları ve pislikler, yalak tabanında günlük olarak sifonla temizlenmelidir. Aksi halde balığın oksijenine ortak olurlar ve bu suretle hastalık yapan mikroorganizmaların çoğalmasına imkan verilmiş olunur.

Şekil 17. Kesesi açılmaya yakın alabalık larvası.

Şekil 18. Yem almaya hazır alabalık larvası

YAVRU BALIKLARI NE ZAMAN AÇIKTAKİ HAVUZLARA ALABİLİRİZ

Yavrular 1-1.5 aylık oluncaya kadar, kuluçka binasındaki yalaklarda beslenirler. Daha sonra kuluçka binasının dışındaki 25-30 cm. derinliğindeki yavru büyütme havuzlarına alınır!ar. 20-40 g oluncaya kadar burada büyütülürler.

Artık bu devreden sonra yavruların güneş ışınlarından korunmasına gerek yoktur. Zira aydınlıkta yavrular, yemi daha rahat görerek almakta ve daha çabuk büyütmektedirler. Ancak, güneş ışınları çok fazla olduğundan, rahatsız olmamaları için yavruların korunması faydalıdır. Bunun için havuzların üzeri tahta veya başka bir gölgelikle kapatılır.

Bu dönemde yavruların gelişmesi çok hızlı olmakta, büyümelerinde de farklılıklar görülmektedir. Bunun için yavrular büyüdükçe ve farklılaştıkça seyretme yapılmalıdır

HAVUZLARDAKÄ° YAVRU BALIKLARIN BESLENMESÄ°

Yavru alabalıklar çok sık yem yerler. Yavru döneminde günde 5-6 öğünle başlayan yemleme, yavrular beslenme havuzlarına alınıncaya kadar günde 2-3 öğüne indirilir. Yavrulara önce kuru toz yem, daha sonra öğütülmüş veya granül yemler verilir. Yavru balıklar 10-12 cm’ye erişince de pelet yeme başlanır. Balıklar büyüdükçe de pelet yemin çapı (kalınlığı) artırılır.

30-40 gram ağırlığına ulaşan balıklar, beslenme (büyütme) havuzlarına alınırlar. Bu işleme sofralık veya yemeklik alabalık üretimi denir. Bu büyütme büyük beslenme havuzlarında, kanallarda, kafeslerde veya silolarda yapılabilir.

SOFRALIK ALABALIKLARIN BESLENMESÄ°

Alabalıklar, % 40-45 proteinli pelet yemlerle beslenir. Bu yemin proteininin en az % 30'u hayvansal kaynaklı olmalıdır. Alabalıkları beslemede, pelet yemin yanında, deniz balıkları ucuz oldukları dönemlerde kullanılabilir. Bunun için, yem yapılacak balık, kıyma makinesinden geçirilir ve lapa haline getirilerek havuza verilir. 5 kg deniz balığından 1 kg alabalık elde edilir. Balığı balığa yedirilip, yedirilmeyeceğine buna göre karar verilmelidir. Pelet yemleme ile 1.3 kg yemle 1 kg alabalık elde edilir.

Alabalıklar, günde 2-3 öğün yemlenmelidir. Yemlenme, geniş bir yay çizecek şekilde havuzlara yemin atılması suretiyle yapılmalıdır

Balığın yediği yem balığın büyüklüğüne, sağlık durumuna, su sıcaklığına bağlı olarak değişir. Balığın verilen yemden en iyi şekilde istifade etmesini sağlamak için, balık, tam doyuma ulaşmadan yemleme kesilmelidir. Bu şekilde, bir sonraki yemlemede, balığın yemi iştahla ve havuz tabanına düşmeden alması sağlanmış olur. Böylece karımız daha iyi olur. Çünkü alabalık yetiştiriciliğinde tüm masrafların % 60-65'ini yem teşkil eder. Bu masrafı azaltmanın tek yolu ihtiyacı kadar yemlemektir.

Alabalıklar iyi bir bakım ve yemleme ile 12-15 ayda 250-300 grama ulaşırlar. Bu büyüklük balığın tam pazarlanabileceği büyüklüktür.

Alabalıklarda pazarlanmadan birkaç gün önce yemleme kesilir. Balıklar temiz, berrak ve hızlı akışlı kanal veya havuzlarda etlerin daha lezzetli olması sağlanır.

Alabalık Yetiştiriciliği İle İlgili Bazı özet Bilgiler

Devre
Birim Saha
Adet
Isı O C
Günlük ölü Sayısı
Su İhtiyacı
Yumurta
1 cm 2
4 -10
7-9
-
0.3 lt / sn / yalak
Keseli yavru
1 cm 2
3 -4
7-9
-
0.5 lt / sn / yalak
Serbest yüzme
1 cm 2
1-2
9-11
8-10
20 devir / gün
4 cm (0.5 gr)
1 m 3
40 -45.000
10-12
8-10
0.5 lt /sn / m 3
8 cm (5 gr )
1 m 3
3 - 4000
10-12
5-6
0.5 lt /sn / m 3
12 cm (15 gr )
1 m 3
1 - 1.500
14-17
2-3
5.1lt/ sn. 100 m2
15 cm (35 gr )
1 m 3
150 - 200
14-17
2-3
4-6 devir/ gün
20 cm (100 gr )
1 m 3
60 - 75
14-17
2-3
4-6 devir/ gün
Facebook'ta Yayınla>
Soru / Yorum Eklemek İçin Tıklayınız
..:: Sorular / Yorumlar ::..
Yazan : AyÅŸe Cansu Kaya
Yazılış Tarihi : 24.06.2023 00:22:29
  Hocam balik uretimi yapmaya çalışıyoruz.yavrulari yumurtadan çıkarmayı baÅŸardık.fakat yavru havuzunun giderinde yaÅŸadığımız nedenden dolayi balıklarımiz kaçtı.ölen balıklar gider borusunu tıkıyor ve suyun ÅŸiÅŸip balıkların kaçmasına neden oluyor.bu gider temizligini basaramadik.ve ölen balıkları nasil toplayacagiz havuzdan bu konuda ki bilgilerinizi benimle paylaşır misiniz suan emegimiz boÅŸa gidiyor çok zor durumdayız
Cevap vermek için tıklayınız...
------------------------
Yazan : halil keleÅŸ
Yazılış Tarihi : 9.01.2021 14:50:49
  hocam köyümde kırmızı benekli alabalık var ben çiflik kurmak istiyom devlet bana yardımcı olurmu acaba
Cevap vermek için tıklayınız...
Cevaplama Tarihi : 1.05.2016 22:17:08 
Cevaplayan : hasan 
nerede yapmak istiyorsunuz
Cevaplama Tarihi : 12.03.2019 16:01:36 
Cevaplayan : Kadriye demirel 
Merhaba ben 10 bas degilde 5 baslik hayvan yeri yapmak istiyorum arazi temeli falan yok hersey sifirdan basliyacagim ortalama maliyeti ne olur
Cevaplama Tarihi : 17.01.2020 11:20:51 
Cevaplayan : Seyfettin Demirkıran 
Merhabalar, 10 Başlık Süt ahırı yapmak için en az 5 dönüm ve resmi yolu olan bir arazinizin olması size avantaj sağlayacaktır. Bun göre bağlı sistem yaparsanız ayrı, kilit sistemi yaparsanız ayrı, serbest sistem yaparsanız ayrı bir kapalı alana ihtiyacınız olur. Bunlarda maliyeti etkileyen en önemli unsurlar. Sadece Ahır için, çelik konstrüksiyon çatı ve beton zemin ve yem deposu ve sağımhane için alanlar dahil yaklaşık 350-400 m2 kapalı alana ihtiyacınız olur. Bunun da maliyeti size yerin hafriyat durumuna göre değişmekle beraber 2020 fiyatları ile 160-200 bin TL gibi bir maliyeti olur. İyi ve kullanışlı, işçiliği azaltan bir ahırınız olmuş olur.
------------------------
Yazan : Özcan ÖZYURTLU
Yazılış Tarihi : 2.01.2021 16:21:39
  Terasta hobi amaçlı alabalık yetiÅŸtiriciliÄŸi yapmak istiyorum.Ancak buradaki yorumda 1 saatte suyun tamamı 4-5 defa deÄŸiÅŸmelidir diyor.Sandeviç panelin uzerine yaÄŸan yaÄŸmur suyunu bir su deposunda depolayıp bir arıtma iÅŸleminden geçirerek degiÅŸtirme için bu suyu kullanabilir miyim?Bir de suyu sürekli deÄŸiÅŸtirmek yerine filtrelerle arıtmalarla ve hava motorlariyla suyun ph, oksijen ve temizlik seviyesini koruyamazmıyım? Yaklaşık 35 metrekarede ne kadar alabalık yetiÅŸtirebilirim?Alabalık tesisinde kullanilan su ısıtma, su soÄŸutma, su seviyesi tespit, arıtma, filtreleme, hava motoru hangileridir?Bilen varsa yazabilir mi?
Cevap vermek için tıklayınız...
Cevaplama Tarihi : 24.05.2016 23:57:33 
Cevaplayan : hasan 
mastitis hastalığı olabilir, cmt testi ile anlaşılır ve hasta memeye antibakteriyel ilaç uygulanır
eger hastalik yok ise ineginizin süt veriminin yüksek olacagina isarettir
Cevaplama Tarihi : 6.06.2016 03:49:28 
Cevaplayan : ERKAN 
Damar çatlaması. Sağımdan sonra memeye buz tutulabilir. Sonraki günlerde kan gelmeye devam ediyorsa, insanlarda kanın durması için uygulanan ilacı (Eczacılar veye veterinerler bilir) 24 saat arayla 2 gün (10 adet iğne 5'şer 5'şer) uygulanır.
------------------------
Yazan : Ä°hsan y
Yazılış Tarihi : 19.09.2020 00:15:41
  Baraj Gölünde Alabalık ÇiftliÄŸi kurma maliyeti nasıl hesaplanır? Minimum ve maksimum oranı nasıl beslenir? Bilgilendirirseniz, sevinirim. Saygı ve selamlarımla...
Cevap vermek için tıklayınız...
------------------------
Yazan : Erkan akıncı
Yazılış Tarihi : 7.08.2020 11:40:26
  Hocam benim sorum şöyle olacak bizim burdaki derler çok kirli alabalık çifliÄŸi kurmak istiyorum yeraltı kaynak suyuyla yapabilirmiyim aceba onu öğrenmek istiyordum
Cevap vermek için tıklayınız...
------------------------

Soru veya Yorum Eklemek için Tıklayınız



Bu konuyla ilgili tüm soru ve yorumlar girmek için tıklayınız.



Ne? nedir? Nasıldır? Nasıl yapılır? Ne zaman yapılır?
Copyright - Tarım Kütüphanesi - 2007